Hüseyin Kazım [Kadri]’nin Çiftçi Çocuğu Adlı Eseri Bağlamında Ziraat Kitapları ve Köylünün Ziraat Bilgisiyle Tanıştırılması

Bu araştırmanın amacı, II. Meşrutiyet yıllarında (1908-1918) köy ve köylüye yaklaşımda yaşanan farklılaşmayı belirgin bir örnekten hareketle açığa çıkartabilmektir. İttihatçılar, köylüye bilginin nasıl ulaştırılabileceğiyle de ilgilenmişlerdir. Köy mekteplerinin yaygınlaştırılması, köylüye yönelik risalelerin çıkartılması, köylünün çeşitli etkinliklerle bilinçlendirilmesi, köy ile öğretmen arasındaki ilişkinin kuvvetlendirilmesi, köylülere yönelik dernekler kurulması dönem devlet adamlarının politikalarıdır. Bu devlet adamlarından bir tanesi olan Hüseyin Kazım [Kadri], köy mektepleri, ibtidailer, idadiler ve rüştiyeler için hazırladığı 1913 tarihli “Çiftçi Çocuğu” adlı eserle sürece katkı sağlamıştır. Köylünün anlayabileceği bir dille, resimler kullanılarak hazırlanan “Çiftçi Çocuğu” hakkındaki bu çalışma hem eserin niteliğini hem de bilgiyi köylüye yayabilme kaygısını belirginleştirmeyi amaçlamaktadır. Dönemin düşünsel niteliğine katkı sağlayabilmek için çalışmada yerli ve yabancı ziraat kitaplarına da başvurulmuştur. Tarama modeli ve doküman analizi kullanılarak gerçekleştirilen bu makalede söz konusu kitaptan, arşiv belgelerinden, zabıt ceridelerinden ve dönem dergilerinden yararlanılmıştır. Köy ve köylü meselesi ile ilgilenen dönemin devlet adamları, aydınları ve yazarları ileriki yıllarda Türkiye’de izlenecek olan köy ve tarım politikalarının teorik ve pratik hazırlayıcıları olmuşlardır.

Agricultural Books and Introduction of Peasants to Agricultural Knowledge in the Context of Hüseyin Kazım [Kadri]’s Book: Farmer’s Child

The present study aims to reveal the difference in the approach towards the village and peasantry in the context of the changing conditions of the Second Constitutional Era based on a specific example. The Party of Union and Progress transformed the village and peasantry between 1908 and 1918. Agrarian experts, intelligentsia and journalists published countless books, articles, and manuals. The question of how knowledge can be delivered to the peasantry had become one of the issues that the Unionist semphasized more compared to previous years. Increasing the number of rural schools, publishing booklets for the peasantry, raising awareness in peasantry through various activities, and strengthening the relationship between the village and the teacher were some of the issues emphasized by the era’s statesmen. One of these statesmen, Hüseyin Kazım [Kadri], contributed to the process with his work titled Çiftçi Çocuğu. He published it in 1913. This studya nalyzed Hüseyin Kazıms’ book. Çiftçi Çocuğu contained many pictures and language that peasantry can comprehend. This study emphasizes both the quality of the work and the concern to produce knowledge and spread it to villagers based on the quality of the work. The work mentioned above allows for the revelation of the intellectual nature of the era by shedding light on the approach towards the village and agriculture during the Second Constitutional Era. This article benefited from the survey model and document analysis methods; official records, agrarian books, and the journals of the era were also mentioned. Thanks to these documents, especially the necessity of spreading knowledge to villages and contents of the application phase of necessity were clarified. Undoubtedly, the statesmen, intelligentsia and writers of the Second Constitutional Era who were interested in the issue of the village and peasant paved the way for the rural and agricultural policies that were implemented in Turkey in the following years theoretically and practically.

___

BOA.DH.İD..,79-34-1, 14 Temmuz 1329(27 Temmuz 1913).
BOA.DH.İD..,79-34-2, 13 Temmuz 1329(26 Temmuz 1913).
BOA.DH.İD..,79-34-3, 24 Temmuz 1329(6 Ağustos 1913).
BOA.DH.İD..,79-34-5, 21 Temmuz 1329(3 Ağustos 1913).
BOA.DH.İD..,79-34-6, 15 Ağustos 1329(28 Ağustos 1913).
BOA.DH.İD..,79-34-7, 10 Ağustos 1329(23 Ağustos 1913).
BOA.DH.İD..,79-34-9, 31 Ağustos 1329(13 Eylül 1913).
BOA.DH.İD..,79-34-10, 5 Eylül 1329(18 Eylül 1913).
BOA.DH.İD..,79-34-11, 31Ağustos 1329(13 Eylül 1913).
BOA.DH.İD..,79-34-12, 10 Eylül 1329(23 Eylül 1913).
BOA.DH.İD.., 79-34-13, 4 Eylül 1329(17 Eylül 1913).
BOA.DH.İD..,79-34-17, 14 Eylül 1329(27 Eylül 1913).
BOA.DH.İD..,79-34-19, 29 Eylül 1329(12 Ekim 1913).
BOA.DH.İD..,79-34-21,21 Kanun-ı Evvel 1329(3 Ocak 1914).
BOA.DH.İD..,79-34-27, 20 Nisan 1330(3 Mayıs 1914).
BOA.DH.İD..,79-34-28, 17 Nisan 1330(30 Nisan 1914).
M.M.Z.C., Devre:1, İçtimai Senesi:1, Cilt:3, İnikad:80, Celse:1, 13 Mayıs 1325 (26 Mayıs 1909), s.687.
M.M.Z.C., Devre:1, İçtimai Senesi:4, Cilt:1, İnikad:10, Celse:1, 22 Teşrinievvel 1327 (4 Kasım 1911), s.241.
M.M.Z.C., Devre:3, İçtimai Senesi:3, Cilt:3, İnikad:50, Celse:1, 5 Mart 1333 (5 Mart 1917), s.82.
A. Ferid. Ameli Bahçivanlık. İstanbul: Çiftçi Kitabhanesi, Tarihsiz.
A. Ferid. Ziraat-i Hususiyye. İstanbul: Çiftçi Kitabhanesi,1329/1913.
Ahmet Edib. Buğday ve Arpa Ziraatı Islahı Hakkında. İstanbul: Hamiyet Matbaası, 1928.
Akcan, Erol. “Balkan ve Birinci Dünya Harbi Yıllarında Müdafaa-i Milliye Cemiyeti,” Tarihin Peşinde, no. 15 (2015): 161-183.
Akyüz, Yahya. Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1997’ye). İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, 1997.
Akşin, Sina. Ana Çizgileriyle Türkiye’nin Yakın Tarihi-I. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları, 1997.
Alabaş, Ramazan. “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında İlk Mekteplerde İnsani ve Toplumsal Değerler Eğitimi: Resimli Yeni Musabahat-ı Ahlakiyye ve Medeniye Ders Kitabı Örneği”. Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi 18, 36 (2019).
Albayrak, Nurettin. “Hüseyin Kazım Kadri”. TDV İslam Ansiklopedisi 18 (1998): 554-555.
Alkan, Mehmet Ö. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Modernleşme Sürecinde Eğitim İstatistikleri (1830-1924). Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, 2000.
Anderson, Benedict. Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması. Çeviren Sosi Dolanoğlu. İstanbul: Metin Yayınları, 1995.
Arıkan, Rauf. Araştırma Yöntem ve Teknikleri. Ankara: Nobel Yayınları, 2013.
Barrus, Morter F. ve Dean, Daniel. The Potato. New York, The Macmillan Company, 1917.
Berg, Bruce L., ve Howard Lune. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Çeviren Hasan Aydın. Konya: Eğitim Yayınevi, 2015.
Bigwood, George. Cotton. London: Constable and Company Ltd., 1918.
Burke, Peter. Yeniçağ Başında Avrupa Halk Kültürü. Çeviren Göktuğ Aksan. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 1996.
Clarkson, R.P. Practical Talk on Farm Engineering. New York: Doubleday, Page Company, 1915.
Çiftçi Derneği. “Avrupa’da ve Memleketimizde Ziraat Tahsili”. Çiftçi Derneği, 8 (11 Eylül 1336 [11 Eylül 1920]): 1-2.
Davidson, J. Brownlee ve Chase, Leon Wilson. Farm Machinery and Farm Motors. New York: Orange Judd Company, 1914.
Davies, Norman. Avrupa Tarihi. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2006.
Demir, Celal. “Türk Eğitim Sisteminde Zorunlu Temel Eğitimin Tarihi Gelişimi”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 1, 2 (1999): 156-170.
Demir, Kenan. “Osmanlı’da Ziraat Dergiciliğine Bir Bakış (1880-1923)”. Turkish Studies, 9 (2014): 387-401.
Dudley, Leonard M. Kalem ve Kılıç. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, 1997.
Emiroğlu, Kudret. “Trabzon’da XIX. Yüzyıldan XX. yüzyıla Kahvehane ve Kitabevi Bağlamında Toplumsal Tabakalanma, Kültür ve Siyaset”. Kebikeç, 10 (2000): 187-222.
Ergin, Osman Nuri. İstanbul Şehreminleri. İstanbul: Şehremaneti Matbaası, 1927.
Ertem, Rekin. “Hüseyin Kazım Kadri”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 349 (1981): 300-302.
Ethem Nejat. “Dağlı, Bayırlı, Ovalı, Yaylalı Olmalıyız?” Yeni Fikir, 14 (Ocak 1914): 587-593.
German Kali Works. Farmers’ Guide. New York: Tarihsiz.
German Kali Works. Fertilizer Guide. Cuba, 1912.
Habermas, Jürgen. Kamusallığın Yapısal Dönüşümü. Çeviren Tanıl Bora. Mithat Sancar, İstanbul: İletişim, 2017.
Halligan, James Edward. Fertility and Fertilizer Hints. London: The Chemical Publishing, 1911.
Hamdullah Emin. Karabuğday Yahut Türkmen Buğdayı. İstanbul: Şehzadebaşı Evkaf-ı İslamiyye Matbaası, 1334/1918.
Hitchcock, A. S. A Manuel of Farm Grasses. Washington: 1921.
Hüseyin Cahit. “Köylüler İçin”. 609 (30 Nisan 1326 [13 Mayıs 1910]): 1-2.
Hüseyin Kazım. Anadolu Köylüsüne Çiftçi Öğüdü. İstanbul: Matbaa-i Hayriyye ve Şürekası, 1329/1913.
Hüseyin Kazım. Çiftçi Çocuğu. İstanbul: Matba’â-i Hayriyye ve Şürekâsı, 1329 (1913).
Hüseyin Kazım. Çiftçilik Nasihatleri. İstanbul: Matbaa-i Ebuzziya, 1328/1912.
Hüseyin Kazım. İlm-i Ziraat. İstanbul: Hilal Matbaası, 1332/1916.
İhsan Onnik. Kadınlara Ameli Sanayi-i Ziraiyye Dersleri: Gül Yağcılığı. İstanbul: Maarif-i Umumiyye Nezareti, 1332/1916.
İmzasız. “Anadolu’da Bir Köyde Mühim bir Konferans”. Yeni Fikir, 11 (1 Mayıs 1329 [14 Mayıs 1913): 354-359.
Kadıoğlu, Sevtap İshak. “Osmanlı Dönemi’nde Türkiye’de Ziraat Okulları Üzerine Notlar ve Tedrisat-ı Ziraiyye Nizamnamesi”. Kutadgubilig, 8 (2005).
Kara, İsmail. “Bir Eski Zaman Efendisi Hüseyin Kazım Kadri”. Tarih ve Toplum, 49 (1988): 9-14.
Karaömerlioğlu, Mehmet Asım. “Türkiye’de Köycülük”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Kemalizm içinde, yazan Ahmet İnsel, 284-298. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemleri: Kavramlar, İlkeler, Teknikler. İstanbul: Nobel Akademik Yay., 2011.
Karpat, Kemal. Osmanlı Modernleşmesi. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2002.
Kiryako Ligor. Çiftçi Cüzdanı: Gübrecilik. Balıkesir: Cemil Efendi Matbaası,1327/1911. Knapp, S. A. Rice Culture. Washington: Government Printing Office, 1910.
Lyon, T. L. ve Montgomery, E. G. Examining and Grading Grains. Nebraska: 1904.
Mann Michael. The Source of Social Power: The Rise of Classes and Nation-states (1760-1914). New York: Cambridge, 2003
Mehmet Adil. “Köylülerimizin Maarif Duygusu”. 1 (1 Kanun-ı Evvel 1333 [1 Aralık 1917]): 13-14. Mehmet Arif. Kıraat-i Ziraiyye. İstanbul: A. Asaduryan Şirket-i Mürettibiyye, 1322/1906.
Mesut Remzi. Çiftlik Rehberi. İstanbul: Yeni Osmanlı Matbaası, 1332/1912.
Mustafa Asım. “Köylülere Dair”. Sebilürreşad, 374 (17 Teşrin-i Evvel 1334 [17 Ekim 1918]): 187-189.
Mustafa Satı. Malumat-ı Ziraiyye. İstanbul: Karabet Matbaası, 1322/1906.
N. Kiryako. Patates Ziaati ve Kimyevi Gübre. İstanbul: Matbaa-i Hayriyye ve Şürekası, 1331/1915.
N. Ligor ve Kiryako. Tütün Ziraatı ve Kimyevi Gübre. İstanbul: Matbaa-i Hayriyye ve Şürekası,1330/1914.
Naşid. Sinai Gübreler: Suret-i Tertib ve İstimali. İstanbul: Berberyan Matbaası, 1316/1900.
Odabaşı, İ. Arda. “İttihat ve Terakki Cemiyeti Süleymaniye Kulübü’nün Anadolu Köylüsü İçin Çıkardığı bir Yayın: Işık”. İstanbul Arel Üniversitesi İletişim Çalışmaları Dergisi, 7 (2015): 13-31.
Orman ve Maadin Nezareti. Pamuk Ziraatı. İstanbul: Matbaa-i Amire, 1327/1911.
Osman Ferid. “Köy Mekteplerinde Hava Rasathaneleri”. Yeni Fikir, 3 (15 Şubat 1327 [28 Şubat 1912]): 74-79.
Öbek, Ali İhsan. “Hüseyin Kazım Kadri Hayatı ve Eserleri”. Türk Dili, 538 (1996): 448-455.
R. Tevfik. Patates Ziraatı. İstanbul: Kitabhane-i Suudi, 1923.
Rafael Abdullah. Ameli ve Nazari Alat-ı Ziraiyye. İstanbul: Matbaa-i Hayriyye ve Şürekası, 1329/1913.
Refet Samim. Alat-ı Ziraiyye. İstanbul: Kitabhane-i Sudi, 1923.
Roberts, John Morris. Avrupa Tarihi. Çeviren Fethi Aytuna. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 2015.
Sabuh İstepanyan. Pamuk Ziraatı ve Ticareti. İstanbul: Keteon Bedresyon Matbaası, 1330/1914.
Sezaizade Ahmet Hikmet. Patates. İstanbul: Kaspar Matbaası, 1309/1893.
Shamel, A.D. Tabacco Breeding. Washington: Government Printing Office, 1907.
Takiyüddin. “Eskişehir Refikimden: Köylerde Mektep Açalım” Türkiye, 11 (12 Temmuz 1326 [25 Temmuz 1910]): 2.
Ticaret ve Ziraat Nezareti Kitabhanesi. Pirinç Ziraatı ve Pirinç Kanunu. İstanbul: Serviçen Matbaası, 1330/1914.
Ticaret ve Ziraat Nezareti Kütüphanesi. Tabi ve Sınai Çayırlar. İstanbul: Matbaa-i Osmaniyye, 1335/1919.
Unat, Faik Reşit. Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış. Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1964.
Üstel, Füsun. İmparatorluktan Ulus Devlete Türk Milliyetçiliği: Türk Ocakları (1912-1931). İstanbul: İletişim Yayınları, 2004.
Varlık, Bülent. 19. Yüzyılda Emperyalizmin Batı Anadolu’da Yayılması. Ankara: Tüm İktisatçılar Birliği Yayınları, 1976.
Weber Eugen. Köylülerden Fransızlara: Fransa Kırsalının Modernleşmesi 1870-1914. Ankara: Heretik, 2017.
Yıldırım, Ali ve Hasan Şimşek. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları, 2006.
Yinilmez Akagündüz, Seval. Ahlaklı Yurttaş. İstanbul: Yeni İnsan Yayınları, 2017.