Bulgarca Süreli Yayıncılığa Dair Bazı Notlar

Bulgarca süreli yayıncılığın tarihi Konstantin Fotinov’un 1842’de İzmir’de çıkardığı Lyuboslovie dergisiyle başlıyor; dergi üç yıllığa ve 25 sayıya ulaşıyor. Anılan derginin yayın hayatına son verdiği 1846’da, Almanya Leipzig’de kimya talebesi İvan Bogorov ilk Bulgarca gazeteyi çıkarıyor; Bılgarski orel adını taşıyan gazete üç sayıdan sonra duruyor. Üst sınırının 1877-1878 Rus-Osmanlı Savaşı olduğu kabul edilen Uyanış Çağı’nda, Osmanlı unsuru Bulgarlar kendi dilinde yaklaşık 100 gazete ve dergi çıkartıyorlar. Bu süreli yayınların 1/3’i Osmanlı payitahtında yayın hayatına başlarken, en çok gazete ve dergi Romanya’da çıkartılıyor. Anılan dönemde Sırbistan, Avusturya-Macaristan ve Rusya gibi ülkelerde de Bulgarca süreli yayınların çıktığı görülüyor. Genel hatlarıyla İstanbul Bulgar basını evrimci ve aydınlanmacı bir çizgi izlerken, özellikle Romanya’da çıkan bazı gazetelerin devrim çığırtkanlığına soyundukları anlaşılıyor. Çalışmada, ilk Bulgarca dergi, ilk Bulgarca gazete, ilk Bulgarca çocuk dergisi, ilk Bulgarca kadın dergisi, Romanya’da, Sırbistan’da, Rusya’da, İstanbul’da ve Bulgar topraklarında çıkan Bulgarca gazete ve dergiler hakkında bilgilere yer verilmektedir.

Some Notes on Bulgarian Periodical Publishing

The history of Bulgarian periodical publishing begins with Konstantin Fotinov’s Lyuboslovie magazine published in Izmir in 1842; the magazine reaches 25 issues and three years. In 1846, when the aforementioned magazine ended its publication life, chemistry student Ivan Bogorov published the first Bulgarian newspaper in Leipzig, Germany; the newspaper named Bulgarski orel stands after three issues. In the Age of Awakening, the upper limit of which is the Russian-Ottoman War of 1877-1878, the Ottoman element Bulgarians publish about 100 newspapers and magazines in their own language. While 1/3 of these periodicals start their publishing life in the Ottoman capital, most newspapers and magazines are published in Romania. In the said period, it is seen that Bulgarian periodicals appeared in countries such as Serbia, Austria-Hungary and Russia. In general terms, while the Bulgarian press in Istanbul follows an evolutionist and enlightenment line, it is understood that some newspapers especially published in Romania are screaming for revolution. The study includes information about the first Bulgarian magazine, the first Bulgarian newspaper, the first Bulgarian children’s magazine, the first Bulgarian women’s magazine, and the Bulgarian newspapers and magazines published in Romania, Serbia, Russia, Istanbul and Bulgarian lands.

___

  • Alexandrova, Nadezhda. “Uvyahvaneto na “Rujitsa”. Priçini za spiraneto na pırvoto jensko spisanie prez Vızrajdaneto” // Slovoto-jivot. Yubileen sbornik, Sofya, 2012.
  • Aleksandrova, Nadejda. “Sısedıt kato drug ili drugiyat sısed na bılgarite. Pogled vırhu periodikata va Vızrajdaneto”, https://balkansbg.eu/bg/content/b-identichnosti/137-sasedatkato-drug-ili-drugiyat-sased-na-balgarite-pogled-varhu-periodikata-navazrazhdaneto.html
  • Andreev, Boris. Bılgarskiyat peçat prez Vızrajdaneto (Zaçenki i razvoy), Sofya, 1932.
  • Borşukov, Georgi. İstoriya na bılgarskata jurnalistika, 1844-1877, 1878-1883, Sofya, 1976.
  • İvanov, Yurdan. Bılgarskiy periodiçeski peçat ot vızrajdaneto mu do dnes, I, Sofya, 1893.
  • Koç, Bekir. “Tuna Vilayeti Gazetesi ve İçeriğine Dair Bazı Bilgiler (Mart 1865 - Mart 1868)”,
  • Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 34, Sayı 57, Ankara, 2015.
  • Konstantinova, Zdravka, FilipPanayotov, İz istoriyata na bılgarskata publitsistika (do 1878 g.), Universitetsko izdatelstvo Sv. Kliment Ohridski, Sofya, 1991.
  • Marinov, Dimitır. Spomeni iz moya jivot ili Moyata biografiya, Sofya, 1992.
  • Mevsim, Hüseyin. “Balıklı Alfabe” - Bulgar Aydınlanmasının Başat Eseri, Batı Kültür ve Edebiyatlarında Aydınlanma. Ankara Üniversitesi Yayınları, No: 401, Ankara.
  • Mevsim, Hüseyin. “Konstantin Fotinov, Abdülmecid Han Hazretlerinin Gezisi,” Bursa’da Yaşam, Ocak 2008, Bursa.
  • Mevsim, Hüseyin. Lyuboslovie Dergisi - İzmir’de Yayımlanan İlk Bulgarca Süreli Yayın, İzmir Ekonomi Üniversitesi Yayınları, İzmir, 2009.
  • Mevsim, Hüseyin. “Uyanış Çağı Bulgar Edebiyatında Romantik Bir Eser: Georgi Rakovski’nin Orman Yolcusu [“Gorski Pӑtnik”] Poeması”, Batı Kültür ve Edebiyatlarında Romantizm. Ankara Üniversitesi Yayınları, No: 442, Ankara.
  • Mişev, Dimitır. “Vızrajdane çrez peçata” // Bılgariya 1000 g., Sofya, 1930.
  • Naçov, Nikola. Novobılgarskata kniga i peçatnoto delo u nas ot 1806 do 1877 god., Sofya, 1921.
  • Obretenov, Nikola. Spomeni za bılgarskite vıstaniya, Sofya, 1970.
  • Penev, Boyan. İstoriya na novata bılgarska literatura, III, Sofya, 1933.
  • Pundev, Vasil. Periodiçeski peçat predi Osvobojdenieto, I: spisaniya, İzdanie na Ministerstvoto na narodnoto prosveştenie, Sofya, 1927.
  • Radkova, Rumyana, Bılgarskata inteligentsiya prez Vızrajdaneto, Nauka i izkustvo, Sofya, 1983.
  • Reçnik na bılgarskata literatura, I, Sofya, 1976.
  • Reçnik na bılgarskata literatura, III, Sofya, 1982.
  • Stoyanov, İvan. İstoriya na Bılgarskoto vızrajdane, VelikoTırnovo, 1999.
  • Veliçkov, Konstantin. İstanbul’dan Hatıralar (1870-1890), çeviren Hüseyin Mevsim, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2018.