Tek Parti Dönemi Nüfus Sayımlarını Ermeni, Rum ve Yahudi Cemaatlerinin Gazetelerinden İzlemek

: Bu makale Tek Parti döneminde yapılmış olan 1927, 1932, 1940 ve 1945 nüfus sayımlarının ulus-devlet inşası sürecindeki işlevini “vatandaşlık”, “Müslümanlaştırma”, “Türkleştirme” ve “milli kimlik” kavramları ekseninde dönemin gayrimüslim cemaatlerinin gazetelerinde yayınlanmış duyuru, haber ve köşe yazıları ile incelemektedir. Araştırma kapsamında ilgili yıllarda sayım öncesi, sayım ve sayım sonrası üç aylık dönemde yayınlanan gazeteler incelenmiştir. İncelenen gazetelerde nüfus sayımları konusunu içeren toplam beş yüzün üzerindeki duyuru, haber ve köşe yazısı niteliksel içerik analizi yöntemi ile yorumlanmıştır. Tüm sayım yıllarını bir arada değerlendirdiğimizde gazetelerin sayım propagandasının ayrılmaz bir unsuru olarak işlevlerini yerine getirmiş olduklarını görüyoruz. Gazeteler azınlık nüfuslarını ortak Türkiye vatandaşı paydasında eriten, eşit bir vatandaş olarak etnik farklılığın önemsizleştiği bir şekilde toplam Türkiye nüfusun gücünün görünmez bir çarpanı olarak sunmuşlardır

Reviewing the Censuses in the Single Party Period from the Newspapers of the Armenian, Greek and Jewish Communities in Turkey

: This article analyses announcements, news and opinion columns printed in the newspapers of the non-Muslim communities on 1927, 1932, 1940 and 1945 censuses conducted in the Single Party period during the nation-state building process in Turkey. Within the scope of the research, newspapers published in the three months before, during and after the censuses were examined. In the newspapers examined, more than five hundred announcements, news and columns were analysed using the qualitative content analysis method. When we evaluate all the census years together, we see that the newspapers have fulfilled their functions as a significant element of the census propaganda. The main perspective of the newspapers amalgamates minority populations in the common denominator of the citizens of Turkey and represents them as an invisible multiplier of Turkey’s total population where their ethnic differences become insignificant as equal citizens.

___

28 Teşrinievvel 1927 Umumî Nufus Tahriri: Vilayet, Kaza, Şehir Ve Köyler İtibariyle ̈ Türkiye Nufusu ̈ . İstatistik Umum Müdürlüğü, 1929.
Aktar, Ayhan. Varlık Vergisi ve Türkleştirme Politikaları. İletişim Yayınları, 2000.
Anderson, Benedict. Hayali Cemaatler. Metis Yayınları, 1995.
Anderson, Margo. “The Census, Audiences, and Publics”, Social Science History, vol. 32, no.1, 2008 pp: 1-18., doi: 10.1215/01455532-2007-011.
Anderson, Margo J. The American Census: a Social History. Yale University Press, 1990.
Anderson, Margo J., ve Stephen E. Fienberg. Who Counts?: The Politics of Census-Taking in Contemporary America. Russell Sage Foundation, 2001.
Anderson, Margo. ‘‘The Census and the Federal Statistical System: Historical Perspectives.’’ The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, vol.631, no.1, 2010, pp. 152-162, doi:10.1177/0002716210373721.
Arı, Kemal. Büyük Mübadele: Türkiye’ye Zorunlu Göc, 1923-1925 ̧ . Tarih Vakfı Yurt Yayınları,2014.
Arslan, Ali. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Rum Basını. Truva Yayınları, 2005.
Bali, Rıfat N. Cumhuriyet Yıllarında Türkiye Yahudileri: Bir Türkleştirme serüveni, 1923-1945. İletişim, 1999.
Bali, Rıfat N. The “Varlık Vergisi” Affair: a Study of Its Legacy-Selected Documents. The Isıs Press, 2005.
Behar, Cem. Osmanlı İmparatorluğu’nun ve Türkiye’nin nufusu, 1500-1927 ̈ . T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, 1996.
Benbanaste, Nesim. Örneklerle Türk Musevi Basınının tarihçesi. Sümbül Basımevi, 1988.
Curtis, Bruce. The Politics of Population: State Formation, Statistics, and the Census of Canada, 1840-1875. University of Toronto Press, 2000.
Çavlin Bozbeyoğlu, Alanur. “1927-1965 Döneminde İstanbul’un Etnik Yapısındaki Değişim.” Eski İstanbullular, Yeni İstanbullular, derleyen Murat Güvenç, Osmanlı Bankası Müzesi Yayınları, 2009, 82-94.
Dündar, Fuat. Türkiye Nufus Sayımlarında Azınlıklar ̈ . Doz Yayınları, 1999.
Earl, Martin J., ve McCarty J. Soule. “The Use of Newspaper Data in the Study of Collective Behaviour.” Annual Review of Sociology, vol. 30, 2004, 65-80.
Gervais, Raymond R. “Beaud, Jean-Pierre, Et Jean-Guy Prévost, Dir. L’Ère Du Chiffre. Systèmes Statistiques Et Traditions Nationales/The Age of Numbers. Statistical Systems and National Traditions. Sainte-Foy, Presses De L’Université Du Québec, « L’Âge De La Démocratie », 2000, 500 Pages.” Cahiers Québécois De Démographie, vol. 29, no. 2, 2000, pp. 105-130., doi:10.7202/010292ar.
Güleryüz, Naim. Türk Yahudi Basını Tarihi: Süreli Yayınlar. Gözlem, 2015.
Haygagan Hanragidaran Hıradarakçadun [Ermeni Ansiklopedisi Yayınevi], Krisdonya Hayasdan [Hıristiyan Ermenistan], Erivan, 2002, pp.1035-1038.
Hobsbawn, Eric J. 1780’Den Günümüze Milletler Ve Milliyetçilik: “Program, Mit, Gerçeklik”. Ayrıntı Yayınları, 2010.
İstatistik Umum Müdürlüğü. 1935 Genel Nüfus Sayımı Ankara. . İstatistik Genel Müdürlüğü, 1937.
İstatistik Umum Müdürlüğü. 1940 Genel Nüfus Sayımı Ankara.İstatistik Genel Müdürlüğü, 1944.
İstatistik Umum Müdürlüğü. 1945 Genel Nüfus Sayımı Ankara. İstatistik Genel Müdürlüğü, 1950.
Kocabaşoğlu, Uygur. İki Arada Bir Derede: İmlaya Gelmez Tarih Yazıları. İmge, 1997.
Koç, Ceyhan. Tek Parti Döneminde Basın İktidar İlişkileri: 1929-1938. Siyasal Kitabevi, 2006.
Koç, İsmet, vd. “Demographic Differentials and Demographic Integration of Turkish and Kurdish Populations in Turkey.” Population Research and Policy Review, vol. 27, ser. 3, 2008, 447-457.
Köker, Levent. Modernleşme Kemalizm ve Demokrasi. İletişim Yayınları, 1995.
Küçük Asya Araştırmaları Merkezi.Göç: Rumlar’ın Anadolu’dan Mecburi Ayrılışı (1919-1923). Edited by Ünüvar Kerem. çev. Millas Herkül, İletişim Yayınları, 2001.
Loveman, Mara. “Census Taking and Nation Making in Nineteenth-Century Latin America.” State and Nation Making in Latin America and Spain: Republics of the Possible, by Miguel Angel Centeno and Ferraro Agustín, Cambridge University Press, 2014, 307-329.
Loveman, Mara. “The Race to Progress: Census Taking and Nation Making in Brazil (1870-1920).” Hispanic American Historical Review, vol. 89, no. 3, 2009, 435-470.
Mutlu, Servet. “Population of Turkey by Ethnic Groups and Provinces.” New Perspectives on Turkey, vol. 12, 1995, pp. 33-60.
Mildanoğlu, Zakarya. Ermenice Süreli Yayınlar, 1794-2000. Aras, 2014.
Neuman, W. Lawrence. Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar. çev. Özge Sedef, Yayın Odası, 2010.
Okutan, Çağatay M. Tek Parti Dönemi Azınlık Politikaları. İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2004.
Özbay, Ferhunde. Dünden Bugüne Aile, Kent, Nüfus. İletişim Yayınları , 2015.
Sadoğlu, Hüseyin. Türkiye’de Ulusçuluk ve Dil Politikaları. İstanbul Bilgi üniversitesi, 2003.
Suciyan, Talin. Modern Türkiye’de Ermeniler: Soykırım Sonrası Toplum, Siyaset ve Tarih. Aras Yayınları, 2018.
Suchman, Lucy. “Do Categories Have Politics? The Language/Interaction Perspective Reconsidered.” Computer Supported Cooperative Work, vol. 2, 1994, pp. 177-190.
Szreter, Simon, vd. Categories and Contexts Anthropological and Historical Studies in Critical Demography. Oxford University Press, 2004.
Tamer, Aytül ve Alanur Çavlin. “1927 Nüfus Sayımının Türkiye’De Ulus-Devlet İnşasındaki Yeri: Basında Yansımalar.” Nüfusbilim Dergisi, C. 26, 2004, ss. 73-88.
Tuğlacı, Pars. “200. Yıldönümünde Türkiye’de Ermeni Basınının Dünü ve Bugünü.” Tarih ve Toplum, C. 132, 1994, ss. 38-39.
Üstel, Füsun. Makbul Vatandaş’ın Peşinde: II. Meşrutiyet’ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi. İletişim, 2005.
Vağarşag, Seropyan. “Ermenice Basın.” Dünden bugüne İstanbul Ansiklopedisi, derleyen Tekeli İlhan ve Nuri Akbayar, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, 1994.
01.09.1927, Okur mektubu “Nüfus cüzdanı yerine”, Apoyevmatini.
04.09.1927, “Ülke genelinde nüfus sayımı”, Apoyevmatini.
08.09.1927, “Nüfus sayımı”, El Tiempo.
11.09.1927, “Nüfus sayımı”, Apoyevmatini.
15.09.1927, “Genel nüfus sayımının yararları”, Apoyevmatini.
16.09.1927, “Genel nüfus sayımı basının nasıl gerçekleştirilecek”, Apoyevmatini.
16.09.1927, “Nüfus sayımı hazırlıkları”, Aztarar, s. 3.
22.09.1927, “Genel nüfus sayımı basının propaganda görevi”, Apoyevmatini.
25.09.1927, “Genel nüfus sayımı propaganda nasıl yürütülecek”, Apoyevmatini.
27.09.1927, “Genel nüfus sayımının askeri ve mali amaçları yoktur”, Apoyevmatini.
29.09.1927, “Nüfus sayımı sorulacak 15 soru”, Apoyevmatini.
04.10.1927, “Nüfus sayımı”, Apoyevmatini.
Yunus Nadi, 06.10.1927, “14 Milyon!”, Cumhuriyet.
Kinigos, 14.10.1927, [Sto Ftero başlıklı mizah köşesi], Apoyevmatini.
21.10. 1927, “Gregoryan mı Ortodoks mu?”, Aztarar, s.3.
25.10.1927, Reklam, Apoyevmatini.
26.10.1927, “Nüfus sayımının yapıldığı gün boyunca [dergi reklamı], Apoyevmatini.
27.10.1927, “Nüfus sayımının yapıldığı gün boyunca [dergi reklamı], Apoyevmatini.
27. 10. 1927, “Ermeni Patrikhanesi’nden Resmi Uyarı” Aztarar, s. 3.
27. 10. 1927, “Ermeniler Mezheplerini Ne Olarak Kaydettirecekler?”, Jamanak, s. 1.
27. 10. 1927, “Nüfus sayımı son hazırlıkları” Aztarar.
Kinigos, 28.10.1927, [Sto Ftero başlıklı mizah köşesi], Apoyevmatini.
29.10.1927, “Dünkü nüfus sayımı nasıl gerçekleştirildi?”, Apoyevmatini.
30.10.1927 “Nüfus Sayım Sonuçları Ne Zaman Belli Olacak?”, Jamanak.
30.10.1927 “Nüfus Sayımı Nasıl Başladı ve Nasıl Sonlandı?”, Aztarar.
30.10.1927, “Nüfus Sayımı Gerçekleşmesi Sürecinde”, Apoyevmatini.
31. 10. 1927, “Sivas Ermenileri (Çalışanımızdan gelen telgraf)” Aztarar, s. 2.
31.10.1927, “Nüfus sayımı sonrasında”, Apoyevmatini.
Falih Rıfkı, 04.11.1927, “14 Milyon”, Hakimiyet-i Milliye.
Falih Rıfkı, 07.11.1927, “14 Milyon”, Milliyet.
17.11.1927, “Yunanistan ve Türkiye’deki nüfus sayımları”, Apoyevmatini.
26.11.1927, “Nüfus sayım sonuçları”, Apoyevmatini.
27.11.1927, “Türkiye’de kadınlar erkeklerden fazla”, Aztarar.
01.09.1935, “Önümüzdeki 20 Ekim Pazar günü genel nüfus sayımı yapılacaktır”, Dimokratiya.
05.09.1935, “20 Ekim Pazar genel nüfus sayımı”, Le Journal d’Orient.
06.09.1935, “20 Ekim Pazar genel nüfus sayımı: Sayı güçle eşdeğerdir”, Apoyevmatini.
06.09.1935, “Gelenek [Gazetede çeviri hatası yapılmış, Adet olması gerekiyor] güçle eşdeğerdir”, Dimokratiya.
08.09.1935, “Ne bir eksik, ne bir fazla”, Apoyevmatini.
08.09.1935, “Ne bir eksik, ne bir fazla”, Dimokratiya.
08.09.1935, “Sayı güçtür”, Le Journal d’Orient.
10.09.1935, “20 Ekim Pazar genel nüfus sayımı”, Apoyevmatini.
19.09.1935, “20 Ekim Pazar günü genel nüfus sayım günü”, Jamanak.
20.09.1935, [Başlıksız ilan], Le Journald’Orient.
27.09.1935, [Başlıksız], Le Journald’Orient.
30. 09.1935, “Genel nüfus sayımı 20 Ekim Pazar günü”, Dimokratiya.
02.10.1935, [Başlıksız ilan], Le Journal d’Orient.
04.10.1935, [Başlıksız ilan], Apoyevmatini.
05.10.1935, “Nüfus sayımı”, Jamanak.
07.10.1935, “Nüfus sayımı”, Dimokratiya.
08.10.1935, “20 Ekim Pazar günü genel nüfus sayımı”, Dimokratiya.
08.10.1935, “20 Ekim Pazar günü nüfus sayımı”, Nor Lur.
10.10.1935, “Nüfus sayımı”, Dimokratiya.
16.10.1935, [Başlıksız], Apoyevmatini.
11.10.1935, “Okuyucu Nüfus Sayım Günü İçin Cevaplarını Hazırla”, Jamanak.
19.10.1935, “Yarın yapılacak nüfus sayımında sorulacak sorular”, NorLur.
Ardaşes Kalpakçıyan, 19.10.1935, “Yarın ki nüfus sayımı”, Jamanak.
20.10.1935, “Sükûnet”, [‘Sabah Yazıları’ köşesi], Dimokratiya.
Ardaşes Kalpakçıyan, 21.10.1935, “Bir ülkenin nüfus sayısının önemi”, Jamanak.
Planodios, 21.10.1935, “Hareketsiz on iki saat nüfus sayımından görüntüler”, Dimokratiya.
22.10.1935, “Kendi kendini araştırmak”, [‘Sabah Yazıları’ köşesi], Dimokratiya . 25.10.1935, “Sayım sonuçları”, Nor Lur.
25.10.1935, [Başlıksız], Jamanak.
25.10.1935, [Başlıksız], Apoyevmatini.
25.10.1935, [Başlıksız gazete yazısı], Apoyevmatini.
25.10.1935, “Genel nüfus sayımı sonuçları”, Dimokratiya.
25.10.1935, [Başlıksız ana sayfa haber], Le Journal d’Orient.