TOLGA AKAY

ESNAF TEŞKİLATLARINDA ŞİRKETLEŞME SÜRECİNDE KILIÇÇI ESNAFININ YENİDEN ÖRGÜTLENMESİ

Sanayi Devrimi, Osmanlı Devleti’nde mevcut ekonomik yapıyı derinden sarsmıştır. Sanayi üretimi büyük oranda küçük işletmelere dayanan, rekabetin katı kurallarla sınırlandırıldığı Osmanlı sanayi yapısı kısa sürede çözülmeye başlamıştır. Bu çözülme kapitülasyonlar ve 19. yüzyılda imzalanan ticaret antlaşmalarıyla daha da kötüye gitmiştir. Bu gidişatı değiştirmek için alınan tedbirlerden biri Islah-ı Sanayi Komisyonu’nun kurulmasıyla esnaf örgütlerinin şirketleşme sürecidir. Bozulan esnaf teşkilatlarının bazıları, şirket şeklinde yeniden organize edilerek değişen koşullara adapte edilmeye çalışılmıştır. Bu süreçte yeniden yapılandırılan teşkilatların biri de kılıççı esnafı olmuştur. Osmanlı klasik çağında önemli bir esnaf grubunu oluşturan kılıççı esnafı 19. yüzyılda değişen koşullara ayak uyduramayarak dağılmaya yüz tutmuştu. 1870’li yıllardan itibaren bu stratejik sanatın tamamen kaybolmaması adına esnaf üyeleri Islah-ı Sanayi Komisyonu vasıtasıyla diğer esnaf kolları gibi devlet desteğini yanlarına alarak yeniden yapılanmayı talep etmişlerdir. Bu makalede 19. yüzyılda yavaş yavaş gözden düşmekte olan bir zanaat kolunun yeniden yapılanma süreci ele alınmıştır.

Reorganisation of Sword Makers in the Corporatisation Process in Guilds

The Industrial Revolution shook the economic structure deeply in the Ottoman Empire. The Ottoman industry, whose production was significantly based on small sized enterprises and in which hard rules restricted competition, began to be disorganised soon. The capitulations and the commercial treaties signed in the 19th century made this disorganisation worse. One of the measures taken to change this course of events was the corporatisation process of guilds through the establishment of the Commission for the Reformation of Industry (Islah-ı Sanayi Komisyonu). Efforts were made to adapt some of the disorganised guilds to the changing conditions by reorganising them as companies. Sword makers were one of the guilds that were reorganised in this process. Sword makers, which formed one of the important guilds in the classical Ottoman period, had begun to fall apart due to lagging behind the changing conditions of the 19th century. Beginning from the 1870s, members of this guild, like other guilds, demanded to be reorganised with state support through the Commission for the Reformation of Industry in order that this strategic profession is not completely lost. The present article addressed the reorganisation process of a craft that was slowly falling from favour in the 19th century.

PDF

___

Avni, H; Güleryüz H. (1937). Türkiye’de sanayiin inkişafı. İstanbul. Barkan, Ö. (1985). Osmanlı İmparatorluğu’nda esnaf cemiyetleri. İÜ İktisat Fakültesi Mecmuası. C. 41,S. 1-4, 39-46.

BOA, A. MKT. MHM, 394/28, 24.07.1284.

BOA, C. AS, 190/8224, 15.07.1259.

BOA, C. AS, 281/11671, 21.03.1188.

BOA, C. AS, 380/15727, 05.12.1246.

BOA, C. AS, 438/18235, 12.12.1261.

BOA, C. AS, 542/22699, 27.09.1245.

BOA, C. AS, 904/38981, 23.12.1220.

BOA, DH. MKT, 1525/62, 17.11.1305.

BOA, İ. DH, 422/27927, 11.06.1275.

BOA, İ. DH, 68/3400, 06.10.1258.

BOA, İ. DH, 687/47945, 09.06.1291.

BOA, İ. DH, 690/48210, 25.08.1291.

BOA, İ. HR, 228/13360, 22.06.1284.

BOA, ŞD, 2391/1, 30.11.1286.

BOA, ŞD, 2393/36, 07.02.1288.

BOA, ŞD, 2408/5, 06.12.1291.

BOA, ŞD, 2857/24, 16.02.1288.

BOA, ŞD, 2881/23, 16.02.1292.

Clark, Edward C. (2006). Osmanlı sanayi devrimi, (Çeviren; Yavuz Cezar), Tanzimat, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Halil İnancık, Mehmet Seyitdanlıoğlu, Ed. İstanbul: Phoenix.

Dinçer, K. (2016). 19. yy Osmanlı esnaf birliklerinin ve mensubu işyerlerinin şirketlere ve cemiyetlere dönüştürme denemesi ve sonuçları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE. İstanbul.

Eğilmez, M. (2019). Değişim sürecinde Türkiye, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e sosyoekonomik bir değerlendirme, (18. Basım), Remzi İstanbul: Kitabevi.

Giz, A. (1985). Islah-ı sanayi komisyonu, Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi. İstanbul: İletişim Yayınları. C. 5, 1360-1362.

İnal, V. (2011). The eighteenth and nineteenth century Ottoman attempts to catch up with Europe, Middle Eastern Studies, 47:5. 725-756.

Önsoy, R. (1982). Türk-Alman iktisadi münasebetleri (1871-1914). İstanbul: Enderun Kitabevi.

Önsoy, R. (1984). Tanzimat dönemi sanayileşme politikası. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. C. 2, S. 2, 5-12.

Pamuk, Ş. (2010). Osmanlı-Türkiye iktisadî tarihi 1500-1914 (6. Baskı), İstanbul: İletişim Yayınları.

Seyitdanlıoğlu, M. (2009). Tanzimat dönemi Osmanlı sanayii (1839-1876), Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 28, S. 46, 53-69.

Yıldırım, M. (2013) İstanbul esnafının ölçek ekonomisine geçiş çabaları: “Demirciler şirketi” örneği. Osmanlı İstanbul’u., Feridun M. Emecen, Gürkan, Emrah Safa, Ed. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi.

Yıldırım, M. (2016). İstanbul’da bir ağır sanayi yatırımı: Zeytinburnu demir fabrikası. İlkçağlardan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, Coşkun Yılmaz Ed. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi (kültür a.ş.) Yayınları C. VI, 219-225.

Yıldırım, M. A. (2013). Dersaadet sanayi mektebi, İstanbul: Kitabevi.

Yıldırım, R. (2010). İstanbul saraçhanesi ve saraç esnafı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İÜ SBE, İstanbul.

Yılmaz, Koray R. (2018). Geç kapitalist gelişme bağlamında Osmanlı’da şirketler, Politik Ekonomik Kuram Sosyal Bilimler Dergisi, C. 2, 27-49.