KROMLEKLİ YAPILARA KARS’TAN BİR ÖRNEK: BAYKARA MEZARLIĞI

Kars-Ardahan Platosu, Kafkasya ile Anadolu arasındaki kültür geçişlerinin sık yaşandığı bir coğrafyadır. Coğrafyanın yaylacılık için uygun şartlara sahip olması, bölgeyi eskiçağda çok daha önemli kılmıştır. Göçer kültürlere ait pek çok işaretin olduğu bölgede bağımsız mezarlar da önemli bir yer tutar. Kromlekli mezarlar Kafkasya’da M.Ö. II. Bin yılbaşlarında ortaya çıkarlar. Orta Asya kurgan geleneğinin bir uzantısı olarak ortaya çıkan bu yapıların yuvarlak bir plan seyrettiği ve oval biçimli taşlarla mezar yerinin etrafının çevrildiği mezarlara Kars ve çevresinde de rastlanmıştır. Bu çalışmada Kars’ın Selim ilçesine bağlı Baykara köyünde daha önceki yüzey araştırmalarımızda tespit ettiğimiz kromlekli bir mezarın incelenmesi yapılarak, Kafkasya bölgesindeki benzerleri ile mukayeseli bir çalışması yapılmıştır.

An Example of Cromleck Structures fom Kars: Baykara Necropolis

Kars-Ardahan Plateau is a geography where cultural transitions between the Caucasus and Anatolia are common. The fact that geography has favorable conditions for transhumance has made the region much more important in ancient times. Independent tombs also occupy an important place in the region where there are many signs of nomadic cultures. Cromleck graves in the Caucasus appeored to appear at the beginning of II. Millennium B. C. The tombs where these structures emerged as an extension of the Central Asian kurgan tradition followed a round plan and were surrounded by ovalshaped stones and graves. In this study, the cromleck-plated tomb we found in our previous surveys in Baykara village of Selim district of Kars was examined and a comparative study was done with the similar ones in the Caucasus region.

PDF

___

Alp, N., Ceylan A. & A Bingöl (2007). Ardahan/Çıldır Akçakale kazısı ön çalışma raporu. Kazı Sonuçları Toplantısı 28/(1), 375-390.

Ağasıoğlu, F. (2013). Daşbaba Türkün daş yaddaşı. Bakı.

Aslanov, G. & Kaşkay, S. (1991). Pogrebeni nekropoli Mundjuklutepe (Tombs in the Boncuklutepe Cemetary). Sovetskaya Arheologia, 3, 221-233.

Badaljan, R. S., Edens, C., Gorny, R., Kohl, P., L.-Stronach, D., Tonikjan, A., V.- Hamayakjan, S., Mandrikjan, S. & Zardarjan, M. (1993). Preliminary report on the 1992 excavations at Horom, Armenia. Iran, XXXI, 1-24.

Bakhshaliyev, V., Gopnik, H. & Ristvet, L. (2017). Kız kalesi yerleşmesi ve nekropolünün Doğu Anadolu ve Azerbaycan boyalı kaplar kültürünün araştırılmasında önemi. IV. Uluslararası Ağrı Dağı Ve Nuh’un Gemisi Sempozyumu, 18-20 Ekim 2017 Ağrı, 39-43.

Belli, O. (1991). The problem of tin deposits in Anatolia and its need for tin, according to the written sources. A. Çilingiroğlu-D. H. French (Ed.). Anatolian Iron Ages, The Proceedings of the Second Anatolian Iron Ages Colloquium helt at İzmir, 4-8 May 1987 içinde (ss. 1-9).

Belli, O. & Konyar, E. (2003). Doğu Anadolu Bölgesi’nde erken demir çağı kale ve nekropolleri. İstanbul.

Belli, O. & Sevin, V. (1998). Nahcivan’da arkeolojik araştırmalar. İstanbul. Biber, H., Çavuşoğlu R. & Erdoğan, S. (2012). Muş ili ve ilçeleri arkeolojik yüzey araştırması (Demir Çağları) 2010 yılı araştırmaları: Bulanık-Malazgirt. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 29 (3), 373-403.

Biber, H. (2016). Demir Çağları’nda, Süphan Dağı eteklerinde yaşam ve ölümün mekânsal ilişkileri. Journal of Human Sciences, 13(2), 3501-3520.

Bingöl, A. (2008). Arpaçay’da tarihi ve arkeolojik araştırmalar. Kafkas Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 57-71.

Bingöl, A. (2011). Kars ve çevresinde Demir Çağı yerleşmeleri. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8, 20-40.

Bingöl, A. (2015). 2014 Kars-Iğdır illeri yüzey araştırmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 33(2). 131-14.

Bingöl, A. (2016). Ziyarettepe kalesi ve nekropolisinden küçük arkeolojik buluntular. Selevcia (6), s. 287-300.

Bingöl, A. & Karageçi (2019). 2017 Kars-Iğdır illeri yüzey araştırmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Basım Aşamasında.

Bingöl, A. & Ceylan, A. (2009). 2008 yılı Erzincan, Erzurum, Kars, Iğdır illeri yüzey araştırmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 27(2), 375-399.

Ceylan, A. (2005). 2003 yılı Erzincan, Erzurum, Kars ve Iğdır illeri yüzey araştırması. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 22(2), 189-200.

Ceylan, A. (2008). Doğu Anadolu araştırmaları Erzurum-Erzincan-Kars-Iğdır (1998-2008). Erzurum.

Ceylan, A. (2015). Taştaki Türkleri okumak, Düşünce Dünyasında Türkiz, 6(30), 9- 52.

Ceylan, A., Bingöl A. & Karageçi M. (2018). Eskiçağ’da Kars Kaleleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.

Ceylan A. & Günaşdı Y. (2017). “Erzurum ve Çevresindeki Urartu Yazıtlarının Tarihi Açıdan Değerlendirilmesi”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi. Cilt 4, Sayı 13, s. 313-350.

Ceylan A. & Ceylan. N. (2018). Doğu’nun sönmeyen yıldızı Akçakale ve Çıldır araştırmaları, Erzurum.

Ceylan A. & Üngör İ. (2018). Eskiçağ’da Erzincan Kaleleri, Erzurum.

Ceylan A. & Günaşdı Y.. (2018). Eskiçağ’da Erzurum Kaleleri, Erzurum.

Ceylan A. & Özgül O. (2018). Kars’ta Türk kültürünün erken dönem izleri ve yeni keşifler. Bilim ve Ütopya, Sayı: 286, s. 69-71.

Ceylan N. (2016). Pasin Ovasının kuzeye açılan iki tarihi yolu. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9/43, s. 656-671.

Dzhaparidze, O. M. (1964). The culture of agricultural tribes in the territory of Georgia. International Congress of Anthropological and Ethnological Sciences, Moscow.

Dzhaparidze. O. M. (1985). Avalişvili-Tsereleti Pamyatniki Meshketi epokhi srednei bronzi. Thibilisi.

Hüseynov, İ. & Fendiyeva, N. (2009). Qәdim Dünya mәdәniyyәti. Baki.

Günaşdı Y. (2016). Doğu Anadolu kaya resimleri ışığında Doyumlu kaya panoları, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 39, s. 391-407. Günaşdı Y. (2015). Erzincan Sırataşlar kalesi. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 5/9, s. 113-131.

Kakhiani, K., Sagona, A., Sagona, C., Kvavadze, E.&Bedianashvili, G. vd. (2013). Archaeological investigations at Chobareti in southern Georgia the Caucasus. ANES, 50, 1-138.

Kalmış, G. (2017a). Erzurum ve çevresinde tespit edilen sulama sistemleri. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, (4/13), s. 566-586.

Kalmış, G. (2017b). Tarihi ve arkeolojik veriler ışığında Ardahan. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Erzurum.

Karageçi, M. (2011). Kars-Akyaka’da tarihi ve arkeolojik araştırmalar. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kars.

Karageçi, M. (2019). Yüzey araştırmaları ışığında Kars-Digor ilçesinin Eskiçağ tarihi, Kars ve Kafkasya Tarihi Hakkında Yazılar, (içinde) İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul, s. 49-72.

Kozbe, G.& Ceylan, A. vd. (2008). Türkiye arkeolojik yerleşmeleri-6a-b Demir Çağları, İstanbul.

Kökten, İ. K. (1944). Orta, Doğu ve Kuzey Anadolu’da yapılan tarih öncesi araştırmaları. Belleten, 8(32), 659-680.

Kökten, İ. K. (1945). Kuzey-Doğu Anadolu prehistoryasında Bayburt çevresinin yeri. DTCFD, 5(3), 465-486.

Kökten, İ. K. (1953). 1952 yılında yaptığım tarih öncesi araştırmalar hakkında. DTCFD 11(2-4), 177-289.

Köroğlu, K. (1996). 1995 Yılı Artvin-Ardahan illeri yüzey araştırması. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 14(1), 369-397.

Museibli, N. (2014). The grave monuments and burial customs of the Leilatepe culture. Bakü: Institute of Archaeology and Ethnography.

Narimanishvili, G. (2010). Trialeti in 15th and 14th centuries. Rescue archaeology in Georgia: Baku-Tbilisi-Ceyhan South Caucasian pipelines, Thibilisi, 312- 369.

Narimanishvili, G. (2012). Archaeological investigations in Trialeti. Yerevan.

Nasirova, S. (2017). Eski ve Orta Çağ döneminde Türk devletçiliyinde uygulanan simgeler Azerbaycan halıları üzerinde. VII. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi/Sanat Etkinlikleri, 11-15 Nisan 2017 Bakü/Azerbaycan, 37-45.

Netherton, A. (2016). Bodies of vvidence: Economy and identity within Kura Araxes cemeteries in Early Bronze Age Transcaucasia. University of Leiden Faculty of Archaeology, Master’s Thesis.

Poulmarc’h, M., Pecqueur, L. & Bakhtiyar J. (2014). An overview of Kura-Araxes funerary practices in the southern Caucasus. Paléorient, 40(2), 231-246.

Rubinson, K. (1976). The Trialeti culture. Columbia University, PhD. Antropology, Archaeology.

Osten, von der H. & Hnıla, P. vd. (2018). Integrated archaeo-geophysical survey on volcanic terrain: The case of Karmir Sar on mount Aragats (Republic of Armenia). TÜBA-AR, Özel Sayı, 197-206.

Özfırat, A. (2011). Bozkurt kurgan mezarlığı kazısı 2009-2010. Kazı Sonuçları Toplantısı, 33(1), 533.

Özgül, O. (2015). Çoruh ve Kür vadisinde Kimmer-İskit yer adları. Belgü (2), s. 159-180.

Özgül, O. (2018). İskitler’de atalar kültü ve yurt kavramı. Türkiz (47), s. 57-84.

Özgül, O. & Üngör İ. (2016). Erikua’da stratejik bir Urartu merkezi: Kasımıntığı kalesi, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, s. 225- 240.

Sagona, A. (2018). The archaeology of the Caucasus from earliest settlements to the Iron Age. New York: Cambridge University Press.

Tanyu, H. (1968). Türklerde taşlarla ilgili inançlar. Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları.

Üngör, İ. (2016). Orta Asya’dan Anadolu’ya kayalara yazılan Türk kültürü (Dereiçi kaya resimleri), Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 39, s. 357-370.