ÇAYIRLI TARİHİNE IŞIK TUTAN YERLEŞME: SAYGILI HÖYÜK

Kuzeydoğu Anadolu coğrafyasının batı ucunda Erzincan ili yer almaktadır. Dağlık coğrafyada konumlanan Erzincan, çeşitli yol güzergâhlarının kesişme noktasında bulunmaktadır. Geç Kalkolitik Çağ’dan itibaren yerleşim gören Erzincan’da özellikle İlk Tunç Çağ’ının önemli kültürü olan “Karaz Kültürü’nü’ görmek mümkündür. Hayaşa Krallığı, Diauehi Krallığı, Uruatri - Nairi Konfederasyonları Dönemi ve Urartu Krallığı Erzincan’da hüküm sürmüştür. Med, Pers, Helen, Roma, Doğu Roma, Arap akınları, Selçuklu dönemi, Mengücekli Devleti, Moğol hakimiyeti, Eretna Beyliği, Timur Devleti, Karakoyunlular, Akkoyunlular ve Osmanlı Devleti dönemleri kısa olsa da yaşanmıştır. Erzincan’a yönelik çalışmalarımız esnasında sayısız höyük ve kale tespit edilmiştir. Çayırlı ilçesinde yer alan Saygılı Höyük bunlardan sadece biridir. Höyük, kaçak kazılar esnasında tahrip edilmiştir. Keramik buluntularının da bu esnada zarar gördüğü kesindir. Altın arama çalışmalarının höyüğe zararı çoktur. 45 m. Yükseklikteki höyükte bir yangın tabakası izlenebilmektedir. Höyüğün yanından geçen dere, orada yaşayan insanların su ihtiyacını karşılamaktaydı. İncelemeler sonucu olarak höyükte, İlk Tunç Çağı’na, Geç Demir Çağı’na ve Ortaçağ’a ait keramik buluntuları tespit edilmiştir

Settlement that Shed Light on the History of Çayırlı: Saygılı Mound

Erzincan is located at the western end of Northeastern Anatolia. Located in a mountainous region, Erzincan is located at the intersection point of various road routes. It is possible to see the itibaren Karaz Culture olan which is the most important culture of the Early Bronze Age in Erzincan which has been settled since the Late Chalcolithic Age. . Hayasha Kingdom, Diauehi Kingdom, Uruatri Nairi Confederation Period and Urartian Kingdom reigned in Erzincan. Med, Persian, Hellenic, Roman, Eastern Roman, Arab invasions, Seljuk Period, Mengücekli State, Mongol domination, Eretne Principality, Timur State, Karakoyunlu, Akkoyunlu and Ottoman Empire periods were experienced even though short. Numerous mounds and fortresses were identified during our work in Erzincan. Saygılı Höyük in Çayırlı District is just one of them. The mound was destroyed by illicit diggings and the ceramic finds were damaged during this period. Gold exploration works have many damages to the mound. 45 m. A fire layer is observed in the height of the mound. The stream passing by the mound provided water for the people living there. As a result of the investigations, pottery finds belonging to the Early Bronze Age, Late Iron Age and Medieval Age were found.

PDF

___

Aka, İ. (1991). Timur ve devleti. Ankara.

Akkan, E. (1964). Erzincan ovası ve çevresinin jeomorfolojisi. Ankara.

Amiran, R. (1952). “Connections between Anatolia and Paletsine in the EBA”, Israel Exploration Journal 2, 89-103.

Atalay, İ. (1992). Türkiye Coğrafyası. İstanbul.

Bingöl, A. (2013). Hurriler’in siyasi organizasyonları. Erzincan Ünversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6, 115-133.

Bittel, K. (1945). Önasya Tarih Öncesi Çağlar: Mısır, Filistin, Suriye. (Çev. H. Çambel), İstanbul.

Burney, C. A. (1958). “Eastern Anatolia in the Chalcolithic and Early Bronze Age”. Anatolian Studies VIII, 157-209.

Burney, C. A. (1966). “First Season of Excavation of the Urartian Citadel of Kayalıdere”. Anatolian Studies XVI, London, 55-111.

Burney, C.A.– D.M. Lang (1971). The Peoples of the Hills. London.

Can, B & Sevda, Ö. (2008). 2006 yılı Altıntepe jeofizik araştırmaları. 23. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. Ankara: 1-16.

Celalzade, Mustafa. (1997). Selimname. (Haz. Uğur, A.-M. Çuhadar). İstanbul.

Ceylan, A. (2018). The kingdom of Diauehi and the Urartians in Northeast Anatolia in light of new findings. Urartians a Civilazition in the Eastern Anatolia. K. Köroğlu, A. Çilingiroğlu vd., (Ed.). İstanbul: 139 – 168.

Ceylan, A. (1991). M.Ö. II. binde Anadolu’daki devletlerarası ilişkiler (Antlaşmalar). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum.

Ceylan, A. (1994). M.Ö. II ve I. Binde devletlerarası ilişkiler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi. Erzurum.

Ceylan, A. (2000). Çayırlı’da tarihi ve arkeolojik araştırmalar. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 15, 277-291.

Ceylan, A. (2002). Horasan ve çevresi araştırmaları ışığında Yazılıtaş yazıtı. Çağlayan Aras. Erzurum: 14-16.

Ceylan, A. (2004). 2002 Yılı Erzincan, Erzurum, Kars ve Iğdır illeri yüzey araştırmaları. 21. Araştırma Sonuçları Toplantısı-II, Ankara: 263-272.

Ceylan, A. (2005). 2003 Yılı Erzincan, Erzurum, Kars ve Iğdır illeri yüzey araştırmaları. 22. Araştırma Sonuçları Toplantısı-II. Ankara: 189-200.

Ceylan, A. (2007). 2005 Yılı Erzincan, Erzurum, Kars ve Iğdır illeri yüzey araştırmaları. 24. Araştırma Sonuçları Toplantısı-I. Ankara: 163-182.

Ceylan, A. (2007). Kuzeydoğu Anadolu yüzey araştırmalarının bir değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 7/39, 103-117.

Ceylan, A. (2008). Doğu Anadolu araştırmaları, Erzurum-Erzincan-Kars-Iğdır (1998-2008). Erzurum.

Ceylan, A. (2015). Doğu Anadolu araştırmaları, Erzurum-Erzincan-Kars-Iğdır (2008 - 2014). Erzurum.

Ceylan, A. (2016). Yeni bulgular ışığında Kuzeydoğu Anadolu’da Diauehi krallığı ve Urartular. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 20, 517-568.

Ceylan, A. & Bingöl, A. (2008). 2006 yılı Erzincan-Erzurum-Kars ve Iğdır illeri yüzey araştırmaları. 25. Araştırma Sonuçları Toplantısı- III. Ankara: 129- 149.

Ceylan, A. & Bingöl, A. vd. (2009). 2007 yılı Erzincan-Erzurum-Kars-Iğdır illeri yüzey araştırmaları. 26. Araştırma Sonuçları Toplantısı-II. Ankara: 133- 151.

Ceylan, A. & Bingöl, A. vd., (2010).2008 yılı Erzurum-Erzincan-Kars-lğdır illeri yüzey araştırmaları. 27. Araştırma Sonuçları Toplantısı-II. Ankara: 375- 399.

Ceylan, A., Bingöl A. & Karageçi M. (2018). Eskiçağ’da Kars Kaleleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.

Ceylan, A. & Üngör İ. (2018). Eskiçağ’da Erzincan kaleleri. Erzurum.

Ceylan, A. & Özgül, A. (2016). Erzincan ve çevresinde Urartular. Uluslararası Erzincan Sempozyumu I. 127 – 147.

Ceylan, A., Özgül, O. & Kalmış, G. (2019). Karaz Kültürü'nün Kahramanmaraş ve çevresindeki yansımaları. Uluslararası Antikçağ Döneminde Maraş Sempozyumu 17-18 Kasım 2017. Kahramanmaraş.

Dyson, R. H. (1968). “The Archaeological Evidence of the Second Millennium BC on the Persian Plateu”, CAH 2, 14-16.

Erinç, S. (1953). Doğu Anadolu coğrafyası. İstanbul.

Göde, K. (1954). Eratnalılar (1327-1387). Ankara.

Götze, A. Die annalen des Mursilis. Mitteilungen der Vorderasiatisch-Aegyptischen Gesellschaft. 18-21.

Gül, A. & Başıbüyük, A. (2011). Bir tarihi coğrafya incelemesi Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Erzincan kazası. Erzurum.

Günaşdı, Y. (2015). Erzincan Sırataşlar kalesi. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 5/9, 113-131.

Günaşdı, Y. vd. (2012). 2010 yılı Erzurum-Erzincan-Kars-lğdır illeri yüzey araştırmaları: 29. Araştırma Sonuçları Toplantısı-III. Ankara: 49-71.

Herzfeld. E. (1968). The Persian Empire: Studies in Geography and Ethnography of Ancient Near East. Wiesbaden.

Kalmış, G. (2016). Ardahan ve çevresindeki Urartu yazıtları ışığında bölgenin M.Ö. I. bindeki siyasal durumu, Kafdağı 2, 42-56.

Kalmış, G. (2017a). Eskiçağda Alucra, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 20, 609-618.

Kalmış, G. (2017b). Tarihi ve arkeolojik veriler ışığında Ardahan. (Basılmamış Doktora Tezi). Erzurum.

Karageçi, M. (2014). Arpaçay Havzası’nda Tunç Çağı yerleşmeleri. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 77-95.

Karageçi, M. (2015). Arpaçay Havzası’nda tarihi ve arkeolojik araştırmalar. (Basılmamış Doktora Tezi, Kafkas Üniversitesi), Kars.

Karaosmanoğlu, M., Birol, C. & Korucu, H. vd., (2008). Altıntepe Urartu kalesi 2006 yılı kazı ve onarım çalışmaları. 29. Kazı Sonuçları Toplantısı I. Ankara: 497-514.

Karaosmanoğlu, M. & Korucu, H. (2010). Altıntepe Urartu kalesi 2008 yılı kazı ve onarım çalışmaları. 31. Kazı Sonuçları Toplantısı - II. Ankara: 17-34.

Karaosmanoğlu, M. & Özkan, H. (2004). Altıntepe kazısı 2003. 26. Kazı Sonuçları Toplantısı -I. Ankara: 128-136.

Karaosmanoğlu, M. (2008). Altıntepe Kalesi İkinci Dönem Kazıları, Atatürk Üniversitesi 50. Kuruluş Yıldönümü Arkeoloji Bölümü Armağanı (Doğudan Yükselen Işık Arkeoloji Yazıları), 69-83.

Karaosmanoğlu, M. (2010).Yeni Bulgular Işığında Altıntepe Urartu Tapınağı. XV. Türk Tarih Kongresi I, 209-220.

Karaosmanoğlu, M. (2011). Erzincan Altıntepe Kalesi-Erzincan Altıntepe fortress. Köroğlu, K & E. Konyar. Urartu (Ed.). Doğu’da Değişim-Transformation in the East. K İstanbul: 366-373.

Karaosmanoğlu, M. (2015). Erzincan Altıntepe Kalesi, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi 35, Erzurum, 36-59.

Kırzıoğlu, F. (1993). Osmanlılar’ın Kafkas-ellerini fethi (1451-1590). Ankara.

Konukçu, E. (1998). Tercan tarihi. Cumhuriyetin 75. Yılında Tercan. 34-38.

Krupnov, E. I. (1964). The Most Archaic Culture of the Caucasus and the Caucasian Community, Soviet Anthropology and Archaeology 3, 31-42.

Lamba, M. & Metin, H. (2015). Hititlerden Türkiye Cumhuriyeti’ne Anadolu Uygarlıklarında Yönetim, Ankara.

Lloyd, S. (1956). Early Anatolia. London.

Melikişvili, G. A. (1950). Diauehi. Vestnik Drenaj İstorii 34/4, 26-42.

Metin, H. & Lamba, M. (2016). Hititler’den Roma İmparatorluğu’na Kadar Anadolu Uygarlıklarında Yönetim Yapısı. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Cilt 12, Sayı 27, 155-174.

Miroğlu, İ. (1990). Kemah sancağı ve Erzincan kazası (1520-1566). Ankara.

Altınbilek, M. S. (1997). Erzincan’ın şehir coğrafyası. (Basılmamış Doktora Tezi). Erzurum.

Özgüç, T. (1961). Altıntepe kazıları. Belleten XXV. 97-100, 253-267.

Özgüç, T. (1966). Altıntepe I: Mimarlık anıtları ve duvar resimleri-Arcitectural Monuments and Wall Paintings. Ankara.

Özgüç, T. (1969). Altıntepe II: Mezarlar. Depo binası ve fildişi eserler-tombs. Storehouse and Ivories. Ankara.

Özgül, O. & Ceylan, A. vd. (2013). 2011 yılı Erzincan, Erzurum, Kars ve Iğdır illeri yüzey araştırmaları. 30. Araştırma Sonuçları Toplantısı-II. Ankara: 277- 292.

Pehlivan, M. (1991). Daya (e) ni /Diau(e)hi. Erzurum.

Pehlivan, M. (1990). Karaz ve Hurriler.100. Yıl Üniversitesi Sosyal Bilgiler Dergisi I. Van: 168-176.

Pehlivan, M. (1991). Hayaša. Erzurum.

Salvini, M. (2006). Urartu Tarihi ve Kültürü. İstanbul.

Saraçoğlu, H. (1989). Doğu Anadolu bölgesi. İstanbul.

Schuler, E. (1965). Die Kaskaer: Ein beitrag zur ethnographie des altenn Kleinasien. Berlin.

Sümer, F. (1993). Mengücüklüler. İA. VII, İstanbul: 713 – 718.

Tarkan, T. (1974). Ana çizgileriyle Doğu Anadolu Bölgesi ve çevresi. Atatürk Üniversitesi 50. Yıl Armağanı. Erzurum.

Turan, O. (1999). Selçuklu tarihi ve Türk İslam medeniyeti. İstanbul.

Tüysüz, O. (1992). Erzincan çevresinin jeolojisi. İstanbul.

Üngör, İ (2016a). Otlukbeli’nde tarihi ve arkeolojik araştırmalar. Kafkas üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17. Kars: 267-289.

Üngör, İ (2016b). Urartu maden ergitme sahası “Kurtderesi” iliç (Erzincan). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9/43. s. 955-969.

Üngör, İ. & Günaşdı, Y. (2016). Yüzey araştırmaları ışığında Erzincan ili höyükleri. Uluslararası Erzincan Sempozyumu -I. 423-442.