Banka Çalışanlarının İş Güvencesizliği, Liderlik Tarzı ve Kontrol Odağı Algılarının Demografik Değişkenlere Göre Değerlendirilmesi

Amaç – Bu çalışmada, banka çalışanlarının iş güvencesizliği, liderlik tarzı ve kontrol odağı algılarının demografik değişkenlere göre incelenmesi ve yorumlanması amaçlanmaktadır. Yöntem – Araştırma modeli, iş güvencesizliği algısı, yöneticilerin liderlik tarzı ve kontrol odağı değişkenlerinin toplam 11 demografik değişken ile karşılaştırılması şeklinde oluşturulmuştur. Verilerin toplanmasında anket yöntemi tercih edilmiştir. Türkiye Bankalar Birliği’nin (TBB) 31/12/2018 tarihli “illere ve bölgelere göre banka çalışanlarının dağılımı” raporundaki çalışan sayıları dikkate alınmıştır. Bu kapsamda Antalya, Isparta ve Burdur illerinde faaliyet gösteren tüm ticari bankalara toplam 500 adet anket formu dağıtılmış ve toplam 383 anket formu üzerinden analizler gerçekleştirilmiştir. Veri toplama aracı olarak, toplam 9 ifadeden oluşan, Ashford, Lee ve Bobko (1989); De Witte (1999); Hellgren, Sverke ve Isaksson (1999) tarafından algılanan iş güvencesizliğini ölçmek amacı ile oluşturulmuş ve Şeker (2011) tarafından Türkçe’ye çevrilen (Dede, 2017: 135) ölçek, Liden ve Maslyn’in (1998) geliştirmiş olduğu ve Baş vd. (2010), tarafından Türkçe’ye çevrilerek, geçerlilik ve güvenilirlik analizi yapılmış olan 12 maddelik, sadakat, etki, değişime katkı ve profesyonel saygı olmak üzere dört alt boyuta sahip lider-üye etkileşimi (LMX) ölçeği ve Spector (1988) tarafından geliştirilmiş ve Prof. Dr. Mustafa PAKSOY tarafından Türkçeye çevrilip uyarlanan (Özbezek, 2018: 101) kontrol odağı ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizi SPSS 23 programı ile analiz edilmiş ve sonuçlar yorumlanmıştır. Bulgular – Yapılan analizler neticesinde, cinsiyetin kadın ya da erkek olması lider üye etkileşimi, kontrol odağı ve iş güvencesizliği algısı boyutlarında herhangi bir farklılık göstermemiştir. Yaş değişkeni ile ilgili olarak, niceliksel iş güvencesizliği algısını en yüksek derecede hisseden kesim 26-30 yaş aralığındaki çalışanlar olarak bulunmuştur. 26-30 yaş grubunda bulunan çalışanlar diğer yaş gruplarına mensup banka çalışanlarına göre işlerini tamamen kaybedeceklerini (niceliksel iş güvencesizliği) düşünmektedir. İş güvencesizliği algısı ile eğitim seviyesi arasında hem ana boyut hem de alt boyutlar bakımından anlamlı bir ilişki ortaya çıkmamıştır. Tartışma – Bankalar, teknolojinin yoğun olarak kullanıldığı finans sektöründe faaliyet gösterdikleri için, güncel gelişmelerin hızlı bir şekilde gerçekleşmesi banka çalışanlarında işlerinin kaybı ya da işlerinin niteliklerinin kaybı konularında birtakım endişelere neden olmaktadır. Sadece yaşadıkları iş güvencesizliği algıları değil, yöneticilerinin liderlik tarzı ve sahip oldukları kontrol odağı algısının türü gibi etkenler banka çalışanlarını etkilemektedir.

Evaluation of Bank Employees' Perceptions of Job Insecurity, Leadership Style and Locus of Control According to Demographic Variables

Purpose – In this study, it is aimed to examine and interpret bank employees' job insecurity, leadership style, and locus of control perceptions according to demographic variables. Design/methodology/approach - The research model was created by comparing the variables of job insecurity, leadership style of managers and locus of control with a total of 11 demographic variables. Survey method was preferred for data collection. Banks Association of Turkey (TBB), dated 12.31.2018 "distribution according to provinces and territories of bank employees" were taken into account the number of employees in the report. In this context, a total of 500 questionnaires were distributed to all commercial banks operating in Antalya, Isparta and Burdur provinces and analyzes were carried out on a total of 383 questionnaires. As a data collection tool, Ashford, Lee and Bobko (1989), consisting of 9 statements; De Witte (1999); The scale was created by Hellgren, Sverke, and Isaksson (1999) to measure the perceived job insecurity and translated into Turkish by Şeker (2011) (Dede, 2017: 135), developed by Liden and Maslyn (1998) and Baş et al. (2010), the 12-item leader-member interaction (LMX) scale, which has four subdimensions: loyalty, influence, contribution to change and professional respect, which was revised by Bolat (2011: 194-195) and adapted to Turkish by Spector (1988). Dr. Locus of control scale was used, which was translated and adapted into Turkish by Mustafa PAKSOY (Özbezek, 2018: 101). The analysis of the data was analyzed with the SPSS 23 program and the results were interpreted. Findings – As a result of the analysis, gender did not show any difference in terms of leader member interaction, locus of control and job insecurity. Regarding the age variable, the group with the highest perception of quantitative job insecurity was found to be those between the ages of 26-30. Employees in the 26-30 age group think that they will completely lose their jobs (quantitative job insecurity) compared to bank employees belonging to other age groups. There was no significant relationship between the perception of job insecurity and education level in terms of both main and sub-dimensions. Discussion – As banks operate in the financial sector of technology, the rapid realization of current developments causes a number of concerns for bank employees, the loss of their jobs or the loss of their qualifications. Bank employees are not only affected by their perceptions of job insecurity, but also by the leadership style of their managers and the type of locus of control they have.

PDF

___

Adair, J. (2002). Inspiring Leadership. London: Thorogood Press.

Ashford, S., Lee, C., ve Bobko, P. (1989). Content, Causes, and Consequences of Job Insecurity: A Theory-Based Measure and Substantive Test. The Academy of Management Journal, 32(4), 803-829.

Aslan, K. (2011). Çalışanlarda İş güvencesizliği ve İşini Kaybetme Kaygısının İş Verimi ve İş Üretkenliği Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi: Bilişim Sektöründe Bir Araştırma. İstanbul: Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Baillien, E., Neyens, I., De Witte, H., ve De Cuyper, N. (2009). Towards a Three Way Model of Workplace Bullying: A Qualitative Study. Journal of Community and Applied Social,(19), 1-16.

Bass, B. (1990). From Transactional to Transformational Leadership: Learning to Share the Vision. Organizational Dynamics, 18(3), 19-31.

Baş, T., Keskin, N., ve Mert, İ. (2010). Lider Üye Etkileşimi (LÜE) Modeli ve Ölçme Aracının Türkçe'de Geçerlik ve Güvenilirlik Analizi. Ege Akademik Bakış, 10(3), 1013-1039.

Başol, G., ve Türkoğlu, E. (2009). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Düşünme Stilleri ile Kontrol Odağı Durumları Arasındaki İlişki. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 732-757.

Bertaux, N., ve Queneau, H. (2002). The Social Economics of Job Security. Forum for Social Economics, 32(1), 1- 19.

Bolat, O. (2011). Öz Yeterlilik ve Lider Üye Etkileşimi İlişkisi: Göze Girme Davranışları ve Güç Mesafesinin Etkisi. Ankara: Detay Yayıncılık.

Burns, J. (1978). Leadership. New York: HarperveRow.

Büssing, A. (1999). Can Control at Work and Social Support Moderate Psychological Consequences of Job Insecurity? Results from a Quasi-experimental Study in the Steel Industry. European Journal of Work and Organizational Psychology, 8 (2), 219-242.

Cheng, G., ve Chan, D. (2008). Who Suffers More from Job Insecurity? A Meta-Analytic Review. Applied Psychology: An International Review, 57(2), 272-303.

Clugston, M., Howell, J., ve Dorfman, P. (2000). Does Cultural Socialization Predict Multiple Bases and Foci of Commitment? Journal of Management , 26(1), 5-30.

Dağ, İ. (1990). Kontrol Odağı, Stresle Başa Çıkma Stratejileri ve Psikolojik Belirti Gösterme İlişkileri. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Davy, J., Kinicki, A., ve Scheck, C. (1997). A Test of Job Security's Direct and Mediated Efects on Withdrawal Cognitions. Journal of Organizational Behaviour, (18), 323-349.

De Witte, H. (1999). Job Insecurity and Psychological Well-being: Review of the Literature and Exploration of Some Unresolved Issues. European Journal of Work and Organizational Psychology, 8(2), 155-177.

De Witte, H., ve Naswall, K. (2003). 'Objectives' vs 'Subjective' Job Insecurity: Consequences of Temporary Work for Job Satisfaction and Organizational Commitment in Four European Countries. Economic and Industrial Democracy, 24(2), 149-188.

Dede, E. (2017). İş Güvencesizliği Algısının ve Örgütsel Güven Düzeyinin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerine Etkileri: Devlet Ortaokulu ve Özel Ortaokul Öğretmenleri Üzerine Bir Araştırma. İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Dereli, B. (2012). İş Güvencesizliği Kavramı ve Banka Çalışanlarının İş Güvencesizliğine Yönelik Algılarının Demografik Özelliklerine Göre İncelenmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (21), 237-256.

Dorfman, P., ve Howell, J. (1988). Dimensions of national culture and effective leadership patterns: Hofstede revisited. Advances in International Comparative Management, (3), 127-150.

Dubrin, A. (2010). Leadership: Research Findings, Practice and Skills. Canada: South-Western Cengage Learning.

Erdem, H. (2014). Algılanan Örgütsel Destek ve Kontrol Odağının Stresle Başa Çıkma Yöntemleri Üzerine Etkileri: Psikolojik Sermayenin Bu Süreçteki Rolü ve Bir Alan Araştırması. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Eren, E. (2016). Yönetim ve Organizasayon. İstanbul: Beta Ya.

Fairholm, G. (2009). Organizational Power Politics-Second Edition. California: ABC-CLIO, LLC.

Finegold, D., Mohrman, S., ve Spreitzer, G. (2002). Age Effects on the Predictors of Technical Workers’ Commitment and Willingness to Turnover. Journal of Organizational Behavior, (23), 655-674.

Greenhalgh, L., ve Rosenblatt, Z. (1984). Job Insecurity: Toward Conceptual Clarity. The Academy of Management Review, 9(3), 438-448.

Gültekin, Z. (2019). İş Güvencesizliğinin Psikolojik İyi Oluşa ve Performansa Etkisinde Mesleki Bağlılığın Aracılık Rolü. Tokat: Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Gürbüz, S., ve Şahin, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Felsefe-Yöntem-Analiz. Ankara: Seçkin Yayıncılık.

Hartley, J. (1999). Models of Job Insecurity and Coping Strategies of Organizations. J. Ferrie, M. Marmot, J. Griffiths, ve E. Ziglio (Dü) içinde, Labour Market Changes and Job Insecurity: a Challenge for Social Welfare and Health Promotion, (Cilt 81, s. 127-150). Copenhagen: WHO Regional Publications.

Hartley, J., Jacobson, D., Klandermans, B., ve Vuuren, v. (1991). Job insecurity: Coping with jobs at risk. London: SAGE Publications.

Hellgren, J., Sverke, M., ve Isaksson, K. (1999). A Two-dimensional Approach to Job Insecurity: Consequences for Employee Attitudes and Well-being. European Journal of Work and Organizational Psychology, 8(2), 179-195.

Hellgren, J., ve Sverke, M. (2003). Does job insecurity lead to impaired well-being or vice versa? Estimation of cross-lagged effects using latent variable modelling. Journal of Organizational Behavior, (24), 215-236.

Howell, J., ve Frost, P. (1989). A Laboratory Study of Charismatic Leadership. Organizational Behaviour and Human Desicion Process , 43(2), 243-269.

Huang, G., Wellman, N., Ashford, S., Lee, C., ve Wang, L. (2016). Deviance and Exit: The Organizational Costs of Job Insecurity and Moral Disengagement. Journal of Applied Psychology, (1), 1-17.

Karasantık, İ. (2017). Liderlik Kuramları. M. Çetin (Dü.) içinde, Güncel Liderlik Kuramları, (s. 1-38). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.

Karkoulian,S., Mukaddam, W., McCarthy, R. ve Messarra, L.C. (2013). Job Insecurity: A Whirlpool of Chronic Powerlessness. Education, Business and Society: Contemporary Middle Eastern Issues 6(1), 55-70.

Keçecioğlu, T. (2003). Lider ve Liderlik. İstanbul: Okumuş Adam Ya.

Kinnunen, U., Makikangas, A., Mauno, S., De Cuyper, N. (2014). Development of Percieved Job Insecurity Across Two Years: With Antecentes and Employee Outcomes. Journal of Occupational Health Psychology 19(2), 243-258.

Kinnunen, U., Mauno, S., Natti, J., ve Happonen, M. (2000). Organizational Antecedents and Outcomes of Job Insecurity: A Longitudinal Study in Three Organizations in Finland. Journal of Organizational Behavior, (21), 443-459.

Kinnunen, U., Mauno, S., ve Siltaloppi, M. (2010). Job Insecurity, Recovery and Well-being at Work: Recovery Experiences as Moderators. Economic and Industrial Democracy , 31(2), 179-194.

Kinnunen, U., ve Natti, J. (1994). Job Insecurity in Finland: Antecedents and Consequences. European Work and Organizational Psychologist , 4(3), 297-321.

Koçak, B., Kurtlu, Y., Ulaş, H. ve Epçaçan, C. (2015). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Eleştirel Düşünme Düzeyleri ve Okumaya Yönelik Tutumları Arasındaki İlişki. Ekev Akademi Dergisi, 19(61), 211-228.

Kuhnert, K., ve Vance, R. (1992). Job Insecurity and Moderators of the Relation Between Job Insecurity and Employee Adjustment. J. Quick, L. Murphy ve J. J. Hurrell (Dü) içinde, Stress and well being at work: Assessments and interventions for occupational mental health (s. 48-63). Washington, DC. American Psychological Association.

Küçükkaragöz, H. (1998). İlkokul Öğretmenlerinde Kontrol Odağı ve Öğrencilerinin Kontrol Odağının Oluşumuna Etkileri. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Lewin, K., Lippitt, R., ve White, R. (1939). Patterns of Aggressive Behavior in Experimentally Created "Social Climates". The Journal of Social Psychology S.P.S.S.I. Bulletin, (10), 271-299.

Liden, R., ve Maslyn, J. (1998). Multi- dimensionality of LMX: An empirical assessment through scale development. Journal of Management, (24), 43-72.

McCarthy, P., Sheeman, H., ve Kearns, D. (1995). Managerial Styles and Their Effects on Employees Health and Well-Being a Organisations Undergoing Restructuring. Avustralya: Organisational Antecedents of Bulliying.

Mitchell, V., ve Moudgill, P. (1976). Measurement of Maslow's Need Hierarchy. Organizational Behavior and Human Performance, (16), 334-349.

Mulder, M. (1977). The Daily Power Game. Leiden: Martinus Nijhoff Social Sciences Division.

Naswall, K., ve De Witte, H. (2003). Who Feels Insecure in Europe? Predicting Job Insecurity from Background Variables. Economic and Industrial Democracy , 24(2), 189-215.

Özbezek, B. (2018, Haziran). Kontrol Odağı ve Duygusal Zekanın Liderlik Etme Motivasyonuna Etkisi Üzerine TRC1 Bölgesinde Bir Araştırma: Üniversite Öğrencileri Örneği. Gaziantep: T.C. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı.

Plares, E. (1968). Differential Utilization of Information as a Function of Internal-External Control. Journal of Personality , 36(4), 649-662.

Polat, E. (2019). İş Güvencesizliği Algısı ve İş Üretkenliği İlişkileri: Mevsimlik ve Mevsimlik Olmayan Konaklama İşletmelerinde Karşılaşırmalı Bir Araştırm. Balıkesir: T.C. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği ABD.

Porter, L. (1961). A Study of Percieved Need Satisfaction in Bottom and Middle Management Jobs. Journal of Applied Psychology , 45(1), 1-10.

Probst, T. (1998). Antecedents and consequences of job insecurity: An integrated model. Urbana-Champaign: University of Illinois.

Probst, T. (2002). The Impact of Job Insecurity on Employee Work Attitudes, Job Adaptation, and Organizational Withdrawal Behaviors. J. Brett, ve F. Drasgow (Dü) içinde, The Psychology of Work Theoretically Based Empirical Research (s. 141-168). Manwah New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.

Roark, M. (1978). The relationship of perception of chance in finding jobs to locus of control and to job search variables on the part of human resource agency personnel. Virginia: Virginia Polytechnic University.

Robert, C., Probst, T., Marthocchio, J., Drasgow, F., ve Lawler, J. (2000). Empowerment and Continuous Improvement in the United States, Mexico,Poland, and India: Predicting Fit on the Basis of the Dimensions of Power Distance and Individualism. Journal of Applied Psychology, 85(5), 643-658.

Rosenblatt, Z., Talmud, I., ve Ruvio, A. (1999). A Gender-based Framework of the Experience of Job Insecurity and Its Effects on Work Attitudes. European Journal of Work and Organizational Psychology, 8(2), 179-217.

Roskies, E., ve Guerin, C. (1990). Job Insecurity in Managers: Antecedents and Consequences. Journal of Organizational Behavior, (11), 345-359.

Rotter, J. (1966). Generalized Expectancies for Internal Versus External Control of Reinforcement. Psychological Monographs: Generel and Applied, 80(1), 1-28.

Ruvio, A., ve Rosenblatt, Z. (1999). Job Insecurity Among Israeli Schoolteachers: Sectoral Profiles and Organizational Implications. Journal of Educational Administration, 37(2), 139-158.

Sağlam, A. (2014). İş Güvencesizliği Algısı, Örgütsel Bağlılık ve İşten Ayrılma Eğilimi Arasındaki İlişki: Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama. Kocaeli: T.C. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi Anabilim Dalı.

Salin, D. (2003). Bullying and Organisational Politics in Competitive and Rapidly Changing Work Environments. International J. Management and Decision Making, 4(1), 35-46.

Saylı, H., ve Baytok, A. (2014). Örgütlerde Liderlik Teori Uygulama ve Yeni Perspektifler. Ankara: Nobel Yayınları.

Spector, P. (1982). Behavior in Organizations as a Function of Employee's Locus of Control. Psychological Bulletin, 91(3), 482-497.

Spector, P. (1988). Development of the Work Locus of Control Scale. Journal of Occupational Psychology, 61(4), 335-340. Stogdill, R. (1948). Personal factors associated with leadership: A survey of the. Journal of Psychology, (25), 35- 71. Stogdill, R. (1974). Handbook of Leadership: A Survey of the Literature. New York: Free Press.

Sümer, N., Solak, N., ve Harma, M. (2013). İşsiz Yaşam: İşsizliğin ve İş Güvencesizliğinin Birey ve Aile Üzerindeki Etkileri. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.

Tilakdharee, N., Ramidial, S., ve Parumasur, S. (2010). The Relationship Between Job Insecurity and Burnout. South African Journal of Economic and Management Sciences, 13(3), 254-271.

Tümkaya, S. (2000). İlkokul Öğretmenlerindeki Denetim Odağı ve Tükenmişlikle İlişkisi. PAÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel Sayı, (8), 1-8.

Türkiye Bankalar Birliği Kaynak: 05/05/2020 tarihinde https://www.tbb.org.tr/tr/bankacilik/banka-ve-sektorbilgileri/istatistiki-raporlar/59 adresinden erişilmiştir.

Wang, Q., Bowling, N., ve Eschleman, K. (2010). A Meta-Analytic Examination of Work and General Locus of Control. Journal of Applied Psychology, 95(4), 761-768.

Wilson, D., ve Rosenfelt, R. H. (1990). Managing Organizations: Text, Readings and Cases. Berkshire England: McGraw-Hill İnternational.

Yazıcıoğlu, Y., & Erdoğan, S. (2004). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Detay Yayınları.

Yıldırım, B., ve Yirik, Ş. (2014). İşgörenlerin İş Güvencesi Algıları ve İşten Ayrılma Niyetleri İlişkisi: Belek Bölgesi Beş Yıldızlı Otel Çalışanları Örneği. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (6), 37-53.

YÖK Ulusal Tez Merkezi’nden 03/05/2020 tarihinde https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden ulaşılmıştır.

Yukl, G. (2010). Leadership in Organization-Seventh Edition. New Jersey: Prentice Hall.