OSMANLI DEVLETİ’NİN SON DÖNEMİNDE BÜROKRATİKSORUNLARA DAİR TİPİK BİR ÖRNEK: MOSES LEVİ’NİNBERLİN’DEN YAFA’YA DÖNÜŞ MUAMMASI (1905-1912)

Moses Levi, Berlin yakınında mahpus Osmanlı vatandaşıYafalı bir Yahudi idi. Berlin’e doğramacılık yapmak içingitmiş, bir yaralama olayından dolayı hapsedilmiş, birmüddet sonra orada cinnet geçirerek şuurunu kaybetmiştir.Berlin Polis Müdürlüğü’ne müracaatla memleketi Yafa’yadönmek isteğini belirtmiştir. Levi’nin Berlin’den memleketiYafa’ya gönderilmesi meselesi birtakım diplomatik vebürokratik işlemi gerektirmiştir.Moses Levi’nin Berlin’den Yafa’ya yolculuk serüveni,Osmanlı’da devlet ve iktidar mücadelesinin bürokratikişlemlere yansıması açısından önemli bir örnektir.Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı OsmanlıArşivi 53/27 Numaralı İçişleri Bakanlığı belgeleriincelendiğinde adı geçen kişinin Yafa’ya dönüşü ile ilgiliyazılarda devletlerarası diplomatik ilişkiler, iç devletaygıtının işleyişi ve yazışma süreçleri izlenebilmektedir.Almanya’nın İstanbul Büyükelçiliği ve Berlin PolisMüdürlüğü ile Osmanlı İçişleri ve Dışişleri bakanlıkları veKudüs Mutasarrıflığı arasındaki çetrefilli bürokratikyazışmalar Moses Levi’nin Yafa’ya dönüşünü zaman içindebelirsiz bir mecraya sürüklemiştir.Bu çalışmada Moses Levi’nin Berlin’den Yafa’ya yolculukserüveni, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri BaşkanlığıOsmanlı Arşivi 53/27 Numaralı İçişleri Bakanlığı İdareBelgeleri tasnifinde bulunan belgelere göre incelenmiştir.

A Typical Example of Bureaucratic Problems in the Last Period of the Ottoman Empire: The Confusion of Moses Levi's Return to Jaffa from Berlin (1905-1912)

Moses Levi was a Jewish from Jaffa, an Ottomancitizen, imprisoned near Berlin. He went to Berlin todo joinery, was imprisoned for a wounding incident,and lost consciousness after a while there by insanity.He expressed his wish to return to his hometown, Jaffa,by applying to the Berlin Police Department. The issueof sending Levi from Berlin to his hometown of Jaffarequired some diplomatic and bureaucraticprocedures. The journey of Moses Levi from Berlin to Jaffa is animportant example in terms of the reflection of stateand power struggle in the Ottoman Empire onbureaucratic procedures. When the documents of theMinistry of Internal Affairs of the Presidency StateArchives Ottoman Archive numbered 53/27 areexamined, the inter-state diplomatic relations, thefunctioning of the internal state apparatus and thecorrespondence processes can be monitored in thedocuments about the return of the mentioned person toJaffa. The complicated bureaucratic correspondencebetween the German Embassy in Istanbul and theBerlin Police Department, and the Ottoman Ministryof Internal Affairs and Foreign Affairs and theJerusalem Governorship drove Moses Levi into anuncertain course over time. In this study, the journey of Moses Levi from Berlin toJaffa was examined according to the documentsincluded in the Ottoman Archive of the PresidencyState Archives, the Ministry of Interior AdministrationDocuments No. 53/27.

PDF

___

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) Dahiliye Nezareti, İdare Evrakı, No: 53/27. (Belge numaraları metin içinde verilmiştir).
AHMAD, Feroz, İttihat ve Terakki 1908-1914, (Çev.: Nuran Yavuz), İstanbul 2016.
ALAMLEH, Mohanad, Osmanlı İdaresinde Kudüs Mutasarrıflığı (1874-1914), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2019.
ARSLAN, Ali, Avrupa’dan Türkiye’ye İkinci Yahudi Göçü, Truva Yayınları, İstanbul 2006.
ARSLAN, Ali, “Avrupa’dan Türkiye’ye Yahudi Göçünün Stratejik Olarak Kullanılması (1880-1920)” Güvenlik Stratejileri Dergisi, C. 3, S. 5, Ankara 2007, s.7-41.
AVCI, Yasemin, YAZICI ÖZDEMİR, Ömür, “Osmanlı Devrinin Son Yıllarında Kudüs’ü Yönetmek: Mutasarrıf Azmi Bey ve 1916 Tarihli Raporu”, Kemal Daşçıoğlu’na Vefa Kitabı (Edit: Mithat Aydın, Süleyman İnan), Ankara 2020, s. 341-361.
CİN, Mustafa, Suçluların Geri Verilmesi ve Türk Hukuku, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1996.
HACIFETTAHOĞLU, İsmail, “Birinci Dünya Harbi Döneminin Az Tanınan Bir Siması: Trabzon Valisi Cemal Azmi Bey”, Türk İdâre Dergisi, Haziran, 2002, S. 435, s. 247-268.
İÇEL, Kayıhan, “Suçluların Geri Verilmesi Üzerine Bir İnceleme”, İÜHFM, C. XXXVII, S. 1-4, İstanbul 1965, s. 692-721.
KİLİ, Suna, Gözübüyük, A. Şeref, Türk Anayasa Metinleri (Sened-i İttifaktan Günümüze), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1985.
KONAN, Belkıs, Osmanlı Devletinde Yabancıların Kapitülasyonlar Kapsamında Hukuki Durumu, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2006, s.38.
NOMER, Ergin, Türk Vatandaşlık Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2010
POLAT, Ezgi Güzel, “Osmanlı’dan Günümüze Vatandaşlık Anlayışı”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı 3, Ankara 2011, s. 127-157.
ÖKE, Mim Kemal, Kutsal Topraklarda Siyonistler ve Masonlar, İstanbul 1991.
ÖZGEN, Eralp, Suçluların Geri Verilmesi, Ankara 1962.
POLAT, Ziya, Yahudilerin II. Abdülhamid Döneminde Filistin’e Göç Girişimleri ve Oliphant’ın Siyonist Koloni Talebi”, Journal of Islamicjerusalem Studies, Dundee, 2017, 17 (1): s. 1-20.
SERBESTOĞLU, İbrahim, Osmanlı Kimdir? Osmanlı Devletinde Tabiiyet Sorunu, İstanbul 2014.
TURAL, Erkan, Son Dönem Osmanlı Bürokrasisi: II. Meşrutiyet Döneminde Bürokratlar, İttihatçılar ve Parlamenterler, Ankara 2009.
UMAR, Ömer Osman, “Osmanlı Döneminde Yahudilerin Filistin'e Yerleşme Faaliyetleri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. XII, S. 11, Elazığ 2002, s. 449-468.
YASİN, A. M. Mohammed, “XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Siyonistlerin Filistin’e Yerleşmelerinin Engellenmesi”, Journal of Islamicjerusalem Studies, 2019, 19 (3), s.317-334.