ADANA GÖRÜŞMELERİ’NİN TÜRK BASININA YANSIMALARI

Dünya üzerinde büyük bir yıkıma ve köklü değişikliklere neden olanİkinci Dünya Savaşı, tüm devletleri derinden etkilemiştir. Savaşınbaşladığı andan itibaren tarafsız kalmayı başaran Türkiye, her nekadar savaşta aktif yer alan devletlerden biri olmasa da savaştanoldukça etkilenmiştir. Çünkü savaş boyunca hem Mihver hem deMüttefik Devletlerin hamlelerini sınırlarında her daim hissetmiştir.Savaş başlamadan önce ve başladıktan sonra kendine göre çeşitliönlemler almış ve üzerindeki savaşa girme baskısına rağmen savaşdışı kalmayı başarmıştır. Bu süreçte gerek Mihver gerekse MüttefikDevletlerin onu kendi yanında savaşa sokmak istemesindenkaynaklı birtakım zorluklar yaşamıştır. Özellikle savaşınMüttefikler lehine olduğu bir dönemde gerçekleşen 30-31 Ocak1943 tarihli Adana Görüşmeleri, tüm dünyada Türkiye’nin savaşagirmesi için yapılan baskı olarak nitelendirilmiştir. İngiltere veTürkiye arasında iki gün süren görüşmeler, Türkiye adına İkinciDünya Savaşı’nın en önemli gelişmelerinden biri olmuştur. İngiltereBaşbakanı Winston Churchill’in savaş esnasında Türkiye’yiyanındaki askeri ve siyasi yetkililerle birlikte ziyaret etmesi,Türkiye’nin tarafsızlığının son bulacağı hatta bulduğu ve savaşıMüttefik Devletlerin kesin olarak kazanacağı şeklindeyorumlanmıştır. Bu yorumun temel sebebi, Türkiye’nin sahipolduğu konumuyla savaşın seyrini değiştirecek büyük bir önemesahip olmasıydı. İşte bu çalışmada; İkinci Dünya Savaşı sırasındaAdana Görüşmeleri’ne giden süreç ve görüşmelerin ulusal basınayansımaları ele alınmıştır. Ulusal basın ele alınırken konu bütünlüğüaçısından yabancı kaynaklardan, kitap ve makalelerden de istifaedilmiştir. Şimdiye dek konuyla ilgili kaleme alınan çalışmalarolmuştur, ancak sadece basının ele alındığı bir araştırmayapılmamıştır. Çalışmamızda Adana Görüşmeleri’nin basında neşekilde yankı bulduğu, haberlerin hangi çerçevede yapıldığı ve nasıldeğerlendirildiği üzerinde durulmuştur.

Reflections of Adana Talks on the Turkish Press

The Second World War which caused substantial destructionand radical changes in the world affected every countryprofoundly. Even though Turkey which managed to stayneutral from the moment the war had started wasn't one of thebelligerent countries, it was extremely afflicted by the war.That was because it always felt the moves of the Allied andthe Axis powers at its borders. Before and during the war ittook various measures and succeeded in staying out of thewar in spite of the pressure to enter the war. In the meantime,it experienced certain challenges due to the fact that not onlythe Allied powers but also the Axis powers wanted to driveTurkey into the war on their side. The Adana talks (January30-31, 1943) which was held at a time when the war turnedin favour of the Allied powers was described as a pressure onTurkey to enter the war all over the world. The talks betweenTurkey and United Kingdom lasted two days and became oneof the major developments of the Second World War forTurkey. Churchill's visit to Turkey along with the militaryand political authorities during the war was interpreted in away that Turkey's neutrality would come to an end (or evencame to an end) and the Allied powers would win the war.The main reason of this interpretation was that Turkey hadsuch an importance that it was able to change the course ofthe war because of its position. In this study, the processleading to the Adana talks during the Second World War andexposure of the talks in the national press are discussed. Inorder to maintain the integrity of this study foreign resources,books and articles were utilized. Many studies have beenwritten on this subject. However, a study in which only itsexposure in the press is discussed hasn't been conducted. Thisstudy examines how the Adana talks received exposure in thepress, in what frame the newspaper articles were publishedand how they were evaluated.

PDF

___

Public Record Office (İngiliz Ulusal Arşivi)
PRO, FO 371/37516, Turkish Press Reports and Comments On Churchill’s Speech, 5 February 1943.
PRO, FO 371/37516, Turkish Press Reports and Comments On Churchill’s Speech in The House of Commons on 11th February, 19 February 1943.
PRO, FO 195/2478, Churchill-Adana Visit, 3 February 1943.
PRO, FO 195/2478, Churchill-Adana Visit, 6 February 1943.
PRO, FO 195/2478, Churchill- Adana Visit, 13 February 1943.
PRO, FO 195/2478, Churchill- Adana Visit, 17 February 1943.
PRO, FO 195/2478, Churchill-Adana Visit, 18 February 1943.
PRO, FO 195/2478, Adana Visit, 18 February 1943.
PRO, FO 195/2478, Churchill-Adana Visit, 19 February 1943.
PRO, PREM 4/72/1, Turkey (Satrap); Adana Conference, 31 January 1943.
PRO, PREM 4/72/1, Turkey (Satrap); Adana Conference, 1 February 1943.
Ayın Tarihi, S. 111, s. 117-118.
Ayın Tarihi, S. 111, s. 119-121.
Ayın Tarihi, S. 111, s. 121-123.
Ayın Tarihi, S. 111, s.124-125.
Ayın Tarihi, S. 111, s.126-128.
Ayın Tarihi, S. 111, s. 128-129.
Cumhuriyet, “Churchill’in Memleketimizi Ziyareti”, 3 Şubat 1943.
Cumhuriyet, “İnönü-Churchill Mülakatı”, 2 Şubat 1943.
Cumhuriyet, “Türkiye’nin Siyaseti”, 14 Şubat 1943.
İkdam, “Adana Mülakatı”, 3 Şubat 1943.
İkdam, “Tarihi Adana Mülakatı”, 4 Şubat 1943.
Son Posta, “Adana’da Tarihin Bir Sayfası Yazıldı”, 3 Şubat 1943.
Son Telgraf, “Adana Görüşmeleri”, 3 Şubat 1943.
Tan, “Reisicumhur İnönü, Adana’da İngiliz Başvekili Churchill ile Görüştü”, 2 Şubat 1943.
Tan, “Adana Buluşması Münasebetiyle”, 4 Şubat 1943.
Tasvir-i Efkâr, “Churchill’in Memleketimizi Ziyareti”, 3 Şubat 1943.
Türk Sözü, “Adana Konferansı”, 3 Şubat 1943.
Ulus, “Adana Mülakatı” 3 Şubat 1943.
Ulus, “Barış Unsuru Türkiye”, 14 Şubat 1943.
Ulus, “Mr. Churchill’i İnönü Kabul Ettiler”, 2 Şubat 1943.
Vakit, “Adana Konuşmaları”, 5 Şubat 1943.
Vakit, “Adana Mülakatı ve Yakınşark Sulhü”, 3 Şubat 1943.
Vakit, “Adana Mülakatının Akisleri Üzerinde Bir Düşünce”, 5 Şubat 1943.
Yeni Asır, “Türk-İngiliz Dostluğu”, 3 Şubat 1943.
Yeni Sabah, “Alman-İtalyan Askeri Paktı Berlin’de İmzalanacak”, 9 Mayıs 1943.
Yeni Sabah, “Churchill’in Türkiye’yi Ziyareti” 3 Şubat 1943.
ARMAOĞLU, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Alkım Yayınevi, İstanbul 1997.
ARMAOĞLU, Fahir, “İkinci Dünya Harbi’nde Türkiye”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C.13 S.2 (1958), ss.139-179.
ATABEY, Figen, “İkinci Dünya Harbi Öncesi Türk-İngiliz-Fransız Ortak Deklarasyonları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7/31 (2014), ss. 296-304.
DENNISTON, Robin, Churchill’in Gizli Savaşı, Diplomatik Yazışmalar, İngiliz Dışişleri Bakanlığı ve Türkiye 1942-1944, çev. Sinan Gürtunca, Sabah Yayınları, İstanbul 1997.
ERKİN, Feridun Cemal, Dışişlerinde 34 Yıl Anılar- Yorumlar, C. I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1980.
GILBERT, Martin, Churchill, çev. Süha Sertabiboğlu, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2013.
GÖNLÜBOL, Mehmet, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1983), Alkım Kitapevi, Ankara 1989.
GÜCÜYENER, Nuri, İkinci Cihan Savaşı’nın Avrupa Cepheleri, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1950.
GÜRÜN, Kamuran, Türk-Sovyet İlişkileri 1920-1953, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2010.
HART, Basil Liddell, İkinci Dünya Savaşı Tarihi, çev. Kerim Bağrıaçık, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2015.
JACOPSEN, Hans Adolf, 1939-1945 Kronoloji ve Belgelerle İkinci Dünya Savaşı, çev. İbrahim Ulus, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1989.
KOÇAK, Cemil, Türk-Alman İlişkileri (1923-1939), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991.
KOÇAK, Cemil, Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), C. II, İletişim Yayınları, İstanbul, 2012.
METİN, Ömer, “Romanya Arşivlerinde Adana Görüşmeleri (30-31 Ocak 1943)”, Tarih Okulu Dergisi, Sayı XVII (2014), s.s. 527-544.
ORAN, Baskın, “Türkiye’nin Kuzeydeki Büyük Komşu Sorunu Nedir? (Türk-Sovyet İlişkileri 1939-1970)”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 25, S.1 (1971), ss. 41-93.
ÖNCÜ, Ali Servet ve EKİNCİ, Oğuzhan, “İkinci Dünya Savaşı Öncesi Beklenmeyen Gelişme: 23 Ağustos 1939 Tarihli Alman Rus Paktı”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 2 (2014), ss. 241-263.
ÖNDER, Zehra, II. Dünya Savaşı’nda Türk Dış Politikası, Bilgi Yayınevi, İstanbul 2010.
ÖZTOPRAK, İzzet, “İkinci Dünya Savaşı Döneminde Adana Görüşmelerinin Askeri Yönü”, Belleten, C. LXIII, S. 237 (1999), ss.597-618.
PEKTAŞ, Şerafettin, Milli Şef Döneminde (1938-1950) Cumhuriyet Gazetesi, Fırat Yayınları, İstanbul 2003.
SABİS, Ali İhsan, İkinci Dünya Harbi, Tan Basımevi, İstanbul 1943.
SSCB Dışişleri Bakanlığı, İkinci Dünya Savaşı’nda Stalin, Roosevelt ve Churchill’in Türkiye Üzerine Yazışmaları, Cumhuriyet Yayınları, İstanbul 2000.
TUNCER, Hüner, İsmet İnönü’nün Dış Politikası (1938-1950): İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye, Kaynak Yayınları, İstanbul 2012.
UÇAROL, Rıfat, Siyasi Tarih 1789-1999, Filiz Kitapevi, İstanbul 2000.