Demir Çağında Göçün ve Ticaretin Şekillendirdiği Coğrafya “Kuzey Levant”

Suriye'nin Halep Kenti ve kuzeyinde Amanos Dağları’na kadar uzanan Kuzey Levantcoğrafyası Eskiçağın iki önemli kültürel etkileşim dinamiğini oluşturan göç ve ticaretaçısından oldukça merkezi bir konumda yer almıştır. Sahip olduğu bu konumu özellikleEskiçağın ticaret istasyonlarında gözlemlenen zengin kültürel çeşitlilikle taçlandırmış olanbölge, günümüzde olduğu gibi, Eskiçağlarda da güçlü bir ticari saha ve buna koşut gelişenönemli bir siyasi coğrafya olarak tanımlanmıştır. Bölgenin bu siyasi geleneğinin başlangıcıMÖ II. Binyıl ortalarında Alalah, Mukiš ve Suriye’de Halep başkentli kurulmuş olanYamhad Krallığına kadar uzanmıştır. MÖ I. Binyıl başlarında tüm Anadolu’da büyük birgöç dalgası yaratan Deniz Kavimleri/Ege Göçleriyle yeniden şekillenen sosyo-kültürel vesiyasi ortam Kuzey Levant’ı yani Suriye ve kuzeyinde yer alan coğrafyayı da etkilemiş,Amik Ovası ve Suriye coğrafyasında, özellikle Arami göçleriyle birlikte Arami krallıklarıkurulmaya başlamıştır. Merkezi otoriteden yoksun Kuzey Levant bu dönem Asurotoritesinin ardından sırasıyla Babil egemenliği ve Pers hakimiyeti altına alınmıştır.İskender’in seferi sonrasında ise incelenen bölge hem siyasi hem de demografik açıdanbüyük değişimlere sahne olmuştur. Bu çalışma kapsamında incelenen Amik Ovası veözellikle Kuzey Suriye’de ön plana çıkan krallıklar ve ticarî merkezler öncelikle Asur kralyıllıkları dikkate alınarak analiz edilmiştir. Eskiçağ özelinde geniş bir tarihi sürecikapsayan bu çalışmada hem filolojik belgelerin hem de arkeolojik bulguların ışığındakabaca Kuzey Levant coğrafyasının Demir Çağı boyunca göçler ve ticaretleşekillenmesinin genel hatlarıyla kronolojik analizi amaçlanmıştır.

Northern Levant Region Shaped by Migration and Trade in The Iron Age

The North Levant region stretching to the city of Aleppo in Syria and the Amanos Mountains in the north, which constitutes two important cultural interaction dynamics of the prehistoric period, has a very central position in terms of migration and trade. The region, which has crowned its position with the rich cultural diversity observed especially in the trade stations of the prehistoric period, has been described as a strongcommercial area and an important political region developing in parallel with it, as it is today. The beginning of this political tradition of the region dates back to the Yamhad Kingdom, which was established in the mid-2nd millennium BC in Alalah, Mukiš and Syria with the capital of Aleppo. The socio-cultural and political environment that was reshaped by the Sea tribes/Aegean migrations that created a great migration wave in Anatolia at the beginning of the 1st millennium BC also affected the Northern Levant, namely Syria and the region located in the north, and Aramean Kingdoms began to be established in the Amik plain and the Syrian region, especially with the migrations of Arameans. Devoid of central authority, the Northern Levant was dominated by Babylon and Persia, respectively, following the Assyrian rule in this period. Following Alexander's campaign, the region studied underwent major changes both politically and demographically. Amik Plain and especially the kingdoms and commercial centers that come to the forefront in Northern Syria have been examined primarily considering the Assyrian King yearbooks. In the light of both philological documents and archaeological findings, this study, which covers a broad historical process in the prehistoric period, has aimed to provide a general chronological analysis of the shaping of the region in Northern Levant during the Iron Age.

PDF

___

ARAB II: Luckenbill Daniel David, Ancient Royal Inscriptions of Assyrian and Babylonian, University of Chicago Press, 1927.
Ann. : Rost Paul, Die Keilschrifttexte Tiglat-Pilesers III (Annuals) I-II, Leipzig 1893.
CAD: The Assyrian Dictionary of the University of Chicago 1956vd
Hrdt: Herodotos, Historiae Herodot Tarihi, Türkçesi: Müntekim Ökmen, Remzi Kitabevi, İstanbul 1983.
Ksen. Anab. : Ksenophon Anabasis, Onbinlerin Dönüşü (Türkçesi: Tanju Gökçöl), Sosyal Yayınlar, İstanbul 1998.
RIMA II: Grayson Kirk, The Royal Inscriptions of Mesopotamia Assyrian Periods/ Volume 2 (1114- 859 BC-Assyrian Rulers of the Early First Millennium BC I), Toronto 1991.
RIMA III: Grayson Kirk, Assyrian Rulers of the Early First Millennium BC II (858-745 BC), Toronto 1996.
ARO, Jussi, “Remark on the Language of The Alalakh Texts”, Archiv für Orientforsung VII, 1954-1956.
ASTOUR, Michael, C., "The Partition of the Confederacy of Mukiš-Nuhašše-Nii by Šuppiluliuma: A Study in Political Geography of the AmarnaAge", Orientalia 38: 1969, s.381-414.
ASTOUR, Michael, C., “Place-Names from the Kingdom of Alalaḫ in the North Syrian List of Bronze Age 1500-1200 BC”, Syria, IV 2016, s. 137-144.
BÜLBÜL, Cemil, Alalah Buluntularının MÖ. 2. Binyıl Anadolu Tarihindeki Yeri Ve Önemi, (Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi) , Afyon 2009.
BOTTERO, Jean, "Les Invantaires de Qatna", Royal History of Assyria 43, 1949, s. 137-215.
CASABONNE, Olivier, “Local Powers And Persian Model In Achaemenid Cilicia: A Reassessment”,Olba, II/1 (Özel Sayı), Mersin 1999a, s. 57‐66.
CASABONNE, Olivier, “Kilikya, Bağımsızlıktan Makedon Fethine”, Arkeoatlas, 6, İstanbul 2007, s.54‐61.
COHEN, Getzel M.. The Hellenistic Settlements in Syria, the Red Sea Basin, and North Africa, University of California Press, California 2006.
COHEN, Getzel M.. The Seleucid Colonies: Studies in Founding, Administration, and Organization, Historia, Einzelschritten, number 30. Wiesbaden: Franz Steiner, 1978, s. 201-222.
FAIST, Betina- FINKBEINER, Ursula, "Emar, Hitit Egemenliğinde Bir Suriye Şehri", Hititler ve Hitit İmparatorluğu”, 1000 Tanrılı Halk, Bonn 1999, s. 474-477.
GRAHAM, A. John, Collected Papers on Greek Colonization, Brill Leiden, 2001.
GÜR, Barış, Tunç Çağını Sona Erdiren Halklar: Deniz Kavimleri, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2012.
HOOVER, Oliver D., “The Personification of Apameia”, The American Numismatic Society,Inscriptions of Shalmanesser III (859-824 BC) Culture&History of the Ancient Near Second Series, 30, Ed.: Ute Wartenberg-David Yoon- Oliver D. Hoover, New York 2018.
KAYA, Mehmet, “Anadolu’da Pers Satraplıkları: Kuruluş, Yönetim Ve Etnik Yapı”, Cedrus VI, 2018, s.159-179.
KHURT, Amelie, Eski Çağ’da Yakındoğu (MÖ 3000-330), Türkiye İş Bankası Yayınları, Cilt I-II, İstanbul, 2012.
KUPPER, Jean, R., "Northern Mesopotamia and Syria", Cambridge Aancient History, 2.I, 1973, s. 1-41.
KURT, Mehmet, “M.Ö. I. Bin Yıl Asur-Anadolu İlişkilerinde Kilikya Bölgesi”, Belleten, Cilt LXX, Sayı 257, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2006, s. 1-25.
LANDSBERGER, Benno, “Ras Şamra’da Bulunan Çivi Yazısı Vesikalarının Kültür Tarihi Bakımından Önemi”, Anakara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi (çev. Şükrü Akkaya), Cilt. 1, S. 1, Ankara 1942, 85-90.
LAUINGER, Jacop-Stephan Batiuk, “A Stele of II. Sargon at Tell Tayinat”, Zeitschrift fürAssyrologie, 105(1), 2015, s. 54-68.
LEE, John W.I., “Cyrus The Younger Artaxerxes II, 401 BC. An Achaemenid Civil War Reconsidered”, Revolt and Resistance in the Ancient Classical World and the Near East, edt. John J. Collins, J.G. Manning Brill-Leiden 2016. s. 105-116.
LIPIŃSKI, Edward, Orientalia Lovaniensia Analecta Itineraria Phoenicia, Studia Phoenicia 18; 127, Peeters- Leuven 2004.
LONGMAN, Tremper, Fictional Akkadian Autobiography: A Generic and Comparative Study, Eisenbrauns-Winona Lake, 1991.
MIEROOP, Marc. Van, A History of the Ancient Near East, ca. 3000–323 BC. Oxford, Blackwell Publishing 2004.
MILANO, Lucio, "Ebla: A Thırd-Millenium City-State in Ancient Syria", Corpus of Ancient Near Eastern II, 2000, s. 1219-1230.
MILLER, G. Gary, The Tigris and Euphrates: Rivers of the Fertile Crescent. Crabtree Publishing, North America 2010.
MUHLY, James D., “The Land of Alashiya =References to Alashiya in the Texts of the Second Millennium B.C. and the History of Cyprus in the Late Bronze Age”, Praktika of of the First International Cyprological Congress Practika, Lefkosia 1972, s. 201-219.
NA’AMAN, Nadav, Canaan in the Second Millennium B.C.E., Eisenbrauns 2005. Organization, Historia, Einzelschritten, number 30. Wiesbaden: Franz Steiner, 1978.
PARPOLA, Simo, The Correspondence of Tiglath-Pileser III from Calah/ Nimrud, State Archives of Assyria, Vol. XIX, Nederlands, 2012.
PEKER, Hasan, “Karkamış Krallığı”, Arkeo Atlas, S. 4, 2005, s. 34-43.
PEKER, Hasan, Suriye Üzerindeki Hitit Hakimiyetinin Kurulması: M.Ö. II. Binyılda Eski Yakındoğuda Süper Güçler ve Küçük Devletler (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi) İstanbul 2009.
POTTS, Daniel T., A Companion to the Archaeology of the Ancient Near East. John Wiley Publishing, Chicester-United Kingdom 2004.
ROST, Paul, Die Keilschrifttexte Tiglat-Pilesers III Annuals I-II, Leipzig 1893.
SMITH, Sidney, The Statue of İdrimi, British Institute of Archeology at Ankara, 1949.
SOLDT, Wilfred H. Van, “The Orontes Valley in Texts from Alalaḫ and Ugarit During the Late Thutmose III: A Study in Historical Topography” Journal of Near Eastern Studies, University of California Press, 2006, s. 137-144.
TEKİN, Oğuz, Eski Yunan Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul 1995.
TEMİZKAN, Meltem, Seleukoslar Döneminde Antioch (Antakya), Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi) Hatay 2017.
ÜNAL, Ahmet, Akdeniz’in En Büyük Antik Tersanesi Dana Adası, Arkeoloji ve Sanat Üzerine Bir Değerlendirme, Arkeoloji ve Sanat Yayınları İstanbul 2018.
WIESEHÖFER, Josef. Antik Pers Tarihi. Çev. M. A. İnci. Totem Yayınları, İstanbul 2003.
WİSEMAN,John D., The Alalakh Tablets, British Institute of Archeology at Ankara,1953.
WOOLLEY, Leonard, A Forgotten Kingdom, A Pelican Book, Baltimore 1953.
WOOLLEY, Leonard, Alalakh an Account of The Excavations at Tell Atchana in The Hatay 1937- 1939, Oxford University, United Kingdom 1955.
YAMADA, Shigeo, The Construction of the Assyrian Empire, Culture and History of the Ancient Near East Series, Brill-Leiden 2000.
YILDIRIM, Ercüment, “MÖ II. Binyılda Paylaşılamayan Topraklar: Kuzey Suriye” The Journal of Academic Social Science Studies, Volume 5/8, 2012, s. 1385-1406.
YILDIRIM, Ercüment-PEKŞEN, Okay, “Üçüncü Arami Göçü’nün Anadolu’nun Güneydoğusuna Yaptığı Etnik ve Siyasi Etkiler”, Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 4/13, 2013, s. 31-55.
YILDIRIM, Nurgül, “Çiviyazılı Kaynaklara Göre Patina Krallığından Unqi Krallığı’na Antakya ve Amik Ovasının Tarihsel Süreci”. Belleten, 80-289, 2016, s. 701-722.
YILDIRIM, Nurgül, “Mitanni Kralı Tušratta’nın Mektupları Çerçevesinde Diplomatik Evlilikler”, Ankara Üniversitesi Archivum Anatolicum, 11/1, 2017, s. 151-168.
YILDIRIM, Nurgül, “Eski Doğu Akdeniz’de Bir Krali Liman “Al-Mina”, Ankara Üniversitesi Archivum Anatolicum- Anadolu Arşivleri 13, 2019, s. 185-201.
YILDIRIM, Nurgül, “Kölelikten Efendiliğe Sürgünden Krallığa Doğu Akdenizli Bir Kralın Otobiyografisi Alalah Krali İdrimi”, edt. Ahmet Gündüz, Süleyman Hatipoğlu, Haydar Çoruh, Hatay (Anavatana Katılışının 80.Yıl Armağanı), Hiper Yayınları 2019, s. 375- 391.
ZIMANSKY, Paul, “Hittites at Ain Dara”, Recent Developments and in Hittite Archaelogy and History, Eisenbrauns, 2002, s. 177-191.