Seven GÖZÜBÜYÜK, H. Hale KOZLU, Özlem SÜMENGEN

Geleneksel Kayseri Hamamlarında Doğal Aydınlatma Sistemleri

Mimari yapılarda işleve, döneme veya bölgeye göre farklı biçim ve özelliklerdeüretilen doğal aydınlatma sistemleri, görsel ve psikolojik konfor durumunun iyileşmesindeönemli rol oynamaktadır. Türk medeniyetinde temizlik, sosyalleşme ve gelir sağlama gibibirçok eylemle ön plana çıkan hamamlarda kullanılan aydınlatma elemanları, mekânsalniteliğin ve konfor koşullarının ayrılmaz bir ögesidir. Hamamların, mahremiyetgereksiniminin yüksek olduğu yapılardan biri olması nedeniyle mekânlarda doğalaydınlatma elemanlarının kullanımı, tasarımın önemli bir parametresi olarakdeğerlendirilmiş, bu amaçla farklı çözüm önerileri geliştirilmiştir. Mekâna günışığıalımında kullanılan ışık/aydınlık fenerleri, aydınlık pencereleri, ışık gözü-fil gözü, ışıktavanları gibi yapısal çözümler ile atmosfer zenginleştirilmiş, mekân algısında buaydınlatma elemanlarının önemli bir katkısı olmuştur. Bu çalışma kapsamında Kayserikent merkezinde yer alan 7 adet tarihi hamamın doğal aydınlatma elemanları belgelenerek,mekânlardaki kullanım yoğunluğu, çeşitleri ve boyutları tipolojik bir çalışma iledeğerlendirilmiştir. Böylece bu yapıların doğal aydınlatma çözümleri açısından özgünniteliklerini vurgulayarak mekânsal kalite potansiyellerinin koruma ve yenidenişlevlendirme bağlamında genişletilip geliştirilebilmesine imkân tanınmasıhedeflenmektedir.

Daylight Systems In Turkish Bath Architecture on Kayserı City Center

Natural lighting systems produced in different forms and features according to function, period or region in architectural buildings play an important role in the improvement of both visual comfort conditions and psychological comfort. In Turkish baths, lighting systems are an integral element of spatial quality and comfort conditions. Since the baths are one of the buildings with the highest need for privacy, the use of natural lighting elements in spaces has been evaluated as an important parameter of the design, and different solutions have been developed for this purpose. Accordingly, structural solutions such as lighting lantern, windows, oculies, light ceilings were produced in daylight intake to the space. These lighting elements made an important contribution to the perception of space. Within the scope of this study, the natural lighting elements of 7 historical baths located Kayseri were documented and evaluated with a typological study. Thus, it is aimed to enable the spatial quality potentials to be expanded in the context ofconservation and re-functioning by emphasizing their unique characteristics in terms of natural lighting solutions.

PDF

___

ABBASOĞLU, Haluk, Pamphylia Bölgesi Roma Devri Hamamları, (İstanbul Üniversitesi Yayımlanmamış Doçentlik Tezi), İstanbul 1982.
AÇICI KURAK, Funda, “Trabzon Türk Devri Yapısı İskender Paşa Cami ve Külliyesi”, Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, S. 10, 2017, s. 275-289.
AKOK, Mahmut , “Çorum’da Ali Paşa Hamamı”, Arkitekt, S. 280, 1955, s. 85-91.
AKURGAL, Ekrem, Ancient Civilizations And Ruins Of Turkey, Haset Kitabevi, İstanbul 1973.
AKURGAL, Ekrem- Max Hirmer, Die Kunst Der Hethiter, Hirmer, München 1976.
ARU, Kemal Ahmet, Türk Hamamları Etüdü, (İstanbul Teknik Üniversitesi Yayımlanmamış Doçentlik Tezi, İstanbul 1949.
ATLI, Süheyla, Mimar Sinan Dönemi Hamamları Konusunda Bir Araştırma, (Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 1990.
BAŞGELEN, Nezih v.d., “Bizans İstanbul’u”, İstanbul’un Dört Çağı, Ed. Fatma Türe, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1999, s. 24-25.
BRÖDNER, Erika, “Zur Entwicklungsgeschichte Des Bades”, Antike Welt, S. 8/4, 1977, s. 45- 56.
DENKTAŞ, Mustafa, Kayseri’deki Tarihi Su Yapıları (Çeşmeler, Hamamlar), Kıvılcım Yayınları, Kayseri 2000.
EBELİNG, Erich- Bruno Meissner, Reullexion Der Assyrioligie, W. De Gruyter&Co., Berlin Und Leipzigg 1928.
ECOCHARD, Michel ve Claude Le Coeur, Les Bains De Damas, C. II, Institut Français, Beyrouth 1943.
ERAT, Birsen, Anadolu’da XIV. Yüzyıl Türk Hamam Mimarisi, (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara 1997.
ERAVŞAR, Osman, “Sultan Hamamı”, Selçuklu Gevher Nesibe Sultan Tıp Fakültesi Sempozyumu, Erciyes Üniversitesi Matbaası, Kayseri 1992, s. 32-35.
ERTUĞRUL, Alidost, “Hamam Yapıları ve Literatürü”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, S. 7/13, 2009, s. 241-266.
EYİCE, Semavi, “İznik’te Büyük Hamam ve Osmanlı Devri Hamamları”, Tarih Dergisi, S. XI, 1960, s. 99-120.
EYİCE, Semavi, “Hamam”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi., C. 15, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, İstanbul 1997, s. 402-430.
GENZMER, Felix, Anlage Und Einrichtung Der Gedaude – Bade Und Schwimmanftalten, J.M. Gebhardt’s Verlag, Leipzig 1921.
KLİNGHARDT, Karl, Türkische Bader, Mit 85 Abbildungen Und Einer Karte, J. Hoffman, Stutgart 1927.
KUBAN, Doğan, 100 Soruda Türkiye Sanat Tarihi, Gerçek Yayınevi, İstanbul 1981.
NAUMANN, Rudolf, Eski Anadolu Mimarlığı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1991.
OKTAÇ, Arife Deniz, Anadolu Türk Mimarisinde Aydınlatma Detayları ve Aydınlatma Elemanları, (Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya 1992.
ONURKAN, Somay, “Anadolu’da Eski Yunan ve Roma Arkeolojisi”, Anadolu Uygarlıkları, Görsel Anadolu Tarihi Ansiklopedisi, C. 3, Görsel Yayınlar, İstanbul 1985, s. 450-474.
ÖDEKAN, Ayla, “Hamam”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, C. 2, YEM Yayınları, İstanbul 1998, s. 750-753.
ÖGEL, Bahaeddin, Türk Kültür Tarihine Giriş, C. 3, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1978.
ÖNGE, Yılmaz, “Eski Türk Hamamlarında Aydınlatma”., Vakıflar Dergisi, S. 12, 1979, s. 121- 137.
ÖNGE, Yılmaz, “Anadolu’da XII-XIII. Yüzyıl Hamamları Hakkında Genel Bilgiler ve Mimar Koca Sinan’ın İnşa Ettiği Hamamlar”, Mimarbaşı Koca Sinan, Yaşadığı Çağ ve Eserleri, C. 1, Ed. Sadi Bayram, T.C Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul 1988, s. 404-415.
ÖNGE, Yılmaz, Anadolu’da XII. ve XIII. Türk Hamamları, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 1995.
ÖZBEK, Yıldıray ve Celil Arslan, Kayseri Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri, C. II, Kayseri Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Kayseri, 2008.
ŞEHİTOĞLU, Elif, Bursa Hamamları, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2006.
TAŞÇIOĞLU, Tülay, Türk Hamamı, TTOK Yayınları, İstanbul 1998.
TURAN, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1965.
TURAN, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, Turan Neşriyat Yurdu, İstanbul 1971.
ÜLKEN, Hilmi Ziya, İslam Sanatı, İstanbul Teknik Üniversitesi Matbaası, İstanbul 1948.
ÜNSAL, Behçet, Mimari Tarihi, C. 1, İ.T.O. Yayınları, Marifet Matbaası, İstanbul 1960.
YAMAN, Tevfik Cem, Türk Hamamının Mekânsal Kurgusu, İstanbul Hamamları, (Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2010.
YEGÜL, Fikret, Roma Dünyasında Yıkanma, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010.
YILMAZ, İbrahim, “Kırşehir’de Selçuklu Dönemine Ait Bir Yapı Karakurt Han-Ilıcası”, Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, S.10, 2017, s. 56-79.
YURDAKUL, Erol, “Son Buluntulara Göre Kayseri’de Hunat Hamamı”, Selçuklu Araştırmaları Dergisi, S. II, 1971, s. 141-151