Koyunoğlu Şehir Müze ve Kütüphanesinde Bulunan Osmanlı Dönemi Kılıçları

Tarih öncesi çağlardan itibaren insanoğlunun en çok kullandığı kesici silahlardanbirisi olan kılıç, dönem ve kültürlere bağlı olarak biçim, teknik ve süsleme özellikleribakımından farklılıklar göstermiştir. Türk kültürü ve sanatında da son derece önemli biryer teşkil eden kılıçlar, önemli bir saldırı ve savunma aracı olmasının yanında, törenlerindevazgeçilmez bir unsuru olarak kullanılmıştır. Ahmet Rasih İzzet Koyunoğlu’nun 1913yılından itibaren biriktirdiği çok değerli eserleri Konya Belediyesi’ne bağışlaması ve bueserler için müstakil bir binanın yapılmasıyla 1984 yılında hizmete açılan ve Türkiye’debelediyeler tarafından kurulmuş ilk özel müze olan Koyunoğlu Şehir Müze veKütüphanesi, Anadolu Medeniyetlerine ait arkeolojik buluntular, etnografik eserler, halılar,kilimler, mutfak eşyaları, silahlar, sikkeler, tespihler, yazma eserler ve farklı türlerde basılıkitaplardan oluşan oldukça zengin bir koleksiyona sahiptir. Müzenin koleksiyonundabulunan silahları ateşli ve ateşsiz silahlar olarak sınıflandırmak mümkündür. Ateşsizsilahlar içinde kılıçlar, hançerler, teberler, gürzler, baltalar ve kamalar sayılabilir. Buçalışma kapsamında bahsi geçen silahlardan yalnızca Osmanlı dönemine ait olan kılıçlarincelenmiştir. Bu doğrultuda müzede bulunan ve henüz yayınlarda yer almayan 26 adetkılıç ve bir adet kılıç sapı konumuz kapsamında ayrıntılı bir biçimde tanıtılmıştır.Malzeme, teknik, form ve süsleme açısından ayrıntılı olarak değerlendirilen bu eserler,farklı müze ve özel koleksiyonlardaki benzer örneklerle kıyaslanmıştır. İncelediğimizsilahlarda malzeme olarak namlu kısımlarında çelik ve demir, kabza kısımlarında kemik,pirinç ve ahşap, kınlarda ise ahşap üzerine deri kaplama ve nikelaj kullanıldığı tespitedilmiştir. Eserlerin süslemelerinin zemin oyma, kabartma ve kazıma tekniklerindeyapıldığı görülmektedir. Süsleme kompozisyonları bakımından geometrik, figürlü vebitkisel motiflerin yanı sıra yazıya da yer verilmiştir. Geometrik motifler içinde zikzaklar,birbirini farklı açılarda kesen ışınsal çizgiler, ay-yıldız, daire formları ve “C” kıvrımlarısayılabilir. Bitkisel süslemede barok-rokoko tarzı kıvrım dallar, altı yapraklı çiçekler,yapraklar ve selvi motifleri görülmektedir. Eserlerin bazılarının kabzalarında aslan,bazılarının namlularında insan ve kartal ve bir eserin kınında yılan-ejder figürü işlenmiştir.Kılıçların bir kısmında Arap ve Latin alfabesiyle yazılmış yazılar görülmektedir. Kazımave kakma tekniğinde yazılan bu yazıların bir kısmında tarih belirtilmiştir. Ele alınanörneklerin üzerlerinde bulunan tarihlerden ve bezeme kompozisyonlarından yola çıkılaraktamamının geç dönem Osmanlı eserleri oldukları tespit edilmiştir. Yaptığımız bu çalışmayla, Koyunoğlu Şehir Müze ve Kütüphanesinde incelediğimiz kılıçların Osmanlıdönemi silahları içindeki sanatsal ve tarihsel yeri belirlenmeye çalışılmıştır.

The Ottoman Period Swords in the Koyunoğlu City Museum and Library

The sword, which is one of the cutting weapons used by human beings since prehistoric times, differs in terms of shape, technique and decoration depending on the period and cultures. Swords, which have an extremely important place in Turkish culture and art, have been used as an essential element in the ceremonies as well as being an important attack and defense tool. Ahmet Rasih İzzet Koyunoğlu donated the valuable works he collected since 1913 to Konya Municipality. A building was constructed for exhibiting of these works in 1984. This building was the first private museum founded by municipalities in Turkey is the City Museum and Library. It has a very rich collection belonging to Anatolian Civilizations that includes archaeological finds, ethnographic works, carpets, rugs, kitchenware, weapons, coins, rosaries, manuscripts and printed books of different types. It is possible to classify the weapons in the collection of the museum as firearm and non-firearm weapons. Among the firearms, swords, daggers, halberds, maces, axes and wedges can be counted. Within the scope of this study, only swords belonging to the Ottoman period were examined. 26 swords and one sword handle in the museum, which have not been published yet, were introduced in detail within the scope of our subject. These works, which are evaluated in detail in terms of material, technique, form and decoration, were compared with similar examples in different museums and private collections. Steel and iron were used in the gun barrel parts as materials. Bone, brass and wood were used in the handle parts. İn the scabbard parts, leather coating and nickelplating were used on wood. It is seen that the decorations on the works are made in the ground carving, embossing and scraping techniques. In addition to geometrical, figured and floral motifs in terms of ornamental compositions, the text is also included. Zigzags, radial lines that cross each other at different angles, moon-star, circle forms and “C” curves can be counted in geometric motifs. Vegetable decoration shows baroque-rococo style folded branches, six-leaf flowers, leaves and cypress motifs. In the handle of some of the works, the figure of a lion, in some of the gun barrels of man and eagle, and, a snakedragon figure in the scabbard of a work were engraved. Writings written in Arabic and Latin alphabet can be seen on some of the swords. In some of these writings written in the technique of scraping and painting, history is indicated. Based on the dates and decoration compositions on the examples examined, it was determined that all of them were late Ottoman works. With this study, we have tried to determine the artistic and historical place of the swords that we examined in the Koyunoğlu City Museum and Library among Ottoman weapons.

___

  • ALTUNKAYNAK, Gülşah, Erzurum ve Kars Müzelerinde Bulunan Urartu Dönemi Öncesine Ait Metal Silahlar, (Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erzurum 2016.
  • ATCI, İsmail, Karaman Müzesi Etnografik Seksiyonda Sergilenen Ateşli ve Ateşsiz Silahlar, (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya 2014.
  • ATEŞ, Süleyman, Kur’ân-ı Kerîm ve Yüce Meâli, Ankara Tarihsiz.
  • AYDIN, Hilmi, Sultanların Silahları, İstanbul 2007.
  • AYDIN, Cemile, Kırıkkale MKEK Silah Müzesinde Bulunan Osmanlı Dönemi Silahları, (Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2009.
  • BİKKUL, Ahat Ural, “Topkapı Sarayı Müzesindeki Türk Kılıçları Üzerinde Bir İnceleme”, Türk Etnografya Dergisi, S.IV, Ankara 1962, s.20-28.
  • BOZKURT, Nebi, “Kılıç”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.25, Ankara 2002, s.405-408.
  • ÇOLAK, Mihrican, “Türkçenin Söz Varlığında “Kılıç”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, S.7/4, 2018, s.2154-2188.
  • ÇORUHLU, Tülin, Osmanlı Koruyucu Silahlarında Süslemeler ve Teknikler (Askeri Müzeden Örnekler İle), (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 1995.
  • ÇORUHLU, Tülin, “Tasvirlere Göre Selçuklu Silahları ve Bu Silahların Osmanlılardaki Devamı”, VI. Millî Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri, 16-17 Mayıs 1996, Konya 1997, s.49-68.
  • DEDE, Gizem, Bursa Kent Müzesi Çengiç Beylikleri’ne Ait Silah Koleksiyonu, (Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Isparta 2018.
  • ERALP, T. Nejat, Tarih Boyunca Türk Toplumunda Silâh Kavramı ve Osmanlı İmparatorluğunda Kullanılan Silâhlar, Ankara 1993.
  • GÜNEŞLİ, Sultan, Diyarbakır Arkeoloji Müzesinde Bulunan Osmanlı Dönemi Silahları, (Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Van 2008.
  • KALAY, Hacer Arslan, “Bitlis Etnografya Müzesi’nde Bulunan Osmanlı Dönemi Silahları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.11, S.56, Nisan 2018, s.183-192.
  • ÖZCAN, Abdülkadir, “Kılıç Alayı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.25, Ankara 2002, s.408-410.
  • ÖGEL, Bahaeddin, “Türk Kılıcının Menşe ve Tekâmülü Hakkında”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C.6, S.5, Ankara 1948, s.431-460.
  • https://sozluk.gov.tr/ (E.T. 20.02.2020)
  • https://tr.eferrit.com/eisenhower-soyadi-anlami-ve-koekeni/ (E.T. 17.02.2020)