199129

Tasavvuf Târihinde Cüneydî çizgi

Cüneyd-i Bağdâdî (ö. 297/909), tasavvuf ilminin teşekkül sürecinde Bağdat’ta yaşamış ve kendisinden sonraki pek çok sûfî üzerinde etkili olmuş bir şahsiyettir. O, hâli, tavrı ve görüşleri bakımından tasavvuf tarihinde saygın bir yere sahiptir. Tasavvufun nazarî ve amelî boyutunu kendisinde bütünleştirebilmiş ender şahsiyetlerden birisidir. Bundan dolayı “Cüneydiye” denilen bir mektebin de öncüsüdür. Bu makalenin amacı öncelikle “Tasavvufta Cüneydî bir çizgiden bahsedilebilir mi?” sorusuna cevap aramaktır. Daha sonra Cüneydî ekolün gerek itikadî gerekse tasavvufî sahadaki temel özelliklerine değinmek; ardından tevhîd, mîsâk, fenâ ve ma’rifet gibi Cüneyd’in tasavvuf terminolojisine kazandırdığı bazı kavramları birbirleriyle ilişkili olarak ele almaktır.

Junaydî line in the history of sufism

Junayd al-Baghdādī (d. 297/909) who lived in Baghdad in the process of formation of the the science of sūfism and a figure have affected in many sūfis in the next. He has a respectable place in the history of sūfism from the point of view of his state, attitude ande views. He is one of the very rare characters who has integrated the theoretical and practical dimensions of sufism. Therefore, the pioneer of the school called “Junaydiyya”. The aim of this article is firstly to answer the question “Can be talked about a Junaydī line in sūfism?” Later, to touch on the base characteristics of Junaydī sect in the field of belief and sufism; after that, to discuss some conceptions which Junayd has earned to the terminology of sūfism like unification, annihilation, eternal covenant and gnosis in relation to each other.

PDF

___

Abdel-Kader, Ali Hassan, The Life, Personality and Writings of Al-Junayd, Luzac&Company Pub., London 1962.

Abdu’r-Rabb, Muhammad, Al-Junayd’s Doctrine of Tawhîd, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), McGill University Institute of Islamic Studies, Montreal 1967.

Aclûnî, İsmail b. Muhammed, Keşfü’l-Hafâ, tahk. Ahmed el-Kalâş, Müessesetü’r- Risâle, Beyrut 1985.

Afîfî, Ebu’l-Alâ, Tasavvuf, İslâm’da Manevî Hayat, trc. Ekrem Demirli-Abdullah Kartal, İz Yay., İstanbul 1999.

Ateş, Süleyman, “Cüneyd-i Bağdâdî”, DİA, İstanbul 1993, VIII.

______, Cüneyd-i Bağdâdî, Hayatı, Eserleri ve Mektupları, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul ts.

Attâr, Ferîdüddîn, Tezkiretü’l-Evliyâ (Evliya Tezkireleri), haz. Süleyman Uludağ, Kabalcı Yay., İstanbul 2007.

Bağdâdî, Hatîb, Târîhu Bağdâd, Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut ts.

Bedevî, Abdurrahman, Şatahâtu’s-Sûfiyye, Vekâletü’l-Matbûât, Kuveyt 1978.

Câmî, Abdurrahman, Nefehâtü’l-Üns (Evliyâ Menkıbeleri), trc. Lâmiî Çelebi, haz. Süleyman Uludağ-Mustafa Kara, Marifet Yay., İstanbul 1995.

Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Rehber Yay., Ankara 1997.

Çelebi, İlyas, “Mu’tezile”, DİA, İstanbul 2006, XXXI.

Demirci, Mehmet, “Tevhidden Vahdet-i Vücûda”, Kubbealtı Akademi Mecmuası, 1, 1982, ss. 23-32.

Furat, Ahmed Subhi, “el-Cüneyd el-Bağdâdî”, İslam Düşüncesi, I, 3, 1967, ss. 150-156.

Gürkan, S. Leyla, “Mîsâk”, DİA, İstanbul 2005, XXX.

Hucvirî, Keşfü’l-Mahcûb (Hakîkat Bilgisi), haz. Süleyman Uludağ, Dergâh Yay., İstanbul 1996.

______, Keşfü’l-Mahcûb, haz. Valentin Zhoukovskii-Kasım Ensârî, Kitâbhâne-i Tahûrî, Tahran 1378.

İbn Teymiye, Minhâcü’s-Sünneti’n-Nebeviyye Fî Nakdi Kelâmi’ş-Şî’a ve’l-Kaderiyye, Matbaatü’l-Kübrâ el-Emîriyye, Bulak 1322.

İbnü’l-Cevzî, Sıfatü’s-Safve, haz. İbrahim Ramazan-Saîd el-Lahhâm, Dârü’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1989.

İlhan, Avni, “Bedâ”, DİA, İstanbul 1992, V.

İsfahânî, Ebu Nuaym, Hilyetü’l-Evliyâ, Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1967.

Jones, Margaret Isabel, The Concept of Mîthâq in Al-Junayd’s Theology, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), McGill University Institute of Islamic Studies, Montreal 1979.

Kandemir, M. Yaşar, “Gulâmu Halîl”, DİA, İstanbul 1996, XIV.

Kelâbâzî, et-Ta’arruf (Doğuş Devrinde Tasavvuf), haz. Süleyman Uludağ, Dergâh Yay., İstanbul 1992.

Koçak, Muhsin, “Ebû Sevr”, DİA, İstanbul 1994, X.

Kuşeyrî, Abdülkerîm, er-Risâle (Kuşeyrî Risâlesi), haz. Süleyman Uludağ, Dergâh Yay., İstanbul 1999.

Martin, David Ludwig, al-Fana (Mystical Annihilation of The Soul) and al-Baqa (Subsistence of The Soul) in The Work of Abu Al-Qasım Al-Junayd Al-Baghdadi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), University of California, Los Angeles 1984.

Massignon, Louis, Doğuş Devrinde İslâm Tasavvufu, trc. M. Ali Aynî, haz. Osman Türer-Cengiz Gündoğdu, Ataç Yay., İstanbul 2006.

_____, İslâm’ın Mistik Şehidi Hallâc-ı Mansûr’un Çilesi, çev. İsmet Birkan, Ardıç Yay., Ankara 2006.

Mekkî, Ebu Tâlib, Kūtü’l-Kulûb (Kalplerin Azığı), haz. Muharrem Tan, İz Yay., İstanbul 1999.

Münâvî, el-Kevâkibü’d-Dürriyye, tahk. Muhammed Edîb el-Câdır, Dâru Sâdır, Beyrut 1999.

Serrâc, Ebu Nasr, el-Lüma’ (İslâm Tasavvufu), haz. H. Kâmil Yılmaz, Altınoluk Yay., İstanbul 1996.

Sühreverdî, Ebu Hafs, Avârifü’l-Maârif (Gerçek Tasavvuf), haz. Dilaver Selvi, Semerkand Yay., İstanbul 1999.

Sühreverdî, Ebu’n-Necîb Ziyâüddîn, Âdâbü’l-Mürîdîn, tahk. Fehîm Muhammed Şeltut, Dârü’l-Vatani’l-Arabî, Kahire ts.

Sülemî, Ebu Abdurrahman, Tabakâtu’s-Sûfiyye, tahk. Nureddîn Şerîbe, Mektebetü’l-Hâncî, Kahire 1969.

Şa’rânî, Abdülvahhâb, et-Tabakatü’l-Kübrâ, Matbaatü Âmireti’l-Osmâniyye, Mısır 1306.

Şîrâzî, Ruzbihân-ı Baklî, Şerh-i Şathiyyât, haz. Henry Corbin, İntişârât-ı Tahûrî, Tahran 2006.

Tehânevî, Muhammed Ali b. Ali, Kitâbü Keşşâfi Istılâhâti’l-Fünûn, İstanbul 1984. (Ofset baskı)

Trimingham, J. Spencer, The Sufi Orders in Islam, Oxford University Press, New York 1998.

Uludağ, Süleyman, “Tasavvufî Ulûhiyet Telakkisinde Mertebeler”, Hareket, Mart 1981, ss. 3-15

______, Cüneyd-i Bağdâdî, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara 2010.

______, İslâm Açısından Mûsıkî ve Semâ’, Marifet Yay., İstanbul 1999.

______, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yay., İstanbul 2001.

Yavuz, Y. Şevki, “Bezm-i Elest”, DİA, İstanbul 1992, VI.

Yılmaz, H. Kâmil, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar, Ensar Neşriyat, İstanbul 2007.