Türk İslam edebiyatında Manzûm Hz. Ali Mevlidleri ve Câferî’nin Mevlûd-i Haydaru’l-Kerrâr’ı

Türk-İslâm edebiyatının önemli nazım türlerinden biri de mevlidlerdir. Mevlidler, genellikle Hz. Peygamber adına yazılmış olmakla birlikte, diğer İslâm büyükleri için de yazılmışlardır. Adına mevlid yazılan diğer İslâm büyüklerinin başında da Hz. Ali gelmektedir. Arap ve Fars edebiyatlarında da Hz. Ali mevlidlerinin bulunması kuvvetle muhtemeldir. Bu makalede bunlardan sarf-ı nazar edilerek Türk edebiyatında kaleme alınmış Hz. Ali mevlidleri üzerinde durulmuştur. Bu hususu işleyen beş mevlid metni tespit edilmiş, bunlardan ilk dördü sadece tanıtılmış, beşincisi hem metni neşredilerek hem de daha ayrıntılı tanıtılarak incelenmiştir. Beş farklı Hz. Ali metni üzerinden Türk- İslâm edebiyatı şâirlerinin konuyu değerlendirişleri ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Hazrat Ali mawlids In Verse of Turkish-Islamic Literature And Caferi’s Work named Mevlûd-i Haydar al-Karrâr

One of the most important kind of verse is mawlid in Turkish İslamic literature. Mawlids, as usually, although written in the name of the Prophet, have been written for other religious elders. Hazrat Ali is at the beginning of the other İslam elders. Hazrat Ali Mawlids is probable presence of Arabic and Persian literatures. In this article, they have been ignored and focused on the Mawlids in Turkish literature. The first two of these, only introduced the third published in both the text and also presented a detailed. How Sunni Turkish-Islamic literature poets evaluated the topic is discussed through three different text of Hazrat Ali Mawlid.

PDF

___

Akkuş, Mehmet, “Prof. Dr. Hüseyin Mucîb Mısrî ve Vesîletü’n-necât’ın Arapça Tercümesi”, Süleyman Çelebi ve Mevlid Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri, Orhangazi Belediyesi Yay., Bursa 2007.

Aksoy, Hasan, “Mevlid, Türk Edebiyatı”, DİA., Ankara 2004, Cilt. XXIX.

______, “Mevlid” Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, Dergah Yay., İstanbul 1986, Cilt. VI.

______, “Şemseddin Sivâsî, Hayatı, Şahsiyeti, Tarikatı, Eserleri”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Aralık 2005, Cilt IX/2.

______, “Türk Edebiyatında Mevlidler”, Türkler, Yeni Türkiye Yay., Ankara 2002, XI, 758;

______, Şemseddin Sivâsî, Hayatı, Eserleri, Mevlidi (Tenkitli Metin) MÜ. İlahiyat Fakültesi Doktora Tezi, İstanbul 1983.

Arslan, Mehmet, “Süleyman Celâleddin ve Üç Eseri: Sâkî-nâme, Mevlid-i Cenâb-ı Alî, Devir-nâıne” Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, Sayı: 5, Güz 1997.

Arslanoğlu, İbrahim, Şah İsmail Hatayî (Divan Dehnâme Nasihatnâme ve Anadolu Hatayîleri), Der Yay., İstanbul 1992.

Aymutlu, Ahmed, Süleyman Çelebi ve Mevlid-i Şerîf, MEB. Yay., İstanbul 1995.

Bursalı Mehmet Tâhir, Osmanlı Müellifleri I-II-III ve Ahmed Remzi Akyürek Miftâhu’l-kütüb ve Esâmî-i Müellifîn Fihristi, (Haz. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatçı), Bizim Büro Yay., Ankara 2000.

Çağmar, M. Edip, Edebî Açıdan Arapça Mevlidler, Avrasya Yay., Ankara 2004.

Çetin, Abdülbaki, “Bilinmeyen Türkçe Bir Dehnâme”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, C. III, Sayı: 4 (Aralık 2006).

Göktaş, İrfan, “Günümüz Afyonkarahisar Aleviliğinde Mevlid: Şemseddin Kubat Örneği”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi, Yıl: 8 (Kış 2002), Sayı: 24.

Hacı Bektâş-ı Velî, Makâlât, (Alevî-Bektâşî Klasikleri II), (Haz. Ali Yılmaz, Mehmet Akkuş, Ali Öztürk), Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara 2007.

Hüseyin Vassâf, Mevlid Süleyman Çelebi ve Vesiletü’n-necât’ı (Haz. Cemal Kurnaz- Mustafa Tatçı) Akçağ Yay., Ankara 1999.

İbnülemin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şâirleri, (I-II), MEB Yay., İstanbul 1969.

Kaplan, Mahmut, “Divan Şiirinde Hazret-i Muhammed”, Köprü, Bahar 2001, Sayı: 74.

Kavas, Ahmet, “Afrikada Mevlid Uygulamaları”, Diyânet İlmî Dergi, Peygamberimiz Hz. Muhammed (SAV) (Özel Sayı), Ankara 2000.

Köksal, M. Fatih, Mevlid-nâme, TDV Yayınları, Ankara 2011.

Mazıoğlu, Hasibe, “Türk Edebiyatında Mevlid Yazan Şairler”, Türkoloji Dergisi, Ankara 1974, C. VI. Sayı: 1.

Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî, (I-II), (Haz. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatcı), Bizim Büro Yay., Ankara 2001.

Okiç, M. Tayyip, “Çeşitli Dillerde Mevlidler ve Süleyman Çelebi Mevlidi’nin Tercemeleri”, Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 1, Erzurum Aralık 1975.

Özcan, Hüseyin, “Bektâşîlikte Dört Kapı Kırk Makam”, Journal of Turkish Studies Türklük Bilgisi Araştırmaları, (Günay Kut Armağanı III), Harvard University, USA Ağustos 2004, Vol. 28/I.

Özel, Ahmet, “Mevlid”, DİA., C. XXIX, Ankara 2004,

Pekolcay, Necla Türkçe Mevlid Metinleri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi (Doktora Tezi), İstanbul 1950.

Sarı, Mehmet, Halk Âşığı ve Halk Ozanı Âşık Yoksul Derviş, Afyonkarahisar Valiliği Yay., Afyonkarahisar 2010.

Süleyman Celaleddin, Mevlûd-i Cenâb-ı Ali Kerrema’llâhu Veche, Muhammed Bey Matbaası, İstanbul 1358.

Süleyman Çelebi ve Mevlid Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri, (Editör: Mustafa Kara–Bilal Kemikli) Orhangazi Belediyesi Yay., Bursa 2007.

Süleyman Çelebi, Mevlid (Vesîletü’n-necât), (Haz. Necla Pekolcay), Dergah Yay., İstanbul 1980.

Süleyman Çelebi, Mevlid [Vesîlet-ün-Necât], (Haz. Faruk K. Timurtaş), MEB. Yay., İstanbul 1970.

Süleyman Çelebi, Vesîletü’n-necât Mevlid, (Haz. Ahmed Ateş) TTK. Yay., Ankara 1954.

Şemseddin Sâmi, Kâmûs-ı Türkî, Çağrı Yay., İstanbul 1996.

Şengün, Necdet, “Hz. Fâtıma Mevlidi ve Vesîletü’n-Necât ile Mukâyesesi” Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: XII/2, Sivas 2008.

Yazılışının 600. Yılında Bir Kutlu Doğum Şaheseri Uluslararası Mevlid Sempozyumu, (Editör: Bilal Kemikli-Osman Çetin) TDV Yay., Ankara 2010.