Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Yanık Yurtların Yeniden İmarı Meselesi: Hasarzedeler Bankası Kanun Teklifi

CEYLAN, Okan, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Yanık Yurtların Yeniden İmarı Meselesi: Hasarzedeler Bankası Kanun Teklifi, CTAD, Yıl 18, Sayı 35 (Bahar 2022), s. 333-354. 1911 Trablusgarp Harbi’nden 9 Eylül 1922’de İzmir’in kurtuluşuna kadar süren 11 yıllık savaş dönemi hem ülkelerin siyasi sınırlarını değiştirmiş hem de insanların gündelik hayatını olumsuz yönde etkilemiştir. Örneğin, Yunan Ordularının saldırıları sonucu yangınlar, istilalar, ekonomik krizler insanların yaşamını daha da zorlaştırmıştır. Batı Anadolu cephesinde savaş daha geç sona ermiştir. İngiltere’nin desteklediği Yunan ordularıyla Türk ordusu arasında askeri mücadeleler yaşanmıştır. Türkiye savaştan galip çıktığı için Mondros Ateşkes Antlaşması’nın yerine Mudanya Ateşkes Antlaşması ve Sevr Barış Antlaşması’nın yerine Lozan Barış Antlaşması’nı imzalamıştır. Ancak, savaş sonrası Türkiye imar, iskân ve barınma sorunu ile karşılaşmıştır. Bu çalışma savaş sürecinde yangınlara, felaketlere ve istilalara maruz kalan Batı Anadolu’daki köy ve kentlerin yeniden imarı, barınma ve can güvenliği ihtiyaçlarının Hasarzedeler Bankası Kanun teklifi ile Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde nasıl tartışıldığını ele almaktadır. Bu kanun teklifinde Türkiye’den göç eden azınlıkların emval-i metrukelerinin savaş mağdurlarına verilmesi amaçlanmıştır. Ancak, bu mağduriyetler İzmir, Manisa, Aydın ve Muğla milletvekilleri gündeme getirilmiştir. Bu dönemde diğer gündem ise Lozan Nüfus Mübadelesi kapsamında gelen mübadillerin iskânıdır; hatta Mübadele İmar ve İskân Bakanlığı da mübadillerin yerleşimleriyle ilgilendiğinden Batı Anadolu’daki savaş mağduru halka yeterli yardımı yapamamıştır. Bu çalışma savaş sonrası dönemde Batı Anadolu’nun toplumsal, iktisadi ve çevresel durumunu göstermesi bakımından önemlidir.

The Issue of Redevelopment of Burned Lands in the Grand National Assembly of Turkey: The Bill of Law about the Bank of Damage Victims

CEYLAN, Okan, The Issue of Redevelopment of Burned Lands in the Grand National Assembly of Turkey: The Bill of Law about the Bank of Damage Victims, CTAD, Year 18, Issue 35 (Spring 2022), pp. 333-354. Eleven years of war period that passed from Turco-Italian War of 1911 to the independence of İzmir in 1922 both changed the political borders of countries and negatively influenced the daily lives of people. For example, as a result of the assaults of Greek Armies, fires, invasions, economic crises aggravated further the lives of people. The war ended later in the Western Anatolian front. The military fights were experienced between Turkish Army and Greek Armies, supported by the UK. Since Turkey won the war, Turkey signed the Armistice of Mudanya instead of the Armistice of Mudros and signed the Lausanne Peace Treaty instead of Sevres Peace Treaty. However, in post war period, Turkey had a construction, settlement and sheltering problem. This study deals with how the redevelopment, sheltering and life safety needs of the villages and the cities of Western Anatolia that were exposed to fires, disasters and invasions were discussed with the bill of law about the Bank of Damage Victims in the Grand National Assembly of Turkey. In this bill of law, derelicts of minorities who migrated from Turkey was aimed to be given to the war victims. However, these victimizations were made a current issue by the deputies of Izmir, Manisa, Aydın and Mugla. The other current issue in this period was the settlement of exchanged who came to Turkey within the scope of the Population Exchange Convention of the Lausanne Peace Treaty. Furthermore, since the Ministry of Exchange, Construction and Settlement dealed with the settlement of exchanged, adequate assistance could not be made for the war victims in the Western Anatolia. This study is important in terms of indicating the social, economical and environmental situation of Western Anatolia in post war period.

PDF

___

T.C Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
272.0.0.12/42.57.28, (24.11.1924)
272.0.0.12/43.64.18, (5.02.1925)
30.18.1.2/1.11.38, (9.01.1929)
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, (TBMM ZC) (1923) Devre (D).2, Cilt (C.)3, Birleşim (B.) 50, 8.11.
(1924) D.2, C.7, B. 11. 13.3.
(1925) D.2, C.16, B.87. 25.3. D. 2, C.18, B.103. 15.4.
D.2, C.18, B.106. 19.4.
D. 2, C.18, B.109. 22.4.
(1997) Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri II (1906-1938), Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara.
ASLAN Zehra- KURT Gülşah (2016) Ermeni Emval-i Metrukelerine Dair Alınan Kararlar ve Ermeni Cemaatleriyle İlişkiler, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt XVI, Sayı 33, İzmir, s. 163-182.
ARI Kemal (1989) Yunan İşgalinden Sonra İzmir’de Emval-i Metruke ve Fuzuli İşgal Sorunu, Atatürk Araştırma Merkezî Dergisi, Cilt V, Sayı 15, 1989, s. 691- 706.
ATNUR İbrahim Ethem (2006) Reis-i Cumhur’un Doğu İncelemeleri: 1924 Erzurum Depremi, Ebabil Yayıncılık, Ankara.
AYDIN Nurhan-ERGÜN Elif (2018) 1924 Erzurum Depremi ve Gazi Mustafa Kemal Paşa, Tarih ve Günce, Cilt I, Sayı 2, İzmir, s. 145-168.
BİLGİ Necdet (2020) 1922 Manisa Yangını: Harik-i Hail, Kurtuluş: İzmir’in İşgalden Kurtuluşunun 98. Yılı, s. 85-94.
BÖKE Pelin (2006) İzmir 1919-1922 Tanıklıklar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
COŞKUN M (1934) Kurtuluşta Köylüler, Altıok, Sayı 2, Edirne, s.10-12.
ÇAPA Mesut (2010) Kızılay (Hilal-i Ahmer) Cemiyeti (1914-1925), Rıhtım Ajans & Yayınevi, Ankara.
----------------- (1990) Yunanistan’dan Gelen Göçmenlerin İskanı, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Cilt II, Sayı5, s. 49-69.
ÇELEBİ Ercan (2005) Mübadele İmar ve İskân Vekâleti (Kuruluşu, Teşkilat Yapısı ve Faaliyetleri), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
ÇELİK Recep (2016) Trabzon’da Mübadil Muhacir İskanı, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt VII, Sayı 16, Gümüşhane, s. 188-206.
DEMİRCİ Sevtap (2015) Belgelerle Lozan: Taktik-Stratejik-Diplomatik Mücadele 1922-1923, Alfa Yayıncılık, İstanbul.
DEMİRTÜRK Sinan- KAYA Mevlüt (2012) 1922 Yangını Sonrasında İzmir’de Bunalımlar, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, Cilt I, Sayı 2, s. 122-128.
DOĞAN Cem (2019) İtfaiye-i Humayün: Osmanlı İstanbul’unda Yangın, Modernleşme ve Kent Toplumu (1871-1921), Libra Kitap, İstanbul.
ERDAL İbrahim (2006) Mübadele Uluslaşma Sürecinde Türkiye ve Yunanistan 1923- 1925, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
--------------------- (2009) Amerikan Arşiv Belgelerine Göre İzmir’in Boşaltılması ve Rum Göçmenlere Yardım Konusu, Karadeniz Araştırmaları, Cilt VI, Sayı 21, s. 61-73.
GÖKDEMİR Oktay (2007) Fransız Kaynakları Işığında 1922 İzmir Yangını, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt VI, Sayı15, İzmir, s. 19-38.
-------------------------- - ARSLAN Bahar (2020) Bir Savaş Trajedisi: 1922 İzmir Yangını, Kurtuluş: İzmir’in Kurtuluşunun 98. Yılı, İzmir, s. 106-112.
HOBSBAWM Erik (1996) Kısa 20. Yüzyıl (1914-1991) Aşırılıklar Çağı, Çev. Yavuz Alogan, Sarmal Yayınevi, İstanbul.
HORTON George (1926) George Horton, The Blight of Asia: An Account of the Systematic Extermination of Christian Populations by Mohammedans and the Culpability of Certain Great Powers and Burning of Smyrna, Bobbs-Merrill, Indianapolis.
KARDEŞ Selahaddin (2008) Techir ve Emval-i Metruke Mevzuatı, T.C. Maliye Bakanlığı, Ankara.
MERAY Seha L. (1993) Lozan Barış Konferansı Tutanaklar Belgeler, Cilt I, Kitap 1, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara.
ORAL Mustafa (2011) Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Toplumsal Koşullar ve Toplum Anlayışında Değişim, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 47, s. 585-597.
PAMUK Şevket. Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2015.
ŞİMŞİR Bilal (1989) İngiliz Belgeleriyle Sakarya’dan İzmir’e 1921-1922, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 1989
TEMİZGÜNEY Firdes (2018) Lozan Sonrası Ermeni Emval-i Metrukesine Yönelik Düzenleme ve Uygulamalar (1923-1928), Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 62, Ankara, s. 301-334.
TOPRAK Zafer (2002) Cihan Harbi’nin Provası Balkan Harbi, Toplumsal Tarih, Sayı 104, s. 44-51.
-------------------- (2010) Bir Askeri Tarih Klasiği: Büyük Harpte Türk Harbi (1926), Kafkas Harekâtı, içinde Çev. Can KAPYALI, Omnia, İstanbul, s. 217-222.
------------------- (2012) Balkan Harbi, İntikam ve ‘Ötekileştirme’ Süreci, Toplumsal Tarih, Sayı 228, s. 42-53.
-------------------- (2017) Türkiye’de Milli İktisat 1908-1918, Doğan Kitap, İstanbul, 2017.
-------------------- (2019) Türkiye’de Yeni Hayat: İnkılap ve Travma, Doğan Kitap, İstanbul.
YÜKSEL Mevlüt (2020) İskân-ı Aşair ve Muhacirin Umum Müdürlüğünden Berlin Büyükelçiliğine Mehmet Hamdi (Arpağ) Bey, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 64, Erzurum, s. 485-526.
ZURCHER Erik Jan (2000) Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, Çev. Yasemin SANER GÖNEN, İletişim Yayınları, İstanbul.
(1923) Ziraat Müdürü Ziya Beyle Mülakat, Paşa İli, 5 Nisan.
(1923) Hakimiyet-i Milliye, 3 Aralık
(1924) Vatan, 29 Haziran.
(1925) Dahiliye Vekili Cemil Beyefendinin Mecliste Mübadiller Hakkında Mühim Beyanatı, Amasya’da Emel, 28 Mart.
(1925) İlan, Mağnisa, 31 Ocak. Altıok