Telgrafçı İhsan (Pere) Bey’in Gözünden Trablusgarp ve Balkan Savaşları Sırasında Çanakkale Boğazı’nın Ablukası ve Bozcaada’nın İşgali

ÖZCAN, Halil , Telgrafçı İhsan (Pere) Bey’in Gözünden Trablusgarp ve Balkan Savaşları Sırasında Çanakkale Boğazı’nın Ablukası ve Bozcaada’nın İşgali, CTAD, Yıl 18, Sayı 35 (Bahar 2022), s. 103-135. Osmanlı Devletinin çöküşüne giden süreci Trablusgarp ve Balkan Savaşları hızlandırmıştı. Bu savaşlarda Çanakkale Boğazı ve boğaza yakın adalar, Osmanlı Devletinin teslim olması için İtalya ve Yunanistan tarafından seçilen ortak hedefti. Her iki savaşta da İhsan (Pere) Bey, Bozcaada’da İngiliz Eastern Kablo Şirketinin telgraf memuru olarak görev yaptı. Memuriyetine İstanbul Beyoğlu İngiliz Kablo Şirketi memuru olarak başlayan İhsan Bey, ikinci kez Bozcaada’ya memur olarak atandığında Trablusgarp Savaşı devam ediyordu. İhsan Bey’in Bozcaada’dan 18 Nisan 1912 günü İtalyan donanmasının ve Türk tabyalarının sıcak savaşına tanıklığı ve verdiği ayrıntılı bilgiler önemlidir. Ayrıca Balkan Savaşında Yunanistan’ın Bozcaada’yı işgali de İhsan Bey’in anılarında ayrıntılı bir biçimde yer almaktadır. İhsan Bey’in gerek İtalya’nın Çanakkale Boğazı’nın girişine kadar gelmesi sırasında, gerekse Bozcaada’nın işgaline dair anılarının bilimsel açıdan değerlendirilerek ilk defa yayımlanıyor olması, bu çalışmanın özgünlüğünü oluşturmaktadır.

The Blockade of the Dardanelles Strait and the Occupation of Bozcaada During the Tripoli and Balkan Wars, Through the Eyes of Telegrapher İhsan (Pere) Bey

ÖZCAN, Halil, The Blockade of the Dardanelles Strait and the Occupation of Bozcaada During the Tripoli and Balkan Wars, Through the Eyes of Telegrapher İhsan (Pere) Bey, CTAD, Year 18, Issue 35 (Spring 2022), pp. 103-135. Tripoli and Balkan Wars accelerated the process leading to the collapse of the Ottoman Empire. In these wars, the Dardanelles Strait and the islands near the strait were the common target chosen by Italy and Greece for the surrender of the Ottoman Empire. In both wars, İhsan (Pere) Bey served as the telegraph officer of the British Eastern Cable Company in Bozcaada. The Tripoli War was continuing when İhsan Bey, who had started his civil service as an officer of the Istanbul Beyoğlu British Cable Company, was appointed as officer to Bozcaada for the second time. İhsan Bey’s witnessing in Bozcaada to the hot war of the Italian Navy and the Turkish Redoubts on April 18, 1912 and the detailed information he has given are important. In addition, the occupation of Bozcaada by Greece during the Balkan War is also included in detail in İhsan Bey's memoirs. The originality of this study results from the fact that İhsan Bey's memoirs when Italians reached to the entrance of the Dardanelles and regarding the occupation of Bozcaada are evaluated scientifically and published for the first time.

PDF

___

T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
Dahiliye Mektubî Kalemi (DH.MKT)
1779-32, H-25-03-1308.
Hariciye Siyasî Kısım (HR.SYS),
2909-88, M-19-04-1912; 1445-496, H-07-04-1328; 1448-499, M-07-04-1912;
2909-88, M-19-04-1912.
Bâb-ı Âlî Evrak Odası (BEO), 4199-314890, H-20-08-1331.
Mâliye Me’mûrîn Kalemi (MF.MKT), 1193-66, H-28-01-1332.
Galatasaraylı Telgrafçı İhsan Pere’nin Yayımlanmamış Anıları, Mete Pere’nin Özel Arşivi..
(1965) Resmi Gazete Kanun No:686, Kabul Tarihi: 16.07.1965, 24 Temmuz, s. 6.
(1980) Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri 1911-1912 Osmanlı-İtalyan Harbi, IIIncü Cilt Deniz Tarihi, Gnkur Basımevi, Ankara.
(1981) Türk Silâhlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri Osmanlı-İtalyan Harbi (1911- 1912), Gnkur. Basımevi, Ankara.
(1996) Türk Silâhlı Kuvvetleri Tarihi IIIncü Cilt 6nı Kısım (1908-1920), Genelkurmay Basımevi, Ankara.
(2009) İstiklal Harbimizde PTT, T.C. Ulaştırma Bakanlığı PTT Genel Müdürlüğü, Ankara.
BELENLİ Tuğba (2019) Türkiye-İtalya-Yunanistan Üçgeninde Rodos ve Oniki Ada (1911-1930), Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 64, Bahar, s.69-102.
BOSTAN İdris - KURUMAHMUT Ali (2003), Trablusgarp ve Balkan Harplerinden İşgal Edilen Ege Adaları ve İşgal Telgrafları, Stratejik Araştırmaları ve Etüdler Milli Komitesi SAMEK, Ankara.
BÜYÜKTUĞRUL Afif (1980) Balkan Savaşı Deniz Harekâtı Üzerine Gerçekler (1912-1913), Belleten, Cilt XLIV, Sayı 176, s.717-752.
CHILDS Timothy W. (2008) Trablusgarp Savaşı Türk-İtalyan Diplomatik İlişkileri (1911-1912), Çev. Deniz BERKTAY, İşkültür Yayınları, İstanbul, 2008.
HAYTA Necdet (2008) Balkan Savaşları’nın Diplomatik Boyutu ve Londra Büyükelçiler Konferansı (17 Aralık 1912-11 Ağustos 1913), Atatürk Araştırma Merkezî, Ankara.
İNCE Fuat (2013) Lozan Barış Antlaşması ve Ege Adaları, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Lozan Barış Antlaşması Özel Sayısı), s. 101-128.
KARAKAŞ Nuri (2013) Askeri ve Siyasi Yönleriyle İtalyan Donanması’nın Çanakkale Boğazı Harekâtı (18 Nisan 1912), Akademik Bakış Dergisi, Cilt 6, Sayı 12, Yaz, s. 81-109.
--------------------- (2013) İtalyan Donanması’nın Çanakkale Boğazı Saldırısı’nda Bir Kahraman: Topçu Onbaşı Yusuf (Erdil), Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 32, Sayı 54, s. 79-106.
KARAL Enver Ziya (1999) Osmanlı Tarihi, IX. Cilt İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (1908-1918), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
KURUMAHMUT Ali (1998) Ege’de Egemenliği Tartışmalı Adalar Sorununun Ortaya Çıkışı, Ege’de Temel Sorun Egemenliği Tartışmalı Adalar, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
KURTCEPHE İsrafil (1995) Türk-İtalyan İlişkileri (1911-1916), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara. KÜÇÜK Cevdet (2007) Oniki Ada, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 33, İstanbul, s. 353-355.
MALKOÇ Eminalp (2020) İtalyanların Trablusgarp Savaşı Sırasında Oniki Ada’yı İşgallerinin Türk Basınındaki Yankısı: İkdam ve Şehbal Örnekleri, Hacettepe Üniversitesi Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 16, Sayı 31, Bahar, s. 79-117.
MENGEŞ Yeter (2017) İkinci Dünya Savaşı’nda Menteşe (Rodos, 12 Ada ve Meis) Adaları, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt XVII, Sayı 34, Bahar, s. 279-318.
MERAY Seha L. (1993) Lozan Barış Konferansı Tutanaklar-Belgeler, Yapı Kredi Yayınları, İkinci Takım Cilt II, İstanbul.
ODABAŞI Necmi (2015) Yunan Zırhlısı Averof’un Osmanlı Donanması ve Ekonomisi Üzerindeki Etkileri, U.U. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 18, Sayı 29, 2, s. 209-229.
ORHONLU Cengiz (1992) Bozcaada, İslâm Ansiklopedisi, Cilt 6, s. 317-319.
ÖRENÇ Ali Fuat (2012) İngiliz Belgeleri’nde Balkan Harbi Edirne Kuşatması 1912-1913, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 4, Temmuz, s. 17-19.
ÖZCAN Halil (2018) Millî Mücadele’de İstanbul Merkez Telgrafhanesi’nin İşgali (16 Mart 1920) ve Ankara’nın Tepkisi, Modern Türklük Araştırma Dergisi, Cilt 15, Sayı 3 (Eylül), s. 331-353.
------------------ (2019) Atatürk’ün Özel Şifre Hattı PR Gizli Telgraf Merkezî, Siyasal Yayınevi, Ankara.
-------------------(2011) Atatürk Dönemi Türkiye-Arnavutluk İlişkileri (1920-1938), Atatürk Araştırma Merkezî, Ankara.
ÖZLÜ Hüsnü (2012) Arşiv Belgeleri Işığında Balkan Savaşları’nda Ege Adaları’nın İşgali Süreci Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt XII, Sayı 25, Güz, s. 9-32.
PAPUÇÇULAR Hazal (2020) Türkiye ve Oniki Ada 1912-1947, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
PAZARCI Hüseyin (1986) Doğu Ege Adalarının Askerden Arındırılmış Statüsü, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları:550, Ankara.
ŞIVGIN Hale (1989) Trablusgarp Savaşı ve 1911-1912 Türk-İtalyan İlişkileri, Trablusgarp Savaşı’nda Mustafa Kemal Atatürk’le İlgili Bazı Belgeler, Atatürk Araştırma Merkezî, Ankara.
TAKAOĞLU Turan - ATABAY Mithat (2021) Tenedos Bozcaada Tunç Çağından Günümüze Bir Ada Tarihi, Ege Yayınları, İstanbul.
TURAN Şerafettin (1965), Rodos ve 12 Ada’nın Türk Hâkimiyetinden Çıkışı, Belleten, Cilt XXIX, Sayı 113’ten ayrıbasım, s.77-119.
YILMAZ Gülcan (2012) Rodos ve On İki Ada’daki İtalya ile Yunan Yönetiminin Baskı Politikaları, ICANAS 38 Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Ankara, s. 3361-3379.