Aydınlık Çevresinde Şevket Süreyya (Aydemir) (1924-1925)

Şevket Süreyya (Aydemir), Cihan Harbi’nin ardından Turan hayalleriyle öğretmenlik yapmak üzere Azerbaycan’a gitmiştir. Burada kısa süren öğretmenlik deneyiminden sonra sosyalizmle tanışmış, Türkiye Komünist Fırkası’na girmiş, Doğu Emekçileri Komünist Üniversitesi’nde devrimci bir eğitim almıştır. Bu eğitimin ardından 1923 sonu veya 1924 başında İstanbul’a devrimci misyonlarla gelmiştir. İstanbul’da Türkiye Komünist Fırkası’nın üst düzey kadrolarından biri olmuş, örgütlenme ve propaganda faaliyetleri yürütmüştür. Partinin yasal yayın organlarından Aydınlık dergisinde kuramsal yazılar yazmıştır. Şevket Süreyya, 1924’te Grev Nedir? isimli bir kitapçık yazmış, aynı yıl yine Aydınlık yayınlarından çıkan Lenin ve Leninizm kitabına da katkı yapmış, bu kitapta bir bölüm yazmıştır. Aydınlık yazılarında Marksist kuramı değerlendirmiş, Marx, Engels ve Lenin’in görüşlerini incelemiş, Grev Nedir? kitapçığında yön gösteren, bilinç taşıyan bir devrimci önder sıfatıyla işçi ve işçi önderlerine seslenmiş, onlara çeşitli grev yöntemlerini, taktiklerini anlatmış, Lenin ve Leninizm kitabına yazdığı bölümde Lenin ve Bolşevik Devrimi değerlendirmiştir. Tüm bu yazılarında aynı zamanda Türk Devrimi üzerine görüşlerini de ifade etmiş, Marksist kimliğiyle Türk Devrimi’ni değerlendirmiştir. Bu makale, Şevket Süreyya’nın Aydınlık çevresinde geçirdiği yıllara özellikle 1924 ve 1925’e odaklanmıştır. Bu yıllarda öncelikle söz konusu çevre üzerinde durulmuş, Aydınlık çevresinin lideri ve Aydınlık görüşlerinin sözcüsü Şefik Hüsnü’nün siyasal görüşleri kısaca anlatılmıştır. Ardından Şevket Süreyya’nın pek çalışılmamış, eksik kalmış bu dönemi söz konusu yayınlar incelenerek değerlendirilmiştir.

Şevket Süreyya (Aydemir) in “Aydınlık” Community (1924-1925)

Following the World War, Şevket Süreyya (Aydemir) went to Azerbaijan for teaching with the dreams of Turanism. After a short period of teaching experience here, he met with socialism, entered the Communist Party of Turkey and received a revolutionary education at the Communist University of the Toilers of the East. After this education, he came to Istanbul with revolutionary missions at the end of 1923 or the beginning of 1924. Then, he held one of the senior positions at the Communist Party of Turkey and carried out organization and propaganda activities. He wrote theoretical articles in Aydınlık journal, one of the legal media organs of the party. Şevket Süreyya wrote a booklet named What is Strike? in 1924, contributed also to the book named Lenin and Leninism which was published again in Aydınlık publications in the same year and wrote a section in this book. In his articles in Aydınlık journal, he evaluated the Marxist Theory, analyzed the views of Marx, Engels and Lenin; in his booklet “What is Strike?”, he addressed to workers and workers' leaders as a leading, conscious, revolutionary leader and explained them the various methods and tactics of strike; evaluated Lenin and Bolshevik Revolution in the section he has written in the book Lenin and Leninism. In all these writings, he also expressed his views on the Turkish Revolution and evaluated the Turkish revolution with his Marxist identity. This article focuses on the years of Şevket Süreyya in Aydınlık Community, especially on 1924 and 1925. First of all, the mentioned community was emphasized in these years, and the political views of Şefik Hüsnü, the leader of the Aydınlık community and the spokesman of Aydınlık views, were briefly explained. Afterwards, this period of Şevket Süreyya, which has not been studied much and was incomplete, was evaluated by examining the aforesaid publications.

PDF

___

AKAL Emel (2013) Moskova Ankara Londra Üçgeninde İştirakiyuncular, Komünistler ve Paşa Hazretleri, İletişim Yayınları, İstanbul.
AKBULUT Erden - TUNÇAY Mete (2020) Türkiye Komünist Fırkası’nın Kuruluşu, 1919-1925, Yordam Kitap, İstanbul.
----------------------- - ÜLKER Erol, Komintern Dönemi TKP Tarihi -2, Türkiye Komünist Partisi’nin Bolşevikleşmesi 1925-1928, Yordam Kitap, İstanbul.
ATILGAN Gökhan (2020) Aydınlık İçinde Dr. Şefik Hüsnü, Sosyal Tarih Yayınları, İstanbul.
AYDEMİR Şevket Süreyya (2004) Suyu Arayan Adam, 15. Basım., Remzi Kitabevi, İstanbul.
GENCER Sedat (2020) Turancı, Marksist, Kemalist, İmparatorluktan Cumhuriyet’e Bir Entelektüel’in Portresi: Şevket Süreyya Aydemir, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, SBE, Tarih ABD, Isparta.
GÖKTÜRK Halil İbrahim (ty) Bilinmeyen Yönleriyle Şevket Süreyya Aydemir, Arı Matbaası, Ankara.
ÇULHAOĞLU Metin (2002) Bir Mirasın Güncelliği, Tarih Türkiye Sosyalizm, YGS Yayınları, İstanbul.
Kadri Osman [Şevket Süreyya] (1924) Grev Nedir? Amedi Matbaası, İstanbul.
KAYALI Kurtuluş (2000) Türk Düşünce Dünyasının Bunalımı, İletişim Yayınları, İstanbul.
NUREDDİN Vala (1999) Bu Dünyadan Nâzım Geçti, 7. bs., Milliyet Yayınları, İstanbul.
PERİNÇEK Mehmet (2012) Sovyet Devlet Kaynaklarında Kürt İsyanları, 4. Bs. Kaynak Yayınları, İstanbul.
Sadreddin Celal - Şevket Süreyya (1925) Lenin ve Leninizm, Hayatı, Şahsiyeti, Hakkındaki Mütalaalar, Aydınlık Külliyatı 10, İstanbul.
TEKELİ İlhan ve İLKİN Selim (2003) Bir Cumhuriyet Öyküsü: Kadrocuları ve Kadro’yu Anlamak, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
TEVETOĞLU Fethi (1967) Türkiye’de Sosyalist ve Komünist Faaliyetler (1910- 1960), yy., Ankara.
TUNÇAY Mete (2009) Türkiye’de Sol Akımlar 1925-1936, Cilt. 1 ve Cilt. 2, 2. Basım, İletişim Yayınları, İstanbul.
TÜRKEŞ Mustafa (1999) Kadro Hareketi, Ulusçu Sol Bir Akım, İmge Kitabevi, Ankara.
Sabri Arkadaş (1925) Mektup, Orak Çekiç, Sayı 4, (Şubat), s. 2.
Şevket Süreyya (1924) Diyalektik Nedir?, Aydınlık, Sayı 28, (Kanunuevvel), s. 743-744.
Şevket Süreyya (1925) Diyalektik Nedir?, Aydınlık, Sayı 29, (Kanunusani), s. 783-785.
Şevket Süreyya (1925) Diyalektik Nedir?, Aydınlık, (Şubat), Sayı 30, s. 818.
Şevket Süreyya (Temmuz 1924) Karl Marks’ın Ağzından Kendi Felsefesi, Aydınlık, Sayı 23, (Temmuz), s. 596-598.
Şevket Süreyya (Kanunuevvel 1924) Marksizm ve Darvinizm, Aydınlık, Sayı 28, (Kanunuevvel), s. 726-727.
Şevket Süreyya (Eylül 1924) Tarihi Materyalizm, Emperyalizm Bahsi, Aydınlık, Sayı 25, (Eylül), s. 676-677.
Şevket Süreyya, (Teşrinisani 1924) Ziya Gökalp Bey, Aydınlık, Sayı 27, (Teşrinisani), s. 690-692.
Yazar yok [Bundan sonra YY] (1925) Başlarken, Orak Çekiç, Sayı 1 (Kanunusani), s. 1.
YY (1925) Amelenin Arzusu, Orak Çekiç, Sayı 5, (Şubat), s. 2.
YY (1925) Amelenin Nümayiş Yapmak Hakkı, Orak Çekiç, Sayı 5, (Şubat), s. 1.
YY (1925) Avrupa’da Amele, Türkiye’de Amele, Orak Çekiç, Sayı 2, (Kanunusani), s. 3.
YY (1925) Halkapınar Bataklıkları, Orak Çekiç, Sayı 3, (Şubat), s. 3.
YY (1925) Hükûmetin Amele Siyaseti, Orak Çekiç, Sayı 3, (Şubat), s. 1.
YY (1925) İngiltere’de Ev Buhranı, Orak Çekiç, Sayı 4, (Şubat), s. 3.
YY (1925) İş Kuvvetini İstismar Kanunu, Orak Çekiç, Sayı 4, (Şubat), s. 1.
YY (1925) İşçilerin Siyasi Teşkilatı” Orak Çekiç, Sayı 1, (21 Kanunusani), s. 1.
YY (1925) Köylü Köşesi, Orak Çekiç, Sayı 1, (Kanunusani), s. 3.
YY (1925) Köylünün Dertleri, Orak Çekiç, Sayı 2, (Kanunusani), s. 2.
YY (1925) Mesai Kanunu, Orak Çekiç, Sayı 3, (Şubat), s. 1-2.
YY (1925) Müstemlekeler de Uyanıyor Tunus’ta Amele Hareketi, Orak Çekiç, Sayı 3, (Şubat), s. 3.
YY (1925) Şehir Eminlerini Kim Seçmelidir, Orak Çekiç, Sayı 2, (Kanunusani), s. 1-2.
YY (1925) Türkiye Amele Hayatı, Orak Çekiç, Sayı 1, (Kanunusani), s. 2.
YY (1925) İzmir Şimendifercileri Arkadaşlarımıza, Orak Çekiç, (Kanunusani), s. 3.
YY (1925) Dokumacılar, Orak Çekiç, Sayı 1, (Kanunusani), s. 4.
YY (1925) Orak Çekiç, Sayı 7, (Mart), s. 1.
YY (1925) Şeyh Said Ne Biçim Eşkıyadır, Orak Çekiç, Sayı 7, (Mart), s. 3.