Telsiz ve Kurum Radyosundan İl Radyolarına: Toprak Ofis’in Sesi Radyosu

Toprak Mahsulleri Ofisi bünyesinde bulunan Toprak Ofis’in Sesi Radyosu,1959 yılında kurulmuş ve 1960 yılında yayınına son vermiştir. Ancak butamamen bir son veriş olmamış, önce Basın-Yayın Genel Müdürlüğü ardındanda TRT ile iş birliği üzerinden il radyolarında bir süreliğine devam etmiştir.Makale, konuyla ilgili akademik çalışmalarda bugüne kadar ele alınmamış olanbu radyonun ve Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO)’nin il radyolarınınkuruluşundaki rolü hakkındaki boşluğu gidermeyi amaçlamaktadır. ÇalışmadaTMO arşiv belgeleri, Bakanlar Kurulu Kararları, radyo dergileri ve önde gelenilgili literatür kullanılmıştır. Bir ülkede iki farklı anlayışın hüküm sürdüğüdönemlerde ortaya konulan icraatların hem süreklilik hem de değişiklikleriçerdiği konuyla ilgili çalışmamızdaki ilk bulgulardan birisidir. İletişimaraçlarının gelişiminde bu faktörün önemli bir etkisi olduğu anlaşılmaktadır.Demokrat Parti döneminde başlatılan il radyosu çalışmaları ve Ofis Radyosuyayınlarıyla ilgili düşünce ve uygulamaların 27 Mayıs 1960 Darbesi sonrasındabazı kısmi süreklilikler barındırdığı gibi; bunun yanı sıra oldukça keskindeğişikliklere uğradığını da belirtmek gerekir. Araştırma sonucunda bir taraftan dönemin iktidarı tarafından 1959 yılında izin verilen Ofis Radyosu ve buradyoyla ilgili mütalaaların oldukça keskin bir şekilde nasıl değiştiği ortayaçıkmıştır. Diğer taraftan, TMO’nun telsiz ve radyo işletimi konuşunda eldeettiği tecrübenin il radyolarının oluşumundaki etkisi ve rolü de bu çalışmadavarılan sonuçlardan biridir.

From Walkie-Talkie and Corporate Radio Station to Provincial Radio Stations: Voice of Soil Office Radio

Voice of Soil Office Radio, which is under the Turkish Grain Board (TMO) was established in 1959 and ceased broadcasting in 1960. However, this was not a complete end and it continued for a while on provincial radios in cooperation with the General Directorate of Press and Broadcasting as well as TRT. This article aims to fill the gap about the role of this radio station and TMO in the establishment of provincial radios, which has not been addressed in academic studies on the subject until today. Official archival documents of the TMO, the cabinet decisions, radio journals and leading relevant literature were used in the study. One of the initial findings in our study on the subject is that of the actions taken in a period when two different mentalities prevailed in a country include both have continuities and changes. It is understood that this factor has an important effect on the development of communication tools. It should also be noted that the thoughts and practices regarding the provincial radio activities and the Office Radio broadcasts initiated during the Democratic Party period had some partial continuity in the aftermath of the 27 May 1960 Coup, and underwent sharp changes as well. The study reveals, one hand, the Voice of Soil Office Radio, which was permitted in 1959 by the government of the period, how the opinions about this radio station changed quite sharply. On the other hand, the effect and role of TMO's experience in foundation of radio stations and radio operations in the formation of provincial radio stations is one of the outcomes of this study.

PDF

___

T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi (BCA) Bakanlar Kurulu Karar ve Ekleri Fonu
30-18-01-02 / 133-73-3.
30-18-1-2 / 139-55-11, Ek No. 119-6.
30-18-01-02 / 145-100-5 Ek No. 119-12.
30-18-1-2 / 151-75-1_27 2, Ek No. 119-30.
30 -18 - 01-02 / 153-54-3 36
30-18-1-2 / 158 -35-9 18, Ek No, 119-28.
30-18-1-2 / 160 28 8, Ek No. 119-28.
30-18-1-2 / 166 48 9.
30 18 01 / 169 19 13.
Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) Yönetim-İdare ve Müdürler Kurulu Kararları TMO Bilanço, Kar ve Zarar Raporları
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1957 Yılı Yirminci Hesap Devresi, Bilânço Kâr ve Zarar İdare Meclisi Raporu.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1961 Yılı ve 23. Hesap Devresine Ait, Çalışma, Bilanço, Kâr ve Zarar Faaliyet Raporu.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1963 Yılı ve 25. İnci Hesap Devresine Ait Çalışma; Bilanço, Kâr ve Zarar Faaliyet Raporu.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 1967 Yılı ve 29. Hesap Devresine Ait Çalışma, Bilanço, Kar ve Zarar Raporu, Gürsoy Basımevi, Ankara 1968. TMO İdare, Müdürler ve Yönetim Kurulu Kararları
Toprak Mahsulleri Ofisi, İdare Meclisi Kararları, Toplantı No:110, Toplantı tarihi: 24.02.1954, Karar No: VIII/1645.
Toprak Mahsulleri Ofisi, Müdürler Kurulu Kararları, Toplantı No:23, Toplantı Tarihi: 22.12.1960, Karar No: 369/71.
Toprak Mahsulleri Ofisi, Müdürler Kurulu Kararları, Toplantı No: 60, Toplantı Tarihi: 19.02.1960, Karar No: 1606/4.
Toprak Mahsulleri Ofisi, Müdürler Kurulu Kararları, Toplantı No: 29, Toplantı Tarihi: 20.01.1961, Karar No:520/34.
Toprak Mahsulleri Ofisi, Müdürler Kurulu Kararları, Toplantı No: 137, Toplantı Tarihi: 09.03.1967, Karar No: 1806/8.
Yeni Radyo İstasyonlarının Kurulması ve Ankara Radyo İstasyonunun Tevsi ve Takviyesi İçin Gelecek Yıllara Geçici Taahhütlere Girişilmesi Hakkında Kanun, Resmi Gazete, Tarih 15.07.1953, Sayı 8458.
Toprak Mahsulleri Ofisi (1938–1959) (1960) Ankara.
ACAR Adnan (2015) Türkiye'de Radyo Televizyonlar 12 Eylül’den Günümüze Ekonomik, Siyasal ve Toplumsal Yaşamımıza Etkileri, Doruk Yayınları, İstanbul.
AHISKA Meltem (2005) Radyonun Sihirli Kapısı Garbiyatçılık ve Politik Öznellik, Metis Yayınları, İstanbul.
AKAGÜNDÜZ Ümüt (2014) Radyoculuğumuzun Cumhuriyet’in İlk Yıllarındaki Serüveni Telsiz Mecmuası, Kebikeç, 37, ss.359-384.
AKARCALI Sezer (2003) Radyoda Türk Dış Yayınları, İmaj Yayınevi, Ankara.
ASKER Ayşe (2014) DP’nin Radyoyu İktidar Aracı Yapması: 1957 Seçim Sonuçlarının Radyo Aracılığıyla Erken Yayınlanması, İletişim Araştırmaları, 12(1), ss.125-156.
AZİZ Aysel (2006) Radyo ve Televizyon Yayıncılığı (Giriş), Turhan Kitabevi, Ankara.
BERK Atılay (1965) Radyolarımız: IV Erzurum İl Radyosu, TRT Türkiye Radyoları Program Dergisi, 19 Aralık – 1 Ocak, ss. IX-X.
BİNGÖL İsmail (2009) TRT Erzurum Radyosu, Radyovizyon, Aralık, ss.38-40.
ÇAKIR Hamza (2005) Tüm Yönleriyle Radyo, Siyasal Kitabevi, Ankara.
ÇANKAYA Özden (1997) Dünden Bugüne Radyo Televizyon, İstanbul, Beta Basım Yayınları.
Devlet Planlama Teşkilatı (1966) İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Radyo ve Televizyon Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara.
Devlet Planlama Teşkilatı (1976) Radyo - Televizyon, Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı Radyo ve Televizyon Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Cilt 1, Ankara.
DOĞANER Yasemin (2002) Atatürk Döneminde Radyo, Türkler, Cilt. 18, , Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, ss. 372-382.
ERTUGAY Yücel (1965) Diyarbakır İl Radyosu, TRT Türkiye Radyoları Program Dergisi, 5 Aralık-18 Aralık, Sayı 25, ss. III-IV, s.IV.
ERTUGAY Yücel (1966) Radyolarımız: VI İskenderun İl Radyosu, TRT Türkiye Radyoları Program Dergisi, 16 Ocak 1966- 29 Ocak 1966,Sayı 28, ss.V, VI, s.VI.
GÜLİZAR Jülide (1983) Türkiye Radyoları, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt.10, İletişim Yay., İstanbul 1983, 2738-2747.
ARVAS İbrahim Sena (2018) Türkiye’nin Radyo ile Tanışması ve Türk Telsiz Telefon Anonim Şirketi, Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD), Aralık 4(2), ss. 406-428.
KARAYAMAN Mehmet (2018) İzmir Radyosunun Kuruluşu ve İlk Yıllarındaki Faaliyetleri, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi (ÇTTAD), XVIII/37 (Güz), ss.563-588.
KOCABAŞOĞLU Uygur (1983) Radyo, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 10, İstanbul, İletişim Yayınları, ss.2732-2737.
KOCABAŞOĞLU Uygur (1980), Şirket Telsizinden Devlet Radyosuna, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 1980.
KOÇ Nurgün (2012) Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Radyo”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (CTAD), Yıl:8, Sayı: 15 (Bahar), ss.69-103.
KORKMAZ Alemdar - KAYA Râşit (1993) Radyo- Televizyonda Yeni Düzen Dünya Deneyi ve Türkiye’deki Arayışlar, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
KURUOĞLU Huriye (2006) Propaganda ve Özgürlük Aracı Olarak Radyo, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
KUYUCU Mihalis (2013) Radyonun Müzik Kutusuna Dönüşümü: Radyo Program Türleri Ve Tercih Edilirlik Oranları, E-Journal of New World Sciences Academy, 8(4), ss. 372-400.
OKUR Ali (2019) 1927-1950 Yılları Arasında Türkiye’de Radyo Yayıncılığı, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
OSKAY Ünsal (1971) Toplumsal Gelişmede Radyo ve Televizyon Geri Kalmışlık Açısından Olanaklar Ve Sınırlar, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara.
SOM Can (2008) Parazitli Demokrasi Demokrat Parti'nin Radyo Davası, Cumhuriyet Kitapları.
YILDIRIM Seyfi (2019) Toprak Mahsulleri Ofisi Tarihçesi 1938-2018, Toprak Mahsulleri Ofisi, Ankara.
YÜCEL İdris (2017) Demokrat Parti Dönemi Türk Basını Üzerine İngiliz ve Fransız Gözlemleri Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 14(1), ss. 206-233.