Çok Partili Hayata Geçiş Sürecinde İktidarMuhalefet İlişkisi Kapsamında Müzik Politikaları (1946-1950)

II. Dünya Savaşı’nın sona ermesiyle, Türkiye’de çok partili hayata geçiş sürecihızlanmıştır. Bu süreçle birlikte siyaset ve toplum arasındaki ilişki de değişmiş, siyasetle paralel çizgide ilerleyen kültür ve onun en önemli uygulama alanı olanmüzik sanatı da bu değişimden etkilenmiştir. Türkiye’de devletçi geleneğin arkaplanında hep var olan müzik ve Cumhuriyetin ilk yıllarında uygulamaya konulandevletin resmi müzik politikası, 1940’lı yılların ortalarından itibaren esnemeyebaşlamıştır. Bu esnekliğe temelde iki farklı durum neden olmuştur. Bunedenlerden ilki, muhalefetin varlığının siyasette olduğu kadar, sanat ve kültürhayatında da karşımıza çıkması, ikincisi ise zaten sağlam bir zemineoturtulamamış olan ve bürokratların kararlarıyla yönlendirilmeye çalışılan müzikinkılâbının hedeflenen düzeyde gerçekleştirilememiş olmasıdır. 1946 yılındaDemokrat Parti’nin Meclis’e girmesiyle siyasi, ekonomik ve toplumsal konularınyanı sıra müzik politikaları ve bu politikaların uygulanış biçimi konusunda datartışmalar yaşanmıştır. Tartışmaların odağı Türk Müziği’ne radyoda az yerverilmesi ve Türk Müziği’nin Batı Müziği karşısındaki durumu gibi konulardanoluşmuştur. Bu çalışmada Türkiye’de yeni bir dönemin başlangıcı olan çok partiliyaşama geçiş sürecindeki müzik politikaları incelenecektir. Değerlendirmeyapılırken hükûmet programları, TBMM tutanakları ve dönemin basını daincelenecektir. Ayrıca konu ile ilgili tetkik eserlere de yer verilecektir. Döneminmüzik politikaları ile ilgili ortaya konulacak olan tespitler ile daha sonra yapılacakolan araştırmalara katkı sağlanması amaçlanmıştır.

Music Policies within the Scope of the Relations between the Ruling and Opposition Parties during Transition to Multi-Party Life (1946-1950)

By the end of the World War II, transition to multi-party life in Turkey got a pace up. However, together with this process, the relationship between politics and society has changed, culture that moves parallel with politics and the art of music, which is the most important practice area of culture, was also affected by this change. Music, which always existed in the background of the statist tradition in Turkey, and the official music policy of the State, which was in practice from the first years of the Republic, began to stretch since mid-1940s. This flexibility was mainly caused by two different reasons. The first is that the presence of the opposition began to appear in art and culture as well as in politics, and the second is that the music reform, which has not been placed on a solid ground and which is tried to be directed by the decisions of bureaucrats, could not be realized at the targeted level. After the Democrat Party got seats at the Turkish Grand National Assembly in 1946, discussions started to take place on music policies and their application pattern as well as political, economic and social issues. The focus of these discussions consisted of issues such as giving less space to Turkish Music on the state-affiliated radio and the situation of Turkish Music against Western Music. In this study, music policies in the process of transition to multi-party life, which is the beginning of a new period in Turkey, will be examined. Government programs, parliamentary minutes and press of the period will also be examined during the evaluation. Printed works on the subject will also be included. The aim of this study is to examine the music policies of the era and be a source for the following studies.

PDF

___

T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
30.18.1.2.113.32.14.
30.1.0.0.53.318.3
Ayın Tarihi
14 Nisan 1947 ; 10 Ocak 1949
Diskotek Klavuzu (1947) Millî Eğitim Basımevi, Ankara.
Opera Klavuzu (1945) Çev. Emine ABALIOĞLU, Maarif Matbaası, Ankara.
Resmî Gazete
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM ZC)
D.7, C.17, B.59.
D.7, C.20, B.14.
D.7, C.21, B.29.
D.7, C.24, B.64
D.8, C.1, B.3.
D.8, C.6, B.85.
D.8, C.7, B.8.
D.8, C.8, B.26.
D.8, C.12, B.73.
D.8, C.12, B.84.
D.8, C.15, B.36.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2012) Türkiye’de Seçimler (1923-2012), Tüik Yay., Ankara.
NEZİROĞLU İrfan - YILMAZ Tuncer (2013) TBMM Hükûmetler-Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri Cilt 1 (1920-1950), TBMM Başkanlığı Yay., Ankara.
NEZİROĞLU İrfan - YILMAZ Tuncer(2014) Başbakanlarımız ve Genel Kurul Konuşmaları C.3, TBMM Başkanlığı Yay., Ankara.
Ulus Gazetesi
Türk Musikisi Dergisi
Filarmoni Dergisi
AHMAD Feroz – AHMAD TURGAY Bedia (1976) Türkiye’de Çok Partili Hayatın Açıklamalı Kronolojisi (1945-1971), Bilgi Yay., İstanbul.
AHMAD Feroz (1995) Modern Türkiye’nin Oluşumu, Sarmal Yay., İstanbul.
AHMAD Feroz(2015) Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945-1980), Hil Yay., İstanbul.
AKANDERE Osman (2009) 1946 Genel Seçimleri ve Sonuçları Üzerine İktidar ve Muhalefet Partileri Arasında Yapılan Tartışmalar-I, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt XXV, Sayı 75, Kasım, s. 437-463.
AKKAŞ Salih (2015) Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Kültür ve Müzik Politikaları (1923-2000), Sonçağ Yay., Ankara.
ARACI Emre (2007) Ahmet Adnan Saygun Doğu-Batı Arasındaki Müzik Köprüsü, Yapı Kredi Yay., İstanbul.
ARAR İsmail (1968) Hükûmet Programları 1920-1965, Belge ve Araştırmalar Dizisi:1, Burçak Yay., İstanbul.
AYAS Güneş (2014) Musiki İnkılabı’nın Sosyolojisi Klasik Türk Müziği Geleneğinde Süreklilik ve Değişim, Doğu Kitabevi, İstanbul.
BALKILIÇ Özgür (2009) Cumhuriyet, Halk ve Müzik Türkiye’de Müzik Reformu 1922-1952, Tan Kitabevi Yay., Ankara.
BURÇAK Rıfkı Salim (1979) Türkiye’de Demokrasiye Geçiş (1945-1950), Olgaç Yay., Ankara. CANGAL Nurhan (2004) Müzik Formları, Arkadaş Yay., Ankara.
ÇIKLA Selçuk (2007) 1940’lı Yıllarda Düzenlenen Sanat Yarışmaları ve İnönü Sanat Armağanları, İlmi Araştırmalar Dil ve Edebiyat İncelemeleri Dergisi, Sayı 23, (Bahar), s. 29-46.
ÇOLAK Filiz (1998) İzmir’de 21 Temmuz 1946 Seçimleri ve Demokrat Parti, Yeni Türkiye, Cumhuriyet Özel Sayısı-II, Yeni Türkiye Yay., Yıl.4, Sayı. 23-24, (Eylül-Aralık), Ankara, s. 1013-1024.
ÇUFALI Mustafa (2004) Türkiye’de Demokrasiye Geçiş Dönemi (1945-1950), Babil Yay., Ankara.
DANIELSON Virginia (2008) Mısır’ın Sesi Ümmü Gülsüm, Arap Şarkısı ve Yirminci Yüzyılda Mısır Toplumu, Çev. Nilgün DOĞRUSÖZ - Cem ÜNVER, Bağlam Yay., İstanbul.
DURGUN Şenol (2010) Türkiye’de Devletçi Gelenek ve Müzik, Binyıl Yay., Ankara.
EROĞUL Cem (1990) Demokrat Parti, Tarihi ve İdeolojisi, İmge Kitabevi Yay., Ankara.
İLYASOĞLU Evin (1989) Yirmi Beş Türk Bestecisi, Pan Yay., İstanbul.
İLYASOĞLU Evin (2007) 71 Türk Bestecisi, Pan Yay., İstanbul
İSKENDER Kemal (1983) Cumhuriyet Türkiyesi’nde Sanat ve Estetik, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C.7, İletişim Yay., İstanbul, ss. 1746- 1758.
KAHRAMANKAPTAN Şefik (1998) İsmet İnönü ve Harika Çocuklar, Ümit Yay., Ankara.
MAKAL Ahmet (2002) Türkiye’de Çok Partili Dönemde Çalışma İlişkileri, İmge Kitabevi, İstanbul.
ÖZKAN İsmail Hakkı (2011) Türk Musikisi Nazariyatı ve Usulleri Kudüm Velveleleri, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
ÖZKIRIMLI Atilla (1983) Anahatlarıyla Edebiyat, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C.3, İletişim Yay., İstanbul, s. 580-606.
ÖZYILDIRIM Murat (2013) Arap ve Türk Musikisinin XX. Yüzyıl Birlikteliği, Bağlam Yay., İstanbul.
SAĞLAM Atilla (2001) Sanatçı Müzik Öğretmeni Halil Bedi Yönetken’in Yaşamı, Tüm Müzik Öğretmenlerine Bıraktığı Gerçek Bir Hazinedir, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 14, Sayı 1, s. 29-42.
SAY Ahmet (2003) Müzik Tarihi, Müzik Ansiklopedisi Yay. Ankara.
SÖZER Vural (1964) Müzik ve Müzisyenler Ansiklopedisi, Tan Matbaası, İstanbul.
TANJU Sadun (2012) Adnan Saygun’larda Çay Sohbetleri, Pan Yay., İstanbul.
TOKER Metin (1970) Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları Tek Partiden Çok Partiye 1944-1950, Bilgi Yay., Ankara.
TUNÇAY Çağlar (2009) Atatürk Döneminde Müzik Alanında Yapılan Çalışmalar Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir.
TURAN Şerafettin (1999) Türk Devrim Tarihi-IV Çağdaşlık Yolunda Yeni Türkiye, Bilgi Yay., Ankara.
UYAR Hakkı (1998) Türkiye’de Tek Parti Dönemi’nde İktidar ve Muhalefet (1923- 1950), Basılmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir.
UZUN Hakan (2018) Türkiye’de Sanat ve Sanatçıların Teşvik ve Ödüllendirilmesi: “Cumhuriyet Halk Partisi Sanat Mükafatı” Yarışması, Türkiyat Mecmuası, Cilt 28, Sayı 1, ss.213-239.
YETKİN Çetin (2011) Karşıdevrim 1945-1950, Kilit Yay., Ankara.
YILMAZ Ensar (2008) Türkiye’nin Demokrasiye Geçiş Yılları 1946-1950, Birey Yay., İstanbul.
TDV İslâm Ansiklopedisi
İdil Biret, İKSV İnternet Sitesi, (Erişim Tarihi: 24 Nisan 2020)