Beden Terbiyesi ve Spor Hayatında Selim Sırrı Tarcan (1874-1957)

Selim Sırrı Tarcan, II. Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerinde bedenterbiyesi ve spor hayatında ön plana çıkan en önemli simalardan birisiolmuştur. İsveç’te beden terbiyesi tahsilini tamamladıktan sonra yurda dönenTarcan, yaptığı çalışmalarla ülkede beden terbiyesi alanında büyük birhareketlilik başlatmıştır. Bir yandan okullarda beden terbiyesi dersleriniyaygınlaştırmaya çalışarak genç neslin fikren olduğu kadar bedenen degelişmesine önem verirken, diğer yandan uluslararası arenada Türklerin sporalanındaki varlığını ortaya koymak amacıyla olimpik faaliyetlerindebulunmuştur. Düşünce ve görüşleriyle ülkede beden terbiyesi ve sporunyayılmasına öncülük eden Tarcan, Türk toplumunun fikrî, ahlâkî ve bedenîgelişimine dair yol göstererek Türk modernleşmesinde beden terbiyesi ve sporun sağlık ve toplumsal alanlardaki politikalarına yön vermiştir.

Physical Training and Selim Sırrı Tarcan in Sports (1874-1957)

Selim Sırrı Tarcan was one of the most important figures in physical training and sports during the Second Constitutional Monarchy and Republican periods. Following completing his education of physical training in Sweden, Tarcan returned to his homeland and started a great mobility in the field of physical training in the country through his activities. On one hand, he attached importance both to the mental and physical development of the young generation through the spread of the courses of physical training in schools. On the other hand, he carried out Olympic activities in order to reveal the presence of the Turks in the field of sports in the international arena. Tarcan, who led the spread of physical training and sports in the country with his thoughts and views, shaped policies of physical training and sports in health and social fields in the Turkish modernization while helping usher in intellectual, moral and physical development of the Turkish society.

PDF

___

T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
Bâb-ı Âlî Evrâk Odası (BEO.)
BOA, BEO, 4693/351957
Meclis-i Vükela Mazbataları (MV.)
BOA, MV., 222/49
Maarif Nezareti, Mektûbî Kalemi Belgeleri (MF.MKT.)
BOA, MF.MKT., 1056/20
BOA, MF.MKT., 1197/49
BOA, MF. MKT, 1193/32
Zabtiye Nezareti Belgeleri (ZB.)
BOA, ZB, 620/148
BOA, ZB, 620/113
BOA, ZB., 325/103
BOA, ZB, 490/105
Millî Savunma Bakanlığı Arşivi
Selim Sırrı Bey Askerlik Safahat Belgesi, Sicil No: 312-19.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Devre 5, Cilt 27, İçtima 4, 14 Kasım 1938, s. 27-28.
Beden Terbiyesi ve Spor
Cumhuriyet
Hakimiyet-i Milliye
İkdam
Keşşaf
Musavver Muhit
Olympic Review
Resimli Kitap
Servet-i Fünun
Spor Âlemi
Tedrisat
Terbiye ve Oyun
Yeni İstanbul
(1330) Nevsal-i Millî Artun Asurdiyan ve Mahdumları Matbaası, Dersaadet.
(1340) Beynelmilel Olimpiyat Oyunları, Matbaa-i Ebuzziya, İstanbul.
(1922) Millî Olimpiyad Cemiyeti Yerine Kaim Cihan Müsabakalarına Hazırlanma Cemiyeti Ahmet İhsan Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, İstanbul.
(1950) Atina Büyük Elçisi Edip Ruşen Eşref’in 2 Nisan 1949 da Selim Sırrı Tarcan’a Yolladığı Mektup, Dost Gözile 75 Yaşında Genç Selim Sırrı Tarcan, Ülkü Basımevi, s. 35-48.
(1997) S. Sırrı Tarcan Yaşamı ve Hizmetleri Yayına Hazırlayan: A. Ferhan Oğuzkan, Türk Eğitim Derneği Yayınları, Ankara.
ABALI Ali (1974) Cumhuriyetimizin 50. Yılında Gençlik ve Spor, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Ahmet Cevat (1330) Musahabat-ı Ahlakiye, Sıhhiye, Medeniye, Vataniye ve İnsaniye, Hilal Matbaası, İstanbul.
Ahmet Fetgeri (1929) Sporun Yükselmesi İçin Ne Yapmalıyız? Birinci İş: Saha, Türk Spor, Sayı 3, 17 Teşrinievvel, s. 6-7, 23.
AK Bilal (2003) Türkiye Cumhuriyeti’nde Sağlık Hizmetleri, Türkler, Cilt 17, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 419-435.
AKIN Yiğit (2005) Ana Hatları ile Cumhuriyet Döneminde Beden Terbiyesi ve Spor Politikaları, Toplum ve Bilim, Sayı 103, 2005, s. 53-92.
AKIN Yiğit (2014) “Gürbüz ve Yavuz Evlatlar” Erken Cumhuriyet’te Beden Terbiyesi ve Spor, İletişim Yayınları, İstanbul.
ALEMDAROĞLU Ayça (2008) Öjeni Düşüncesi, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-Milliyetçilik, Cilt 4, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 414-426.
ALTAV Nejat (1988) Voleybol Tarihi, Türk Spor Vakfı Yayınları, Ankara.
ALTUNYA Niyazi (2006) Gazi Eğitim Enstitüsü, Gazi Orta Öğretmen Okulu ve Eğitim Enstitüsü (1926-1980), Gazi Üniversitesi Yayını, Ankara.
ARIBURNU Kemal (1951) Millî Mücadele’de İstanbul Mitingleri, Yeni Matbaa, Ankara.
AS Efdal (2016) İmparatorluktan Cumhuriyete Geçiş Sürecinde Bir Uluslararası Entegrasyon Örneği Olarak Modern Olimpiyatlara Katılım, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 59, Güz 2016, s. 1-49.
ATABEYOĞLU Cem (1985) Spor-Voleybol, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 6, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 1500.
ATABEYOĞLU Cem (2000) Kurucumuz Selim Sırrı Tarcan, TMOK Yayınları, İstanbul.
ATAY Falih Rıfkı (1935) Spordan İstediğimiz Efendice Oyun, Top, Sayı 6/58, 30 Aralık, s. 3.
ATAY Falih Rıfkı (1936) Ankara Stadyomu, Türk Spor Kurumu Dergisi, Sayı 25, 21 Aralık, s. 2.
BABA Nüzhet (1939) Spor mu, İdman mı?, Beden Terbiyesi ve Spor, Sayı 11, İkinciteşrin, s. 20.
BERKES Niyazi (2012) Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yayına Hazırlayan: Ahmet Kuyaş, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
CORA Yaşar Tolga (2013) Asker-Vatandaşlar ve Kahraman Erkekler: Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşı Dönemlerinde Beden Terbiyesi Aracılığıyla İdeal Erkeğin Kurgulanması, Erkek Millet Asker Millet Türkiye’de Militarizm, Milliyetçilik, Erkek(lik)ler, Derleyen: Nurseli Yeşim Sünbüloğlu, İletişim Yayınları, İstanbul, 2013, s. 45-76.
ÇELEBİ Mevlüt (2003) Selim Sırrı Tarcan’ın Jön Türklüğü, Tarih ve Toplum, Sayı 236, Ağustos, s. 77-85.
Edhem Nejad (1332) Çocuklarımızı Nasıl Büyütmeliyiz?, Eskişehir Liva Matbaası.
Edib Kemal (1924) Kanunlarımız, Birinci Cilt: Kavanin-i Esasiye-Kavanin-i İdare), Necm-i İstikbal Matbaası, İstanbul.
ERGÜN Mustafa (1996) İkinci Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri (1908-1914), Ocak Yayınları, Ankara.
FİŞEK Kurthan (1980) Devlet Politikası ve Toplumsal Yapıyla İlişkileri Açısından Spor Yönetimi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
GÜNEŞ İhsan Türk Parlamento Tarihi, TBMM- V. Dönem (1935-1939) II. Cilt, TBMM Vakfı Yayınları No:26.
GÜNER Zekai- KABATAŞ Orhan (1980) Millî Mücadele Beyannameleri ve Basını, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
GÜRSOY Akile (1998) Sağlık, Gençlik, Güzellik, Üç Kuşak Cumhuriyet, Editör: Uğur Tanyeli, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, s. 41-51.
KAHRAMAN Atıf (1995) Osmanlı Devleti’nde Spor, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
KALELİ Hayri (1939) Bugünün gençliğinden ne bekliyoruz, ne beklemeliyiz?, Beden Terbiyesi ve Spor, Sayı 5, Mayıs, s. 48.
Muallim Cevdet (1916) Darülmualliminin Yetmişinci Sene-i Devriyesi Münasebetiyle Verilen Konferans, Tedrisat, Cilt 5, Yıl 5, Sayı 33-6, 7 Mart, s. 175-200.
ÖZÇALIK Sevil – GRÜßHABER Gerhard (2015) ‘Frank, Fresh, Frish, Free’ at the Bosphorus? Selim Sırrı and the German Model of Youth Mobilization in the late Ottoman State, 1908-1918, Middle East Critique, Vol. 24, No. 4, pp. 375-388.
Ruşen Eşref (1916) Darülmualliminde Bir Terbiye-i Bedeniye Günü, Tedrisat, Cilt 5, Yıl 5, Sayı 33-6, 7 Mart, s. 202-204.
SAN Haluk (1985) Belgeleri ile Türk Spor Tarihinde: Olimpizm veya Olimpik Hareket, 2. Kitap, Hürriyet Ofset Matbaacılık, İstanbul.
SARGENT Dudley Allen (1906) Physical Education, Ginn ve Compony, Boston.
SAVAŞIR Vildan Aşir (1950) Selim Sırrı Tarcan, Dost Gözile 75 Yaşında Genç Selim Sırrı Tarcan, Ülkü Basımevi, s. 53-71.
Selim Sırrı (1326) Olimpiyat Oyunları, Şehbal, Sayı 27, 15 Eylül, s. 58.
Selim Sırrı (1333) Genç Dernekler ve Yanlış Telakkiler, Osmanlı Genç Dernekleri Mecmuası, Sayı 1, 1 Eylül, s. 3-6.
Selim Sırrı (1333) Terbiye-i Bedeniye Dersleri - Fazilet-i İttihadi (Tugendbund) Ve Alman Millî Jimnastikleri 1808, Osmanlı Genç Dernekleri Mecmuası, Sayı 1, 1 Eylül, s. 9-12
Selim Sırrı (1333) Alman Jimnastikleri “Yan’a” Göre Jimnastiğin Gayesi, Vatan Şarkıları - Jimnastik Seyranları, Osmanlı Genç Dernekleri Mecmuası, Sayı 2, 1 Teşrinievvel, s. 5-7.
Selim Sırrı (1333) Genç Derneklerinde Terbiye-i Ahlakiye I, Osmanlı Genç Dernekleri Mecmuası, Sayı 2, 1 Teşrinievvel, s. 9-12.
Selim Sırrı (1333) Terbiyevi Oyunlar-Top Oyunları, Osmanlı Genç Dernekleri Mecmuası, Sayı 1, 1 Teşrinievvel, s. 12-14.
Selim Sırrı (1333) Genç Derneklerinde Ahlak- Vatanın Ruhaniyeti II, Osmanlı Genç Dernekleri Mecmuası, Sayı 3, 1 Teşrinisani 1333, s. 6-8.
Selim Sırrı (1918) Tuhaf Tesadüf, Yeni Mecmua, Cilt 5, 26 Teşrinievvel, s. 145.
Selim Sırrı (1922) Zaaf Bir Cinayettir, Terbiye ve Oyun, Cilt 2, Sayı 1, Temmuz, s. 2.
Selim Sırrı (1923) İzcinin Kitabı, Terbiye ve Oyun, Cilt 2, Sayı 9, Mart, s. 129-134.
Selim Sırrı (1922) İdman Âleminde Kırk Sene 4, Terbiye ve Oyun, Cilt 2, Sayı 4, Ekim, s. 63-64.
Selim Sırrı (1922) İdman Âleminde Kırk Sene 6, Terbiye ve Oyun, Cilt 2, Sayı 6, Aralık, s. 91-93.
Selim Sırrı (1923) İdman Âleminde Kırk Sene 7, Terbiye ve Oyun, Cilt 2, Sayı 7, Ocak, s. 107-108.
Selim Sırrı (1923) İdman Âleminde Kırk Sene 8, Terbiye ve Oyun, Cilt 2, Sayı 8, Şubat, s. 121-123.
Selim Sırrı (1923) İdman Âleminde Kırk Sene 9, Terbiye ve Oyun, Cilt 2, Sayı 9, Mart, s. 139-142.
Selim Sırrı (1923) İdman Âleminde Kırk Sene 11, Terbiye ve Oyun, Cilt 2, Sayı 11, Mayıs, s. 171.
Selim Sırrı (1925) Prag Spor Pedagojisi Kongresi ve Seyahat İntibaları, Matbaa-i Amire, İstanbul.
Selim Sırrı (1926) Harbi Umumi Hayatımı Nasıl Kazanırdım, Sevimli Ay, Yıl 3, Sayı 9/33, Teşrinisani, s. 31-33.
Selim Sırrı (1926) Yavrularımıza Oyun mu Oynatalım, Jimnastik mi Yaptıralım, Gürbüz Türk Çocuğu, Sayı 3, Kânunuevvel, s. 12-13.
Selim Sırrı (1926) Sporcu Neler Bilmeli, Millî Matbaa, İstanbul.
Selim Sırrı (1927) Nasıl Jön Türk Oldum, Resimli Ay, Cilt 4, Sayı 39, 4 Mayıs, s. 6-7.
Selim Sırrı (1927) Nasıl Jön Türk Oldum, Resimli Ay, Cilt 4, Sayı 40, 4 Haziran, s. 2-3.
Selim Sırrı (1927) Nasıl Jön Türk Oldum, Resimli Ay, Cilt 4, Sayı 42, 4 Ağustos, s. 23.
Selim Sırrı (1928) Çocuğun Hıfzıssıhhati ve Nüfus Siyaseti, Gürbüz Türk Çocuğu, Sayı 16, Kânunusani, s. 10-11.
Selim Sırrı (1929) Bir Doğum ve Bir Ölüm Meselesi, Türk Yurdu, Cilt 3-23, Sayı 21-22/215-216, Eylül-Ekim, s. 6-7.
Selim Sırrı (1931) İyi Bir Sporcu musunuz, Muhit, Yıl 3, Sayı 29, Mart, s. 42-44.
Selim Sırrı (1931) Güneş Banyosu Nasıl Yapılır, Muhit, Yıl 3, Sayı 33, Temmuz, s. 24-25.
Selim Sırrı (1932) Musahabe-Oyunun Kıymeti, Cumhuriyet, 30 Nisan, s. 3.
Selim Sırrı (1932) Beden Terbiyesi – Oyun – Jimnastik – Spor, Devlet Matbaası, İstanbul.
Selim Sırrı (1932) Radyo Konferanslarım (Birinci Kitap), Devlet Matbaası, İstanbul.
Selim Sırrı (1934) Spor ve Gençlik, Yeni Türk, Sayı 28, Kânunuevvel, s. 1806- 1807.
Selim Sırrı (1935) Kuvvet Nedir, Yeni Türk, Sayı 29, Kânunusani, s. 1834-1835.
Selim Sırrı (1935) Radyo Konferanslarım (Üçüncü Kitap), Ülkü Matbaası, İstanbul.
SOMALI Vâlâ (1986) Türk-Dünya Voleybol Tarihi (1895-1986), Duran Ofset, İstanbul.
SOYSAL Selahattin (1972) Türk İzciliğinin 60.Yılı 1912-1972, Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları, Ankara.
ŞİNOFOROĞLU Osman Tolga (2015) Selim Sırrı Tarcan ve İsveç jimnastiği: Beden Eğitiminde İsveç Modelinin II. Meşrutiyet Dönemi Türk Eğitim Sistemine Entegrasyonu, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
TARCAN Selim Sırrı (1935) Terbiye Bahisleri-Bugünün Terbiye Meselesi, Cumhuriyet, 9 Kasım, s. 5.
TARCAN Selim Sırrı (1936) Terbiye Bahisleri-Çok Oturuyoruz, Cumhuriyet, 13 Ocak, s. 3.
TARCAN Selim Sırrı (1936) Terbiye Bahisleri-Sporun Ahlak ve Karakter Üzerine Tesiri, Cumhuriyet, 27 Mart, s. 5.
TARCAN Selim Sırrı (1936) Terbiye Bahisleri-Bedenimizin Tuvaleti, Cumhuriyet, 15 Nisan 1936, s. 5.
TARCAN Selim Sırrı (1936) Spor Pedagojisi, Türk Spor Kurumu, Sayı 22, 30 Kasım, s. 4.
TARCAN Selim Sırrı (1936) Fikir Pehlivanı mı? Vücut Pehlivanı mı?, Türk Spor Kurumu, Sayı 23, 7 Aralık, s. 4.
TARCAN Selim Sırrı (1937) Sağlık Bahisleri-Halkın Sıhhati, Cumhuriyet, 19 Haziran, s. 5.
TARCAN Selim Sırrı (1938) Perşembe Müsahabeleri-Daima Genç Kalmak İstiyor musunuz, Akşam, 16 Haziran, s. 9.
TARCAN Selim Sırrı (1938) Ömrümün Kitabından, Abdülhamit Vükelasını Nasıl Yendim II, Foto Magazin, Sayı 6, 1 Ekim, s. 30-33.
TARCAN Selim Sırrı (1942) Spor Pedagojisi, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul.
TARCAN Selim Sırrı (1946) Hatıralarım, Canlı Tarihler XVI, Türkiye Yayınevi, İstanbul.
TARCAN Selim Sırrı (1947) Spor, Büyük Çağ, Sayı 3, 1947, s. 9,16.
TARCAN Selim Sırrı (1948) Yeni ve Eski Olempiyatlar, Ülkü Basımevi, İstanbul.
TARCAN Selim Sırrı (1948) Yurd Dışında – Londra’da Gördüklerim, Ülkü Basımevi, İstanbul. (1908) Terbiye-i Bedeniye Mektebi İkdam, 19 Aralık, s. 3.
TOPRAK Zafer (1985) II. Meşrutiyet Dönemi Paramiliter Gençlik Örgütleri, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 2, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 531-536.
TUNCA Yusuf (1972) Okul Sağlığı ve Sağlık Eğitimi, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul.
YAMAK ATEŞ Sanem (2012) Asker Evlatlar Yetiştirmek II. Meşrutiyet Dönemi’nde Beden Terbiyesi, Askerî Talim ve Paramiliter Gençlik Örgütlenmeleri, İletişim Yayınları, İstanbul.
YAMAN Kadri (1939) Sporcu Karakterile Ölçülür, Beden Terbiyesi ve Spor, Sayı 10, Ağustos, s. 34.
YURDAKUL Adil (1939) Büyük Sporcularımızdan Selim Sırrı Tarcan, Akşam, 25 Mayıs, s. 10.
YÜCEL Hasan Ali (1988) Millî Eğitimle İlgili Söylev ve Demeçler, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.