19. Yüzyılın Sonlarında Sağlık Alanında Modernleşmeye Bir Örnek: Sivas Gureba Hastanesi Projesi

19. Yüzyıl’da Osmanlı sağlık sisteminde köklü değişiklikler olmuş,memleketin pek çok yerinde gereksinime yönelik yeni hastaneler inşaedilmiştir. Osmanlı arşiv belgelerine göre gureba hastanelerinin kurulmasıve sürdürülmesine yönelik yazışmaların bazıları hastanenin kurulupfaaliyete geçmesiyle sonuçlanmışken, bazıları da akim kalmıştır. BezmiÂlem Valide Sultan ve İzmir Gureba Hastaneleri dışında konuyuaydınlatacak çapta ayrıntılı çalışmalar bulunmamakla birlikte T.C.Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)fonlarında Sivas’ta bir gureba hastanesi yapılmasına dair yazışmalarmevcuttur. Kayıtlara göre Sivas’ta 19. yüzyılın sonlarından itibaren birgureba hastanesi inşası için yazışmaların yapıldığı, inşaatının 20. Yüzyılınbaşlarında sürdüğü ve hastaneye bir müdür atandığı anlaşılmaktadır. Buçalışmada Sivas Gureba Hastanesi’nin mevcut BOA arşivi belgeleriyle SivasKadı Sicilleri ışığında kuruluşu ve faaliyetleri ele alınmaktadır.

An Example of Modernization in the Field of Health at the End of the 19th Century: Sivas Gureba Hospital Project

Radical changes happened in the Ottoman health system throughout the 19th century and new hospitals were built towards the need in many parts of the country. According to the Ottoman archival documents, while some of the correspondences involving the construction and maintenance of Gureba Hospitals resulted in the establishment and operation of the hospitals, some others turned out to be futile attempts. There were no comprehensive studies other than Bezmi Alem Valide Sultan and Izmir Gureba Hospitals. However, there are correspondences in the Presidency of Republic of Turkey Directory of State Archives Ottoman Archives (BOA) funds related to the construction of a gureba hospital in Sivas. According to the records, it is understood that correspondences were exchanged for the construction of a gureba hospital as from the end of the19th century in Sivas, that its construction continued in the beginning of the 20th century and that a director was appointed to the hospital. This study investigates the construction and activities of Sivas Gureba Hospital in light of the PMOA documents and Sivas Court Registers.

PDF

___

T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
Bâb-ı Ali Evrak Odası, BEO. 1951-146284.
Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH. MKT.) 1844-72, DH.MKT. 686-45, 536-72, 553-72, 2519-100.
Dahiliye Nezareti Umur-ı Mahalliye ve Vilayat Müdürlüğü (DH. UMVM.) 81-5.
İradeler, Orman ve Meadin (I.OM.), 9-18.
Sadaret, Mektubi Kalemi Mühimme Odası Belgeleri (A.MKT.MHM.), 330-40, 415-7.
Şurayı Devlet Evrakı (ŞD.), 2570-26.
Gaye-i Milliye
İkdam
ALIÇLI Sırrı (1941) Sivas Numune Hastanesi 1939 Yıllığı, İstanbul.
BAŞEL Fahreddin (1935) (Sivas Mektupçusu), Sivas Bülteni, Kamil Kitap ve Basımevi, Sivas.
DÖLEK Deniz (2007) Change and Continuity in the Sivas Province: 1908-1918,
ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
IŞILDAK Sinan (2014) R.1330/M.1914 Tarihli Sivas Kızılırmak Gazetesinin 52-77. Sayıları, Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Hikmet Yılmaz, Sivas.
KARAMAN Fikri (2001) Salname-i Vilayet-i Sivas 1308/1890, Sivaslılar Eğitim Kültür ve Yardımlaşma Vakfı, İstanbul.
MENEKŞE Bahri (2019) Sivas Kızılırmak Gazetesinin (27-29, 31-39, 41-52.) Sayılarının Transkribe Edilmesi ve Değerlendirilmesi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas.
ÖZBAY Kemal (1981) Türk Asker Hekimliği Tarihi ve Asker Hastaneleri, Cilt III, II. Kitap, Yörük Kitabevi, İstanbul.
TAHSİN Hasan (1932) Sivas Vilayeti Sıhhi ve İçtima-i Coğrafyası, Hilal Matbaası, İstanbul.
TEMEL Mehmet (2017) İrade-i Milliye Gazetesindeki Sağlıkla İlgili Haber İlan ve Yazılar, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 14, Sayı. 7, s. 1-11.
TOZKOPARAN Neşe (2014) 19. Yüzyıl Sonunda Sivas’ta Amerikan Misyoner Faaliyetleri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
TOZKOPARAN Neşe (2014) Sivas Amerikan Hastanesi, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt 28, Sayı 14, s. 81-102.
ÜÇER Müjgan (2014) Sivas’ta 19. Yüzyıldan Günümüze Sağlık Hizmetleri, Hayat Ağacı, S. 26, s. 68-78.
YILDIZ Alim (2011) Vicdan Gazetesi [26 Temmuz 1909-31 Ocak 1910] Tıpkı Basım ve Yeni Harflerle, Buruciye Yayınları, Sivas.
YILMAZ Sarper (2013) The Prominent Health Institutions (Darüşşifas) and their Functions in Anatolia from the Turkic Conquest through the Ottoman Era, Bilkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Bölümü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
YILMAZ Sarper (2017) Tıp Tarihi Perspektifinden Sivas Darüssıhası, Hayat Ağacı Dergisi, S. 33, s. 45-55.
YÜCEL Ebubekir (2007) Salname-i Vilayet-i Sivas 1325/1907 Sivas İl Yıllığı, Buruciye Yayınları, Sivas.
Talat Öncü Özel Kütüphanesi Mezatlar Bilgi Bankası, http://oncu.com/mezatlar/index.php, katalog numaraları 18/1068/4713, 18/1069/4713, (Erişim Tarihi: 14 Ekim 2018)
Sivas Numune Hastanesi Resmi Web Sitesi, https://sivasnumunedh.saglik.gov.tr/TR,127963/tarihce.html, (Erişim Tarihi: 8 Temmuz 2020)