Demokrat Parti’nin Cumhuriyet Halk Partisi ile Koalisyon Hükûmeti Kurma Girişimi

Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) muhalefetin de görüşlerini alarakhazırladığı yeni seçim kanunu tasarısı 16 Şubat 1950 tarihinde kanunlaşmıştır.İlk defa 14 Mayıs 1950 Genel Seçimleri’nde uygulanacak olan yeni seçimkanunu, getirdiği gizli oy, açık sayım ve adli denetim gibi özellikleri nedeniylegenel anlamda demokratikti. Hileli ve baskıcı 1946 Genel Seçimleriniunutmayan Demokrat Parti (DP), demokratik olarak gördüğü yeni seçimkanuna rağmen seçimlerin dürüst, serbest, baskısız ve en önemlisi de hilesizyapılıp yapılmayacağı konusunda büyük endişe ve korkulara sahiptir. DP’yegöre, ne kadar mükemmel bir kanun yapılırsa yapılsın o kanunu uygulayacakolan hükûmetin zihniyeti değişmediği sürece değişen hiçbir şey olmayacaktır.Bu anlamda da CHP’ye güvenmemektedir. DP, seçimlerin güven içerisindedürüstçe yapılmasını sağlamak ve seçim döneminde ortaya çıkacak seçim mücadelesini yumuşatmak adına CHP’ye, birlikte koalisyon hükûmeti kurmateklifinde bulunmuştur. Sadece DP’li iki bakanın yer alacağı bu hükûmetingörevi, 1950 Genel Seçimlerini birlikte gerçekleştirmektir. Gerekirseseçimlerden sonra da rejim meselelerini halletmek adına koalisyon hükûmetidevam ettirilecektir. Öte yandan yeni seçim kanununda DP, hükûmete dahademokratik olan nispi temsil seçim usulünü kabul ettirememişti. Bu damuhalefetin, Meclis’te daha az bir sayıyla temsil edilmesi ya da hiç temsiledilememesi endişesine neden olmuştur. DP, bu türdeki endişeleri de ortadankaldırmak için iktidar partisine bazı tekliflerde bulunmuştur. Buna göre,partiler, milletvekilliği aday listeleri belirlenirken bazı illerde karşılıklı olarak birbirlerine kontenjan bırakmalıdırlar. En önemlisi de liderlerinin seçilmesinigarantilemek adına karşılıklı olarak aday listelerinde liderlerine yervermelidirler. Bu çalışmanın amacı, Türk Demokrasi Tarihi’nde ilk defakurulmaya çalışılan; fakat başarısızlıkla sonuçlanan koalisyon hükûmetigirişimini incelemektir. Bunun yanı sıra koalisyon fikri karşısında; partiyetkililerinin ve basının tutumlarını ve üstlendiği rolleri de ortaya koymaktır.

The Democrat Party's Attempt to Form a Coalition Government with the Republican People's Party,

The new election bill prepared by the Republican People's Party (RPP) in consultation with the opposition was enacted on February 16, 1950. The new election law, which was to be implemented for the first time on the General Elections of 14 May 1950, was generally democratic due to its features such as secret vote, open counting and judicial control. Despite considering the new election law as democratic, the Democratic Party (DP), bearing in mind the fraudulent and oppressive General Elections of 1946, had great concerns and fears about whether the elections would be held honestly, freely, without pressure and most importantly, without fraud. According to DP, no matter how perfect a law was made, nothing would change unless the mentality of the government that would implement that law changed. In this sense, it did not have confidence in the RPP. DP made an offer to RPP to form a coalition government together in order to ensure the elections to be held honestly with confidence and to soften the election struggle that would arise during the election period. The task of this government, which would involve only two DP ministers, was to hold the General Elections of 1950 together. If necessary, the coalition government would be continued after the elections in order to deal with the regime issues. On the other hand, the DP could not get the more democratic proportional representation election procedure to be accepted by the government in the new election law. This led to the concern that the opposition would be represented in the Parliament with a lesser number or not at all. DP made some offers to the ruling party in order to eliminate such concerns. Accordingly, parties should leave quotas reciprocally in some provinces while nominating their candidate lists for the parliament. Most importantly, the candidate lists should include their leaders mutually to guarantee that their leaders are elected. The aim of this study is to examine the first ever but failed coalition government attempt in Turkish Democracy History. In addition, it is aimed to present the roles and attitudes of party officials and the press in the face of the coalition idea.

PDF

___

Akşam
Cumhuriyet
Demokrat İzmir
Hürriyet
Kudret
Son Posta
Son Saat
Son Telgraf
Vatan
Yeni Asır
Yeni Sabah
Zafer
AĞAOĞLU Samet (1993) Siyasi Günlük: Demokrat Parti’nin Kuruluşu, Yay. Haz.: Cemil Koçak, İletişim Yayınları, İstanbul.
BARUTÇU Faik Ahmet (1977) Siyasi Anılar 1939-1954, Milliyet Yayınları, İstanbul.
BİLA Hikmet (1999) CHP 1919-199, Doğan Kitap, İstanbul.
BURGAÇ Murat (2013) 1946 Genel Seçimlerinde Propaganda, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 26, Bahar, s. 163-184.
ERİM Nihat (2005) Günlükler: 1925-1979, C I, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
EROĞUL Cem (2003) Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, İmge Kitabevi, İstanbul.
------------------- (2013) Çok Partili Düzenin Kuruluşu: 1945-1971”, Geçiş Sürecinde Türkiye, Der: Irvın C. Schınk, E. Ahmet Tonak, 6. Baskı, Belge Yayınları, İstanbul.
GOLOĞLU Mahmut (2013) Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-IV 1946-1950 Demokrasiye Geçiş, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
İNAN Süleyman (2006) Muhalefet Yıllarında Adnan Menderes, Liberte Yayınları, Ankara.
İNÖNÜ İsmet (2016) Defterler: 1919-1973, Haz. Ahmet Demirel, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
KARATEPE Şükrü (2009) Darbeler, Anayasalar ve Modernleşme, İz Yayıncılık, İstanbul.
KARPAT Kemal H. (2015) Türk Demokrasi Tarihi Sosyal, Kültürel, Ekonomik Temeller, 6. Baskı, Timaş Yayınları, İstanbul.
KOÇAK Cemil (2013) Siyasi Tarih 1923-1950, Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye 1908-1980, Yay. Yön. Sina Akşin, Cem Yayınevi, İstanbul.
ÖZTÜRK Kazım (1998) Türk Parlamento Tarihi TBMM-IX. Dönem 1950-1954, VII. Cilt, Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları No: 18, Ankara.
ÖZTÜRKCİ Alpaslan (2020) Şemsettin Günaltay Hükûmeti’nin Programı ve Tarihsel Misyonu, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:23, Temmuz, s. 409-434.
SÖNMEZ Naim (2013) Seçim Sisteminin Demokratikleştirilmesinin Bir Aşaması: 1950 Milletvekili Seçim Kanunu, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:6, Sayı: 2, s. 438-461.
TANÖR Bülent (2008) Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, 9. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
TOKER Metin (1990) Demokrasimizin İsmet Paşa’lı Yılları 1944-1973: Tek Partiden Çok Partiye 1944-1950, Bilgi Yayınevi, İstanbul.
TUNCER Erol (2002) Osmanlı’dan Günümüze Seçimler 1877-1999, 1. Baskı, TESAV Yayınları, Ankara.
URAN Hilmi (2008) Meşrutiyet, Tek Parti, Çok Parti Hatıralarım (1908-1950), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
YALMAN Ahmet Emin (1997) Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim-2: 1922-1971, Haz. Erol Şadi Erdinç, Pera Turizm ve Ticaret Yayınları, İstanbul.