Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Muhalafet: Yarın Gazetesi Ve Arif Oruç

Erken Cumhuriyet Dönemi’nin önemli muhalif isimlerinden biri olan Arif Oruç, 1929 Aralık -1931 Ağustos arasında yayınlanan Yarın gazetesiyle Tek Partili dönem icraatlarını hedef almaktadır. Dönem basınında genellikle övgü ile sözü edilen iktisadi politikalar, Yarın gazetesinde şiddetli eleştirilere maruz kalır. Özellikle Arif Oruç’un yazılarında iktidar ile yakın ilişkide olan kişilerin haksız kazanç elde etme konusunun sıklıkla ele alındığı görülür. Bu makalede Arif Oruç’un Yarın gazetesi özelinde siyasi, iktisadi ve düşünsel bağlamda çekirdek kadroda yer almayan muhalefetin gözüyle Türkiye’nin kısa bir tarih kesitine bakmak amaçlanmıştır. Bu açıdan Cumhuriyet tarihinin kısa bir kesiti bir bakıma “muhaliflerin” gözüyle yeniden değerlendirilmeye tabi tutulmuş olacaktır.

Opposition in Early Republican Era: Yarın Newspaper and Arif Oruç

Arif Oruç, one of the important opposition figures of the Early Republican Era, targeted the activities of the Single Party term with Yarın newspaper published between December 1929 and August 1931. In that period, the press often praised the economic policies; however, those policies were subject to severe criticism in the newspaper Yarın. Especially in Arif Oruc's writings, it is seen that unjust enrichment of people who had close relations with the power was frequently addressed. This article aims to focus on a brief historical period of Turkey by giving special attention to the newspaper Yarın of Arif Oruç, in the eyes of the opponents who were not included in the cadre by politically, economically and intellectually. In this respect, a brief period of early Republican history will be re-evaluated in the eye of the opponents.

PDF

___

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Başbakanlık Kararlar Daire Başkanlığı (1920-1928), BCA, “Ankara Sokaklarının Parke İnşaatı işinin devamının sağlanması için İstanbul’dan 15 kişilik Ermeni parke ustası ve işçisinin celbi”, Fon Adı: 30-18-1-1., Yer Numarası: 10-36-6., 27.07.1924.
Başbankanlık Cumhuriyet Arşivi, Başbakanlık Muamelat Genel Müdürlüğü, BCA, “Türk Gazeteci Tevkif Edildi” Fon Kodu: 30-10-00-00, Yer Numarası, 133-959-5-6. 07.04.1930.
Başbankanlık Cumhuriyet Arşivi, Başbakanlık Muamelat Genel Müdürlüğü, BCA, “Türkiye’de Matbuat” Fon Kodu: 30-10-00-00, Yer Numarası: 133-959-5-5, 09.04.1930.
Başbankanlık Cumhuriyet Arşivi, Başbakanlık Muamelat Genel Müdürlüğü, BCA, “İstanbul’da sorumlu müdürü olmadan yayın yapan Yarın gazetesi hakkında soruşturma açıldığı”, Fon Kodu: 30-10-00-00, Yer Numarası: 86-567-14, 09.04.1930.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 4, Cilt: 3, İnikat: 35, 25.7.1931. s. 357-380.
Cumhuriyet
Halk Dostu
Yarın
Arif Oruç (1931) Allaha ısmarladık!, 11 Ağustos, Yarın, s. 1.
Arif Oruç (1930) Maksadımız, 1 Nisan, Yarın, s. 1.
Arif Oruç (1931) Gazete kapamak asrın zihniyetine yakışmaz, 20 Temmuz, Yarın, s. 1.
Arif Oruç (1931) İnhisar yok mu?, 3 Haziran, Yarın, , s. 1.
Arif Oruç (1931) Memlekette istihsal ölüyor, istihsal!, 22 Temmuz, Yarın, s. 1.
Arif Oruç (1931) Nurlu Güneş Doğuyor, 5 Mart, Yarın, s. 1-3.
Arif Oruç (1931) Onlar artık buhrana alışmışlarmış, 22 Mayıs, Yarın, s. 1-4.
Arif Oruç (1931) Rejimin kanını emenler!, 29 Haziran, Yarın, s. 1-5.
Arif Oruç (1931) Ruhları menfi yapan sebepler, 27 Mayıs, Yarın, s. 3.
Arif Oruç (1931) Vur Abalıya!, 13 Haziran, Yarın, s. 2.
Arif Oruç (1931) Zavallı Türk matbuatı, 13 Mayıs, Yarın, s. 1-4.
ATAY Falih Rıfkı (2010) Çankaya, Pozitif Yayınları, İstanbul.
AVCIOĞLU Doğan (1969) Türkiye’nin Düzeni (Dün, Bugün, Yarın), 2. Bs., Bilgi Yayınevi, Ankara.
BAŞAR Ahmet Hamdi (2007) “Gazi bana çok kızmış…”: Ahmet Hamdi Başar’ın Hatıraları Meşrutiyet, Cumhuriyet ve Tek Parti Dönemi, C: I, haz. Murat Koraltürk, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
BORATAV Korkut (2006) Türkiye’de Devletçilik, 2.Bs., İmge Kitabevi, Ankara.
BORATAV Korkut (2011) Türkiye İktisat Tarihi 1908-2009, 15. Bs., İmge Kitabevi, İstanbul.
BOSTANCI M. Naci (1996) Cumhuriyetin Başlangıç Yıllarında Ekonomi ve Siyaset, Ötüken, İstanbul.
Bürhanettin Ali (1931) Acaba Kim alçaktır?, Yarın, 28 Haziran, s. 3.
Bürhanettin Ali (1931) Açık Mektup, 17 Mart, Yarın, s. 2.
Bürhanettin Ali (1931) Matbuatın Mertliği, Yarın, 12 Nisan, s. 2.
Bürhanettin Ali (1931) Ankara Cephesi, Yarın, 16 Temmuz, s. 3.
Bürhanettin Ali (1931) Başbaşka Bir Muhabbet, Yarın, 19 Nisan, s. 2.
Bürhanettin Ali (1931) Eğer Olsaydım!, Yarın, 24 Mayıs, s. 2.
Bürhanettin Ali (1931) Kuru laflar, Yarın, 26 Mart, s. 2.
ÇAKMAK Ahmet (2003) Ankara ancak sol ile yükselir, İki Şehrin Hikayesi Ankara-İstanbul Çatışması, der. Seyfi Öngider, Aykırı Yayıncılık, İstanbul, s. 97-105.
ÇAVUŞOĞLU Erbatur (2009) Türkiye’de Erken Cumhuriyet Dönemini Batı, Dışı Modernlik ve Kentleşme Süreçleri Bağlamında Düşünmek, TOL Mimarlar Odası Kayseri Şubesi Mimarlık Kültürü Dergisi, S: 9-10, Eylül 2009, s. 110-122.
Cevat Rıfat, (1931) Şirketlerde ve Müesseselerde Türk Memurları, Yarın, 9 Şubat, s. 2.
DEMIR Şerif (2012) İktidar-Basın İlişkilerinin Türkiye’de Görünümü (1918-1960), The Journal of Academic Social Sicense Studies, Volume 5 Issue 6, s.119-137.
DEMIRBILEK Sinan (2012) Tek Parti Döneminde İnhisarlar (1923-1946), Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmalar Dergisi, C: XII, S:24, s. 203-232.
GOLOĞLU Mahmut (2009) Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-II 1931-1938 Tek Partli Cumhuriyet, ed. Özlem Çekmece, İstanbul, Türkiye İşbankası Kültür Yayınları.
KARAOSMANOĞLU Yakup Kadri (1968) Politikada 45 Yıl, Ankara, Bilgi Yayınevi.
KAYMAKÇI Özgün Burak (2015) Osmanlıdan Cumhuriyete Tarihi- Düşünsel Bir Deneme: Türkiye Ekonomisi, Ötüken Yayınları, İstanbul.
KAZGAN Gülten (2009) Tanzimat’tan 21.yüzyıla Türkiye Ekonomisi, 4.Bs., İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
KEYDER Çağlar (2010) Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, 16. Bs., İletişim Yayınları, İstanbul. İstanbul Ticaret Odası (2003) Kıtaların, Denizlerin, Tacirlerin Buluştuğu Kent İstanbul, 2.Bs., İstanbul Ticaret Odası, İstanbul.
KURUÇ Bilsay (2009) Kemalist Ekonomi Görüşü: Kesitler, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, C: II, Kemalizm, 6. Bs., der. Tanıl Bora, Murat Gültekingil, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 298-312.
MANGO Andrew (2012) Atatürk Modern Türkiye’nin Kurucusu, 9. Bs., Remzi Kitabevi, İstanbul.
MAZICI Nurşen (1996) 1930’a Kadar Basının Durumu ve 1931 Matbuat Kanunu, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Cilt 5, Sayı 18, s. 131-154.
Müneccim (1931) Çiftçiyi Temsil, Yarın, 26 Nisan, s. 3.
Müneccim (1931) İki Karpuz, Yarın, 8 Mayıs, s. 2.
Naci İsmail (1931) Halk fırkasının siyaseti, Yarın, 8 Mart, s. 1-3.
Naci İsmail (1931) Akdeniz siyaseti ve Türkiye, Yarın, 10 Mart, s. 1-3.
Naci İsmail (1931) Bir devlet nasıl idare olunur?, Yarın, 2 Mart, s. 1-3.
Naci İsmail (1931) Bizde niçin fırkacılık inkışaf etmiyor?, Yarın, 14 Mart, s. 1-4.
Naci İsmail (1931) Halk yeni intihabata iştirak etmeli midir?, Yarın, 6 Mart, s. 1-3.
Naci İsmail (1931) Meclisin feshi karşısında Millet ve intihabat, Yarın, 5 Mart, s.1.
PAMUK Şevket (2011) 20. Yüzyıl Türkiye’sinde İktisadi Değişim: Bardağın Yarısından Fazlası Dolu Mu?, Türkiye Tarihi 1839-2010: Modern Dünyada Türkiye, C: IV, ed. Reşat Kasaba, çev. Zuhal Bilgin, İstanbul, Kitap Yayınevi, s. 275-311.
ÖZTÜRK Serdar (2005) Muhalif Bir Gazete: “Mücadele” (1931), Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, Cilt 3, Sayı 4, 2005, s. 152-165.
Şemsettin Ertuğrul (1930) Bizi Men edemezsiniz!..., Yarın, 7 Nisan, s. 1.
TEKELI İlhan ve Selim İlkin (2009) 1929 Dünya Buhranında Türkiye’nin İktisadi Politika Arayışları, Bilge Kültür Sanat, İstanbul.
TUNÇAY Mete (1991) Tek- Parti Yönetimine Yurtdışından Muhalefet Eden Bir Yayın Organı Arif Oruç’un Yarını (1933), İletişim Yayınları, İstanbul.
TUNÇAY Mete (1992) T.C.’nde Tek-Parti Yönetiminin Kurulması (1923-1931), 3. Bs., Cem Yayınevi, İstanbul.
YILDIZ Aytaç (2013) Erken Cumhuriyet Döneminde Siyasal Muhalefet ve Eleştirinin Sınırları: Yarın’ı Okumak, İnternational Periodical For The Languages, Literature And History of Turkish or Turkic, Volume 8 /7, s. 783-795.
ZÜRCHER Erik J. (2015) Osmanlı İmparatorluğu’ndan Atatürk Türkiyesi’ne Bir Ulusun İnşası, çev. Lütfi Yalçın, Akılçelen Kitapları, Ankara.