Birinci Dünya Savaşı Sırasında OsmanlıMeksika İlişkilerindeki Önemli Bir Aktör: Amerika Birleşik Devletleri

Bu çalışma Birinci Dünya Savaşı döneminde Osmanlı Devleti’nin Meksika’daki Osmanlı vatandaşlarının haklarının korunması için Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Yönetimine yapmış olduğu başvuruyu ve sonrasında yaşanan gelişmeleri incelemektedir. Osmanlı Devleti’nin Meksika’da konsolosluğu bulunmadığından dolayı bu ülkede ikamet eden Osmanlı vatandaşları yaşadıkları zorluklar karşısında haklarının savunulması için başvuracak bir merciden yoksun kalmışlardır. Osmanlı Hariciye Nezareti’ne bu konuda artan şikâyet başvuruları sonrası Osmanlı hükûmeti harekete geçmiştir. Sınırlarından çok uzakta olan bir ülkeye konsolosluk açamayan Osmanlı Devleti, ABD’nin yardımına başvurmuştur. Meksika’daki Osmanlı vatandaşlarının çıkarlarının korunmasının bu ülkedeki Amerikalı konsolosluk görevlilerinin eliyle gerçekleştirilmesi için talepte bulunulmuş ve bu talep kabul edilmiştir. ABD Dışişleri Bakanlığı Meksika’da yaşayan Osmanlı vatandaşlarının haklarının ABD’li görevliler tarafından “iyi niyet” çerçevesinde gözetileceğini belirtmiştir. Ancak Meksika’daki ABD’li görevlilerin böyle yapmakla Osmanlı Devleti’nin resmî bir memuru hâline gelmediğinin de altı çizilmiştir. ABD’nin Osmanlı Devleti’nin talebini kabul etmesinin ardından Meksika’daki Osmanlı vatandaşları karşılaştıkları sorunlarla ilgili bu ülkedeki ABD konsolosluklarına başvurmaya başlamışlardır. ABD’li görevliler de sorunların çözümü için Meksika yönetimi nezdinde girişimlerde bulunmuşlardır. ABD Dışişleri Bakanlığı bu başvurular ve sonrasında atılan adımlar ile ilgili Washington’daki Osmanlı Elçiliğini bilgilendirmiştir. ABD’nin 1917 yılında Almanya’ya savaş ilan etmesinin ardından Osmanlı-ABD diplomatik münasebetleri kesilmiştir. Ancak bu zamana kadar olan dönemde Meksika’da yaşayan Osmanlı vatandaşlarının haklarının korunması meselesi Osmanlı-ABD ilişkilerindeki konu başlıklarından birisi olmuştur

An Important Actor in Ottoman-Mexican Relations during the World War I: The United States of America

This article examines the application of the Ottoman State to the US administration for the protection of the rights of the Ottoman citizens in Mexico during the First World War and the developments afterwards. Since the Ottoman Empire did not have a consulate in Mexico, the Ottoman citizens residing in this country were deprived of an authority to apply to defend their rights in case of difficulties. The Ottoman government took action after the increased complaints to the Ottoman Ministry of Foreign Affairs. The Ottoman Empire, which could not open a consulate in a country very far from its borders, applied for the assistance of the USA. A request was made for the protection of the interests of the Ottoman citizens in Mexico to be carried out by the US consular officers in this country and it was accepted. The US Department of State stated that the US officials would protect the rights of the Ottoman citizens living in Mexico within the framework of “goodwill”. However, it was also underlined that the US officials in Mexico did not become a public officer of the Ottoman State by doing as such. After the USA accepted the request of the Ottoman State, the Ottoman citizens in Mexico started to apply to the US consulates in this country about the problems they encountered. The US officials attempted before the Mexican administration to solve the problems. The US Department of State informed the Ottoman Embassy in Washington about these applications and the steps taken subsequently. After the USA declared war on Germany in 1917, the Ottoman-US diplomatic relations were severed. However, the issue of protecting the rights of the Ottoman citizens living in Mexico in the period until this time has been one of the topics in the Ottoman-US relations

PDF

___

Arşiv Kaynakları
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
Babıali Evrak Odası Evrakı (BEO) 3821/286562.
Hariciye Nezareti Mütenevvia Kısmı Evrakı (HR.MTV.) 423/42.
Hariciye Nezareti Tercüme Odası Evrakı (HR.TO.) 542/141.
Hariciye Nezareti Umûr-ı Hukûk-ı Muhtalita Müdüriyeti (HR. UHM.) 186/60. İrâde Hariciye (İ.HR.) 431/34.
Resmî Yayınlar
The Foreign Relations of the United States (FRUS) (1924) With the Address of the
President to Congress December 7, 1915, Ed. Joseph V. FULLER, United States Government Printing Office, Washington.
----------------- (1925) With the Address of the President to Congress December 5,
1916, Ed. Joseph V. FULLER, United States Government Printing Office, Washington. Kitaplar, Makaleler ve Tezler
(1987) The Independence of Latin America, Ed. Leslie BETHELL, Cambridge, Cambridge University Press.
AKALIN Durmuş (2012) Maximilian’ın Meksika İmparatorluğu ve Meksika’ya Giden Mısır Askerleri, Turkish Studies, Cilt 7, Sayı 4, s. 611-627.
BLAISDELL Lowell L. (1962) Henry Lane Wilson and the Overthrow of Madero, The Southwestern Social Science Quarterly, Vol. 43, No. 2, September, s. 126-135.
DOWNEY Fairfax (1961) Texas and the War with Mexico, American Heritage Publishing, New York.
DUMANLI Çiğdem (2018) Kendine Özgü Bir Buhran Örneği: Birinci Dünya Harbi’nde “Alman Şark Politikası”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 14, Sayı 28, Güz, s. 213-260.
ERDEM Gökhan (2013) Latin Amerika’da Bağımsızlık Süreci, Latin Amerika Çalıştayı Bildiriler Kitabı, Ed. Ozan ZENGİN, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, s. 63-77.
ERDEM Haluk (2013) Latin Amerika’dan Düşünsel Perspektifler, Latin Amerika Çalıştayı Bildiriler Kitabı, Ed. Ozan ZENGİN, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, s. 51-61.
ERHAN Çağrı (2013) ABD’nin Latin Amerika’ya Bakışını Şekillendiren Öğeler, Latin Amerika Çalıştayı Bildiriler Kitabı, Ed. Ozan ZENGİN, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, s. 81-103.
----------------- (2015) Türk-Amerikan İlişkilerinin Tarihsel Kökenleri, 2. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara.
GIBSON Charles (1964) The Aztecs Under Spanish Rule: A History of the Indians of the Valley of Mexico, 1519–1810, Stanford University Press, California.
KAYIRAN Kutlu (2017) Osmanlı Arşiv Belgelerinin Işığında Osmanlı-Meksika Diplomatik İlişkileri (1864-1913), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
KINSBRUNER Jay (1994) Independence in Spanish America: Civil Wars, Revolutions, and Underdevelopment, University of New Mexico Press, Albuquerque.
KRAUZE Enrique (1997) Mexico, Biography of Power: A History of Modern Mexico, 1810-1996, Çev. Hank HEIFETZ, HarperCollins, New York.
KUNERALP Sinan (2011) Ottoman Diplomatic and Consular Personnel in the United States of America, 1867–1917, American Turkish Encounters: Politics and Culture, 1830-1989, Ed. Bilge Nur CRISS, Selcuk ESENBEL, Tony
GREENWOOD, Cambridge Scholars Publishing, Newcastle upon Tyne, 2011, s. 100-108.
KURAT Akdes Nimet (1959) Türk-Amerikan Münasebetlerine Kısa Bir Bakış (1800-1959), Doğuş Matbaası, Ankara.
KUTLU Mehmet Necati (2013) Başlangıcından XX. Yüzyıla Kadar Türk-Latin Amerika İlişkilerine Genel Bir Bakış ve Bazı Dönüm Noktaları, Latin Amerika Çalıştayı Bildiriler Kitabı, Ed. Ozan ZENGİN, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, s. 25-38.
MEYER Michael C., SHERMAN William L. (1995) The Course of Mexican History, Fifth Edition, Oxford University Press, New York.
PLETCHER David M. (1973) The Diplomacy of Annexation: Texas, Oregon, and the Mexican War, Missouri University Press, 1973, Columbia, Missouri.
RIVES George Lockhart (1969) The United States and Mexico 1821-1848, Vol. I, Klaus Reprint Co., New York.
SHIRK David A. (2016) An Overview of U.S.-Mexico Border Relations, The Anatomy of a Relationship: A Collection of Essays on the Evolution of U.S.-Mexico Cooperation on Border Management, Wilson Center, Mexico Institute, Washington, June, s. 12-23.
STEIN R. Conrad (2008) The Story of Mexico: The Mexican Revolution, Morgan Reynolds Publishing, Greensboro, N.C.
ŞAFAK Nurdan (2003) Osmanlı-Amerikan İlişkileri, OSAV, İstanbul.
TEMEL Mehmet (2002) XIX. ve XX. Yüzyılın Başlarında Osmanlı-Brezilya İlişkileri, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 19, Sayı 2, Aralık, s. 167-189.
---------------------- (2004) XIX. ve XX. Yüzyılda Osmanlı-Latin Amerika İlişkileri, Nehir Yayınları, İstanbul.
---------------------- (2017) Cumhuriyet Arşiv Belgelerine Göre Türkiye-Meksika İlişkileri, Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, Cilt 18, Sayı 39, (Bahar), s. 60-80.
TUNCER Fatih Fuat, ZENGİN Metin (2020) Unutulan Göçmenler El Turcolar: Osmanlı Dönemi Suriye Bölgesinden Latin Amerika’ya Yapılan Göçler Ve Etkileri, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 13, Sayı 70, Nisan, s. 304-314.
TÜRKMEN Füsun (2012) Kırılgan İttifaktan “Model Ortaklığa”: Türkiye-ABD İlişkileri, Timaş Yayınları, İstanbul.
USTA Merve (2013) Meksika Devrim Süreci ve Plutarco Elias Calles, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
ÜLMAN A. Haluk (1961) Türk-Amerikan Diplomatik Münasebetleri 1939-1947, Sevinç Matbaası, Ankara.
WASTI Syed Tanvir (2012) Ahmed Rüstem Bey and the End of an Era, Middle Eastern Studies, Vol. 48, No. 5, September, s. 781-796.
YETİM Mustafa (2019) Liberal Temelde Kurumsallaşan Türkiye-Latin Amerika İlişkileri, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 19, Sayı 1, Ocak, s. 167-178.
YURTAYDIN Erkan (2012) Osmanlı İmparatorluğu ile Meksika İlişkilerinin Başlangıcı, Osmanlı İmparatorluğu-Latin Amerika (Başlangıç Dönemi), Ed. Fatma Öznur SEÇKİN, Ankara Üniversitesi Latin Amerika Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, Ankara, s. 119-272.
---------------------------- (2019) Osmanlı İmparatorluğu ile Meksika İlişkilerinin Başlangıcı II: Meksika İmparatoru Maksimilyan, XIX. Yüzyıl Boyunca Osmanlı İmparatorluğu-Latin Amerika ilişkileri, Ed. Fatma Öznur SEÇKİN, Ankara Üniversitesi Latin Amerika Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, Ankara, s. 249-340.
YÜCEL İdris (2012) A Missionary Society at the Crossroads: American Missionaries on the eve of the Turkish Republic, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 8, Sayı 15, (Bahar), s. 51-68.
İnternet Kaynakları
T.C. Dışişleri Bakanlığı İnternet Sitesi, http://www.mfa.gov.tr/i_-turkiye_ninlatin-amerika-ve-karayiplere-yonelik-politikasi-ve-bolge-ulkeleri-ileiliskileri.tr.mfa, (Erişim Tarihi: 01.12.2021)