Kalkınma İçin Bölgesel İşbirliği Projesi: Türkiye, İran ve Pakistan Ortaklığı

Kalkınma İçin Bölgesel İşbirliği Projesi, 1964 yılında birbirleriyle coğrafi olarak yan yana konumlanmış olan Türkiye, İran ve Pakistan arasında ekonomik, kültürel ve teknik ve dayanışmayı öngören bir birlikteliktir. Bu birliktelik sayesinde üç ülke Bağdat Paktı ve CENTO’dan sonra üçüncü kez bir araya gelmişlerdir. Bağdat Paktı ve CENTO’yu destekleyen ABD, Kalkınma İçin Bölgesel İşbirliği Projesi’ne de sıcak bakmıştır. Üç ülke böyle bir ortaklık oluşturarak CENTO’da devam eden ittifak ilişkilerini daha da geliştirmeyi ve birlikte kalkınmayı amaçlamışlardır. Bu iş birliği aynı zamanda Asya kıtasındaki uluslararası örgütlerin ilk örneklerinden biridir. Oldukça iddialı ve istekli bir şekilde başlayan proje üç bağımsız ülkenin farklı siyasi ve ekonomik önceliklerinden dolayı istenilen seviyeye gelememiştir. Üç ülke arasında iş birliği çerçevesinde yapılan onlarca toplantıdan net sonuçlar çıkmamış, yapılması planlanan birçok ortak yatırım kâğıt üzerinde kalmıştır. 1976 yılında imzalanan ve 1977’de Tahran’da onaylanan İzmir Anlaşması ile proje tekrar canlandırılmak istenmiş ve iş birliğinin bir örgüt çatısı altında devam etmesine karar verilerek Kalkınma İçin Bölgesel İşbirliği Örgütü kurulmuştur. Fakat bu çaba da özellikle İran’da 1979 yılında yaşanan rejim değişikliği ve iş birliğinde 1964’ten beri devam eden sorunlardan dolayı sonuçsuz kalmış, örgüt 1985 yılından itibaren yoluna Ekonomik İşbirliği Teşkilatı ismiyle devam etmiştir. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı süreç içerisinde üye sayısını artırarak günümüze kadar gelmiştir

The Project of Regional Cooperation for Development: Turkey, Iran and Pakistan Partnership

Regional Cooperation for Development Project is an initiative stipulating an economic and cultural solidarity established in 1964 among Turkey, Iran and Pakistan, which are adjacent to each other. Thanks to this union, the three countries have come together for the third time after the Baghdad Pact and CENTO. Supporting the Baghdad Pact and CENTO, the USA also welcomed the Regional Cooperation for Development. Owing to this cooperation, three countries were aimed at enhancing their alliance relationships, which were ongoing at CENTO, more and developing together. This collaboration is also one of the first examples of international organizations in the Asia continent. Being started in a highly assertive and enthusiastic manner, the project could not reach to the desired level due to different political and economic priorities of these three independent countries. Therefore, tens of meetings held within framework of this cooperation among three countries did not give certain results and numerous co-investments, which were planned to be made, remained on paper. This cooperation was intended to be revived with Izmir Agreement concluded in 1976 and approved in 1977 in Tehran and continuation of this cooperation under an organizational roof was decided and the Organization of Regional Cooperation for Development was founded. However, this effort was inconclusive, especially due to the regime change in Iran in 1979 and the ongoing problems in cooperation since 1964. The organization has proceeded on its way with name of Economic Cooperation Organization as from 1985. Economic Cooperation Organization has reached today by increasing the number of members in the process.

PDF

___

Resmî Yayınlar
Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi (CSTD)
(1966) C: 32, Dönem: 1, Toplantı. 5, 38. Birleşim, TBMM Matbaası Ankara
(1967) C: 38, Dönem: 1, Toplantı: 6, 25. Birleşim, TBMM Matbaası Ankara.
(1968) C: 45, Toplantı: 7, 24. Birleşim, TBMM Matbaası Ankara.
(1969) C: 50, Toplantı: 8, 25. Birleşim, TBMM Matbaası Ankara.
(1970) C: 56, Toplantı: 9, 31. Birleşim, TBMM Matbaası Ankara.
Dış Ticaret Yıllık İstatistik Seri: 2, Özel Ticaret Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat İhracat 1966 (1968) Ankara.
Dış Ticaret Yıllık İstatistik Seri: 1, Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat İhracat 1967 -1968 (1971) Ankara.
Dış Ticaret Yıllık İstatistik Seri: 1, Memleketler ve Maddeler İtibariyle İthalat İhracat 1974 -1975 (1976) Ankara.
Millet Meclisi Tutanak Dergisi (MMTD)
(1969) C. 33, Dönem: 2, Toplantı: 4, 52. Birleşim, TBMM Matbaası, Ankara.
(1971) C: 9, Dönem: 3, Toplantı: 2, 21. Birleşim, TBMM Matbaası, Ankara.
(1975) C: 10, Dönem: 4, Toplantı: 2, 48. Birleşim, TBMM Matbaası, Ankara.
(1975) C: 12, Dönem: 4, Toplantı: 2, 88. Birleşim, TBMM Matbaası, Ankara.
(1976) C: 20, Dönem: 4, Toplantı: 3, 132. Birleşim (Olağanüstü) TBMM Matbaası Ankara.
Kitaplar, Makaleler ve Tezler (2010)Uluslararası İlişkiler Sözlüğü, Haz. Ülke ARIBOĞAN, Gülden AYMAN, Beril DEDEOĞLU, Der. Faruk SÖNMEZOĞLU, Der Yayınları, İstanbul
AKDEVELİOĞLU Atay - KÜRKÇÜOĞLU Ömer (2001) İran’la İlişkiler Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, c: I: 1919-1980, Ed. Baskın ORAN, İletişim Yayınları, İstanbul. s. 801 – 807.
ARMAOĞLU Fahir (2012) 20 Yüzyıl Siyasi Tarihi (Cilt 1-2: 1914 1995), Alkım Yayınevi, Ankara.
ÇETİNSAYA Gökhan (2008) Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin İran Politikası, Türk Dış Politikası Cumhuriyet Dönemi 1, Ed. Mustafa BIYIKLI, Gökkubbe Yayınları, İstanbul. s. 329 – 347.
GÖNLÜBOL Mehmet, ÜLMAN A. Halûk, BİLGE A. Suat, SEZER Duygu (2014) İkinci Dünya Savaşı’ndan Sonra Türk Dış Politikası 1945-1965 Dönemi, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995), Siyasal Kitapevi, Ankara. s. 187 – 487.
GÜRÜN Kâmuran (1983) Dış İlişkiler ve Türk Politikası (1939’dan Günümüze Kadar), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara.
KARADELİ Cem (2020) Soğuk Savaşın İlk Aşamasında Doğu Avrupa: Sosyalizm ve Başkaldırı, Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi, Cilt IV, Sayı 1 (Mayıs) s. 43-73.
HASGÜLER Mehmet - ULUDAĞ Mehmet. B. (2010) Devletlerarası ve Hükümetler Dışı Uluslararası Örgütler Tarihçe- Organlar- Belgeler- Politikalar, Alfa Yayınları, İstanbul.
SANDER Oral (2008) Siyasi Tarih 1918-1994, İmge Kitapevi, Ankara. SARAY Mehmet (1999) Türk-İran İlişkileri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
FIRAT Melek - KÜRKÇÜOĞLU Ömer (2001) Ortadoğu’yla İlişkiler, Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, c: I: 1919-1980, Ed. Baskın ORAN, İletişim Yayınları, İstanbul. s. 615-633.
ÖNER Oğuz (1974) Türkiye’yi Uluslararası Ekonomik Kuruluşlara Üye Yapan Antlaşmalar, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara.
UÇAROL Rifat (2010) Siyasi Tarih (1789-2010), Der Yayınları, İstanbul.
Süreli Yayınlar
Milliyet
Resmi Gazete