Atatürk Dönemi’nde Sivas: Tarım ve Nüfus Yapısı

Bu çalışmada, iktisadi yapısı tarıma dayanan ülkemizin, Modern Türkiye’nin mimarı olan Mustafa Kemal Atatürk döneminde tarımsal alan ve nüfus yapısında yaşadığı değişimler, Sivas örneği üzerinden ele alınmaktadır. Tarım, Osmanlı İmparatorluğu'ndan Türkiye Cumhuriyeti'ne kadar, nüfusun en önemli geçim kaynağı ve yaşam şekli olmuştur. Milli Mücadele’nin askeri zaferle sonuçlanmasından sonra, toplumun kalkınması ve medeni seviyeye ulaştırılması için, Atatürk önderliğinde önemli adımlar atılmıştır. Konu, Cumhuriyet döneminde yaşanan sosyo-ekonomik gelişmelerin, tarımsal yapıya yani Sivas tarımı ve nüfusuna olan yansımalarını kapsamaktadır. Sivas, tarihi ve coğrafyası ile geçmişten modern zamana kadar birçok toplum ve devlete ev sahipliği yapmış Anadolu’nun önemli şehirlerinden biridir. Bu makalede, Cumhuriyet’in temellerinin atıldığı, nüfusun büyük çoğunluğunun kırsal alanda yaşadığı ve ekonomisi tarıma dayanan Sivas’ın, Atatürk döneminde yaşadığı iktisadi gelişmelerden bahsedilmektedir. Çalışma kapsamında, Anadolu’nun iklim ve bitki örtüsünün ülke ve bölge ekonomine olan etkileri de ele alınmıştır. Elde edilen veriler Türkiye geneliyle kıyaslanıp, yaşanan gelişimin Sivas özelinde ne ifade ettiği ortaya konulmuştur. Araştırmada, Atatürk dönemi tarım ve iktisat politikalarını ele alan çalışmalar ile TÜİK istatistikleri, Sivas hakkında yazılmış eserler, arşiv metinleri ve diğer kaynaklardan yararlanılmıştır. Çalışmadan elde edilen temel sonuç, Atatürk döneminde yaşanan iktisadi ve toplumsal kalkınmanın temelinde, hâlâ tarımın ön planda olduğu ve bunun da Sivas'ta açıkça görüldüğüdür

Sivas Province in the Atatürk Period: Agriculture and Demographic Structure

In this study, the changes in the agricultural area and population structure of our country, whose economic structure is based on agriculture, during the period of Mustafa Kemal Ataturk, the architect of modern Turkey, are discussed through the example of Sivas. Agriculture has been the most important means of living and way of life of the population as from the Ottoman Empire until the Republic of Turkey. After the end of the War of Independence with military victory, important steps led by Ataturk were taken for the development of the society and reaching them to the civilized level. The subject covers the reflections of the socio-economic developments experienced in the Republic period on the agricultural structure, namely Sivas agriculture and population. Sivas, with its history and geography, has hosted many societies and states from the past to the modern period, and has become one of the important cities of Anatolia. This paper mentions the economic developments experienced during Ataturk's period in Sivas, where the foundations of the Republic were laid, the majority of the population lived in rural areas and the economy was based on agriculture. Within the scope of the study, the effects of the climate and flora of Anatolia on the country and regional economy were also discussed. The obtained data are compared with the overall Turkey and the meaning of the experienced development for Sivas was revealed. In the research, studies dealing with the agriculture and economics policies of Ataturk period, the statistics of the Turkish Statistical Institute, works written about Sivas, archive texts and other sources were used. The main conclusion obtained from the study is that agriculture was still been in the foreground at the basis of the economic and social development experienced during the Ataturk period and this was clearly seen in Sivas

PDF

___

T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
Muamelat Genel Müdürlüğü
30.10.0.0/12.73.6, 21.06.1929.
30.10.0.0/25.145.4, 23.11.1926.
30.10.0.0/25.145.12, 16.03.1927.
30.10.0.0/25.145.13, 16.03.1927.
30.10.0.0/64.432.8, 06.07.1929.
30.10.0.0/152.75.20, 30.11.1929.
30.10.0.0/152.76.1, 01.01.1930.
30.10.0.0/152.76.18, 28.11.1932.
30.10.0.0/152.76.34, 02.10.1937.
30.10.0.0/117.818.26, 25.05.1929.
30.10.0.0/118.824.38, 20.07.1938.
30.10.0.0/119.837.2.18.12.1924.
30.10.0.0/120.856.37, 11.07.1938.
30.10.0.0/177.220.8, 22.07.1929.
Resmî Yayınlar
(1970) 1927 Tarım Sayımı, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara.
(1928) 1927 Umumi Nüfus Tahriri Vilayet, Kaza Şehir ve Köy İtibariyle Türkiye Nüfusu, Başvekâlet Merkezi İstatistik Müdüriyeti Umumisi, Türk Ocakları Merkez Heyeti Matbaası, Ankara.
(1937) 1935 Genel Nüfus Sayımı Sivas Vilayeti, Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü, Cilt LI, Hüsnütabiat Basımevi, İstanbul.
(1937) 1935 Genel Nüfus Sayımı Türkiye Geneli, Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü, Cilt LX, Hüsnütabiat Basımevi, İstanbul.
(2015) Ekonomik ve Sosyal Göstergeler 1950-2014, Türkiye Cumhuriyeti Kalkınma Bakanlığı, Ankara.
(1932) Hayvanat İstatistiği, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, İstanbul Marifet Matbaası, Ankara.
(1942) Hayvanlar İstatistiği 1940, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, Hüsnütabiat Basımevi, İstanbul.
(1965) Köy Envanter Etüdlerine Göre Sivas, Köy İşleri Bakanlığı Yayınları, Ankara.
(1942) Meyva İstatistiği 1937-1939, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, Hüsnütabiat Basımevi, İstanbul.
(1997) Osmanlı Dönemi Tarım İstatistikleri 1909, 1913 ve 1914, Cilt III, Haz. Tevfik GÜRAN, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara.
(1996) Osmanlı İmparatorluğu’nun ve Türkiye’nin Nüfusu 1500-1927, Cilt II, Haz. Cem BEHAR, Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara.
(1933) Sanayi İstatistikleri 1932, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, Devlet Matbaası, İstanbul.
(1945) Sanayi İstatistikleri 1936-1941, Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü, Hüsnütabiat Basımevi, İstanbul.
(1967) Sivas İl Yıllığı, Sivas Valiliği, Sivas.
(1936) Tarım İstatistikleri 1928-1934, Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü, Ulus Basımevi, Ankara.
(1937) Tarım İstatistikleri 1928-1936, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, Mehmet İhsan Matbaası, Ankara.
(1939) Tarım İstatistikleri 1934-1937, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, Receb Ulusoğlu Basımevi, Ankara.
(2001) Tarımsal Göstergeler 1923-1998, Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara.
(1940) Tarla Ziraatı Ürünleri İstatistiği 1937-1939, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, Receb Ulusoğlu Basımevi, Ankara.
TBMM Zabıt Ceridesi, C.18. Birinci Celse, TBMM Zabıt Ceridesi, C.18. Birinci Celse, Türkiye Büyük Millet Meclisi Yayınları, Ankara, 1 Mart 1922.
(1951) Zirai Bünye ve İstihsal, Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü, Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü, Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara.
(1957) Zirai İstatistik Özetleri 1936-1956, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, Balkanoğlu Matbaacılık Ltd. Ştk., Ankara. Süreli Yayınlar
(1930) Milli Devlet İçin Şimendifer, Hakimiyeti Milliye, 31 Ağustos s. 1. Kitaplar, Makaleler ve Tezler
AKBULUT Gülpınar (2009) Sivas Şehri’nin Tarihi Coğrafyası, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt XXXV, Sayı 2, Aralık, s. 212-222.
ATATÜRK Mustafa Kemal (2012) Nutuk, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara. Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Cilt II, 5. Basım, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara, 2006.
BAŞEL Fahreddin (1935) Sivas Bülteni, Kamil Kitab ve Basımevi, Sivas.
BORATAV Korkut (2006) Türkiye’de Devletçilik, 2. Basım, İmge Kitabevi, Ankara.
CEM İsmail (1989) Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi, 10. Basım, Cem Yayınevi, İstanbul.
DEMİREL Ömer (2009) Sivas, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt XXXVII, Türk Diyanet Vakfı Yayın ve Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi, İstanbul, s. 278-281.
DURMUŞ Savaş– AYDEMİR, N. Kemal, Atatürk Dönemi Türkiye Ekonomisi 1923-1938, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt VII, Sayı 12, 2016, s. 155-167.
ERDİL, Kadri (1953) Sivas Rehberi, Kamil Matbaası, Sivas.
EROĞLU Nadir (2007) Atatürk Dönemi İktisat Politikaları, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt XXIII, Sayı 2, s. 63-73.
GERAY Cevat (2019) Türkiye’den ve Türkiye’ye Göçler ve Göçmenlerin İskanı (1923- 1960), Kalan Yayınları, Ankara.
GEZER Mehmet Metin (2017) Cumhuriyet’in Temellerinin Atıldığı Şehir, 2. Basım, Berikan Yayınevi, Ankara.
GÜLÖKSÜZ Güven – GÜLÖKSÜZ Yiğit (1983) Kırsal Yapı, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt V, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 1245- 1246.
KARCI Erol (2017) Sivas Vilayetinin İdari, Ekonomik ve Sosyal Durumuna Dair Tespitler (1914-1915), Halil İnalcık Armağanı-IV, Tarih Araştırmaları, Doğubatı Yayınları, Ankara, s. 233-277.
KARPAT, Kemal H. (2003) Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikler, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
KAZGAN Gülten (2004) 21. Yüzyılda Türkiye Ekonomisi, 2. Basım, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
KEYDER Çağlar (1983) “Küçük Köylü Mülkiyetinin Tarihsel Oluşumu ve Bugünkü Yapısı” Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt V, İletişim Yayınları, Ankara, s. 1254-1272.
KOÇ Pınar, Sivas’ta 1870-1970 Aralığında Modernleşme İzleğinin Katmanları Üzerine Bir Analiz: Mekansal ve Dönemsel Ayrıştırmaya Yönelik Yöntem Önerisi, Necmettin Erbakan Üniversitesi – Fen Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Konya, 2020.
KORALTÜRK Murat (2002) Türkiye Ekonomisi (1923-1960), Türkler Ansiklopedisi, Cilt XVII, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 581-591.
LEWİS Bernard (1993) Modern Türkiye’nin Doğuşu, 5. Basım, TTK Basımevi, Ankara.
MAHİROĞLU Adnan (2009) Cumhuriyet’ten Günümüze Sivas’ta Ekonomik Yapı ve İstihdam, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt X, Sayı 1, s. 175- 194.
ÖKMEN Mustafa (2001) Sivas’ta Kentsel Gelişme, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt II, Sayı 1, s. 239-264. Sivas, Ana Britanica (1986) Cilt XIX, Ana Yayıncılık A.Ş., İstanbul, s. 438-440. Sivas, Türk Ansiklopedisi (1980) Cilt XXIX, Milli Eğitim Basımevi, Ankara, s 138-144.
SARIÇOBAN Gülay (2020) Atatürk Döneminde (1923-1938) Türkiye Ekonomisi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 44, s. 222- 236.
SARIKOYUNCU Ali – KAYIRAN Mehmet (1998) Atatürk, Cumhuriyet ve Türk Tarımı: Atatürk’ün Tarım Politikası ve Sonuçları, Erdem, Cilt VI, Sayı 31, Eylül, s. 216-217.
SÖZEN Nur – ARLI Mustafa (1981) Atatürk, Ulusal Ekonomi ve Tarım, Atatürk ve Tarım, Orman Harita ve Fotogrametri Müdürlüğü, Ankara, s. 53- 68.
ŞAHİNKAYA Serdar (2009) Gazi Mustafa Kemal ve Cumhuriyet Ekonomisinin İnşası, 2. Basım, ODTÜ Yayıncılık, Ankara.
ŞEHİRALİ Aygün– MANGIR Mine (1981) Atatürk ve Toplumsal Görüşleri, Atatürk ve Tarım, Orman Harita ve Fotogrametri Müdürlüğü, Ankara, s. 86- 103.
ŞENER Mahmut (2021) 20. Yüzyılın İlk Çeyreğindeki Göçler ve Anadolu’nun SosyoKültürel Yapısına Etkileri: Sivas Örneği, İstanbul Üniversitesi – Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul..
ŞİMŞEK Ayşe (2006) Cumhuriyet’ten Günümüze Sivas’ta Ortaöğretim (1923-1997), Karadeniz Teknik Üniversitesi – Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Trabzon.
PAMUK Şevket (2012) Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme, 3. Basım, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
-------------------- (2013) “Son İki Yüzyılda Türkiye’de Gelirin Bölüşümü” ODTÜ Gelişme Dergisi, Sayı 40, Ağustos, s. 297-316.
TUNÇAY Mete (1992) Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek-Parti Yönetimi’nin Kurulması (1923-1931), 3. Basım, Cem Yayınevi, İstanbul.
TÜRK İsmail (1993) Cumhuriyet Dönemi Maliye Politikalarında Aşamalar, Yeni Forum, C XIV, Sayı 285, Şubat, s. 29-37.
YILDIRIM Seyfi (2016) “Cumhuriyet Dönemi Nüfus Politikaları Çerçevesinde Göç ve Göç Politikaları (1921-1960), Türkiyat Araştırmaları, Sayı 24, Bahar, s. 273-301.
QUATAERT Donald (1985) Osmanlı İmparatorluğu’nda Tarımsal Gelişme, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt VI, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 1856-1962.
İnternet Kaynakları
“Görev Yapmış Valiler”, T.C. Sivas Valiliği İnternet Sitesi http://www.sivas.gov.tr/gorev-yapmis-valiler, (Erişim Tarihi: 26 Şubat 2021)
“Yolcu Taşıma İstatistikleri” , TCDD Taşımacılık Resmî İnternet Sitesi https://www.tcddtasimacilik.gov.tr/sayfa/istatistikler, (Erişim Tarihi: 26 Şubat 2021)