Cumhuriyet Dönemi Teknik Eğitim Modernleşmesinde Tayyare Makinist Mektebi

Türk hava gücü 1911 yılında kuruluşundan itibaren ilk on yılını savaşlar içinde geçirmiştir. Bu savaşlarda, ülkenin teknik alt yapısına paralel olarak çekilen en büyük sıkıntı elde mevcut uçakların idamesini sağlayacak teknik malzeme bulunamaması ile uçakların bakım ve onarımlarını yapacak teknik personel eksikliği olmuştur. Birinci Dünya Savaşı yıllarında Almanya’dan sağlanan uçaklar ile birlikte makinist personel de getirtilmiş, bir miktar öğrenci de Almanya’ya makinist eğitimine gönderilmiştir. Kurtuluş Savaşı yıllarında buji gibi temel maddelerin bile yurt içinden bulunamadığı bir ortamda kıt sayıdaki makinist ile uçuş görevleri desteklenmeye çalışılmıştır. Cumhuriyetin kuruluşuyla birlikte, ordu ve hava gücünün arttırılma çabaları kapsamında makinist ihtiyacı bir kez daha gündeme gelecektir. Türk Tayyare Cemiyetinin girişimleri ile açılan Tayyare Makinist Mektebi, Türk havacılık tarihinde açılan ilk teknik okul olma özelliğine de sahiptir. Bu okuldan mezun olan makinistler, Türk hava gücünün makinist ihtiyacının karşılanmasında büyük fayda sağlamıştır. Kuruluşundan iki yıl sonra askeri okul statüsüne getirilerek Hava Gedikli Küçük Zabit Makinist Mektebi adını alan mektep, 1935 yılında Eskişehir’e taşınmıştır. Zaman içinde birçok konuş yeri ve teşkilat bağlantısı geçiren okul, Türk Hava Kuvvetlerinin ihtiyacını karşılanmasına yönelik ilave teknik okulların açılmasıyla giderek büyümüştür. En sonunda Hava Astsubay Meslek Yüksek Okulu adını alarak günümüzde eğitim ve öğretim faaliyetlerine devam etmekte ve Türk Hava Kuvvetlerinin bütün teknik ve idari astsubay ihtiyacını karşılamaktadır. Cumhuriyetin ilk yıllarında konulan bir temel taşı günümüzde devasa bir eğitim kurumuna dönüşmüştür. Bu çalışmada Türk Tayyare Cemiyeti tarafından kurulan Tayyare Makinist Mektebinin, kuruluş çalışmaları, ders programları, okuldaki disiplin ve mektebin günümüze yansıması, arşiv belgeleri, dönemin şahitlerinin hatıraları ve dönem süreli yayınları kaynak alınarak incelenecektir

Aircraft Machinist School in the Modernization of Technical Education during the Republican Era

Turkish air power has spent its first ten years in wars since its foundation in 1911. In these wars, the biggest problems faced in parallel with the technical infrastructure of the country were the absence of technical equipment to maintain existing aircrafts and the lack of technical personnel to carry out maintenance and repairs of the aircrafts. During the First World War, along with the aircrafts supplied from Germany, machinist personnel were also brought, and some students were sent to Germany for engineering training. During the War of Independence, in an environment where even basic materials such as spark plugs could not be found domestically, flight missions were tried to be supported with a scarce number of machinists. With the foundation of the Republic, the need for machinists would once again come to the fore within the scope of efforts to increase the army and air power. The Aircraft Engineer School, which was opened with the initiatives of the Turkish Aircraft Society, is also the first technical school to be opened in the history of Turkish aviation. The machinists that graduated from this school have greatly provided benefits to meet the Turkish Air Force's need for machinists. The school was, two years after its establishment, given the status of “military school” and renamed as “the Air NCO Machinist School”, and moved to Eskisehir in 1935. The school, which located at many places and had many organizational connections over time, grew gradually with the opening of additional technical schools to meet the need of the Turkish Air Force. Finally, it is named as the Air NCO Higher Vocational School and continues its education and training activities today and meets all technical and administrative non-commissioned officer need of the Turkish Air Force. A cornerstone laid in the early years of the Republic has turned into a huge educational institution today. In this study, the establishment studies of the Aircraft Machinist School, which was founded by the Turkish Aircraft Society, its course programs, the discipline therein and the reflection thereof to the present will be examined on the basis of archive documents, memories of the witnesses of the period and periodicals of the period.

PDF

___

Bundesarchiv-Militärarchiv (Alman Askeri Arşivi), Freiburg, Federal Almanya CumhuriyetiMSG2/10876
Hv.K. Müzesi K.lığı Yeşilyurt/İstanbul Arşivi (Tasnifsiz) Resmî Yayınlar
Düstür, Üçüncü Tertip, c.V, Ağustos 1339-19 Teşrin-i Evvel 1340, Necmi İstikbal Matbaası, İstanbul, 1931.
(1341) Türk Tayyare Cemiyeti Nizamname-i Esasisi, İktisad Matbaası, Ankara.
(1926) Türk Tayyare Cemiyeti Nizamname-i Esasisi, Hâkimiyet-i Milliyet Matbaası, Ankara. Kitaplar, Makaleler ve Tezler
(1931) Deniz Mektepleri Tarihçesi Büyük Erkanıharbiye IX. Deniz Şubesi.
(2006) Atatürk’ün Yaveri Cevat Abbas Gürer, Cepheden Meclise Büyük Önder ile 24 Yıl, Der. Turgut GÜRER Cumhuriyet Kitapları, İstanbul.
(2009) Orgeneral Muzaffer Ergüder’in Havacılık Anıları 1922-1930, Haz. H.İbrahim FIRTINA, Türk Hava Kurumu Basımevi, Ankara.
AKYOL Refik Ali (1966) Türkiye’de İlk Tayyare Makinist Mektebinin Açılışı, Hava Dergisi, Yıl 44, Sayı 223, s. 13-14 (Eylül).
----------------------- (2010) Bir Tayyarecinin Hatıratı, Nadir Kitaplar, Ankara.
AVCI Aleattin (1963) Türkiye’de Askeri Yüksek Okullar Tarihçesi (Cumhuriyet Devrine Kadar), Gnkur. Basımevi, Ankara.
DİKDURAN Salim (2019) Türk Hava Kuvvetlerinde Astsubaylar, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
DOKUR Aydın (1969) 3 Mart’ta Çanakkale’de Havadan Yapılan Bir Keşif, 1. Dünya Savaşı’nın Dönüm Noktası, Hayat Tarih Mecmuası, Sayı 12, s. 64-67 (Ocak).
FIRTINA H. İbrahim (2018) Türk Hava Kurumu Tayyare Madalyaları 1925-2018, Kırmızıkedi Yayınevi, İstanbul.
GÜLCÜ Nursel; (2018) 19. Yüzyılda Askeri Okullar ve Askeri Eğitim Sistemi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 3, s. 104-113.
GÜLTEN Zeynep (2010) Havacılık Tarihinde Yeşilköy, Hava Harp Okulu Hava Kuvvetleri Müzesi Yayınları, Hava Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü, Ankara.
HÜRKUŞ Vecihi (2000) Bir Tayyarecinin Anıları, Yaşantı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
KARABEKİR Kazım (2009) Günlükler, Cilt II, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
KAYMAKLI Hulusi (2005) Havacılık Tarihinde Türkler, Cilt II ve Cilt III, Hv.K.K.lığı Hava Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü, Ankara.
KORKMAZ Mehmet (t.b.) Osmanlı Askerî Eğitiminde Modernleşme Çabaları: Kasımpaşa Bahriye Askerî Rüştiye Mektebi, Tarih Dergisi, Sayı 72, s. 115- 137.
KURT Emin (2010) Türk Hava Kuvvetlerinin Kuruluşunda Bağış ve Yardımlar (1911- 1914), Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
------------------ (2013) Türk Hava Kuvvetlerine Türk Milletinin Desteği: Bağış Uçaklar, Türk Hava Kuvvetlerinin 100’üncü Yılı Uluslararası Tarih Sempozyumu, 8-10 Şubat 2011, Ayrıntı Basımevi, Ankara, s. 302-317.
------------------ (2019) Hava Harp Platformları Tarihi, Milli Savunma Üniversitesi Hava Astsubay Meslek Yüksek Okulu Ders Kitabı, İstanbul.
KURTER Ajun (2009) Türk Hava Kuvvetleri Tarihi, Cilt I ve Cilt II, Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Ankara.
OKAR Avni (2010) Türkiye’de Tayyarecilik, 1910-1924, Yaşantı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
ÖZTÜRK Yücel (2018) Cemiyeti’nin Havacılığı Geliştirme Faaliyetleri: Tayyarelere İsim Verme Törenleri, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 61, 113-132 (Aralık)
TÜRKMEN Zekeriya (2018) Sultan Abdülaziz Döneminde Süvari Kışlasından Askerî İdadiye Dönüşüm Sürecinde Kuleli, XVII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, 15-17 Eylül 2014, Ankara, TTK Yay., c. IV/1. Kısım, Ankara 2018, s. 79-104.
Gazete ve Dergiler
Akşam
Cumhuriyet
Hâkimiyet-i Milliye
Jane’s All The World’s Aircract
Milliyet
Resimli Kitap
Servet-i Fünun Mecmuası
Tayyare Mecmuası
Türk Hava Mecmuası
Vakit
Son Saat