Türkiye Cumhuriyeti’nin Tek Parti Dönemi’nde Sağlıklı ve Yavuz Nesiller Yetiştirme Projesi: Zorunlu Beden Eğitimi,

Bu çalışmanın amacı Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasının ardından 1930’lu yıllarda çalışmalara başlanan, 1938’de Beden Terbiyesi Kanunu ile yasalaşan ve 1940 yılında uygulanmaya başlayan Beden Terbiyesi Mükellefiyeti Kanunu hakkında bilgi vermek ve kanunun uygulanabilme düzeyini sorgulamaktır. Özellikle de araştırmanın daha sağlıklı olabilmesi için konuyla ilgili birincil kaynaklara ulaşılmış ve dönemin Türk Spor Kurumu Dergisi, Beden Terbiyesi ve Spor Dergisi, Ülkü Dergisi ve Cumhuriyet Gazetesi arşivleri taranmış; araştırmanın konusuyla ilgili bilgilere ulaşılmıştır. Kemalist ideolojiye sıkıca sarılmış ve koruyuculuğunu üstlenmiş, vatanı için canını seve seve feda edecek bireyler yetiştirmeyi amaçlayan Beden Terbiyesi Mükellefiyeti Kanunu ile birlikte dünya genelinde bir ilk yaşanmış; yaşları 12 ilâ 45 aralığında olan erkekler ve 12 ilâ 30 aralığında olan bütün kadınlar beden terbiyesi mükellefi olarak kabul edilmiş ve eğitmenler nezaretinde haftada toplam dört saat sportif aktivitelere katılmakla yükümlü kılınmışlardır. Bu zorunluluğa uymayanlarsa kanunla belirtilen çeşitli cezalara çarptırılmışlardır. Bu amaçla bütün beden terbiyesi mükellefleri aynı tip kıyafetler giyerek, ülke genelinde aynı tip sportif aktivitelere katılmışlardır. Yapılan araştırma sonucunda Türk Spor Tarihi’nde pek bilinmeyen bir dönem olan Beden Terbiyesi Mükellefiyeti Dönemi (1940-1943)’nde sportif aktivitelere katılanların sayısının oldukça az olduğu, hedeflenen gürbüz ve yavuz Türk gençliğinin oluşturulamadığı görülmüştür. Bunun yanı sıra, Beden Terbiyesi Mükellefiyeti Kanunu 1964 yılında, 1961 Anayasası’nın kişisel haklar bölümüne aykırı bulunarak iptal edilmiş ve yürürlükten kaldırılmıştır.

Project of Raising Healthy and Resolute Generations During the Single-Party Period of the Republic of Turkey: Compulsory Physical Education

The purpose of this study is to provide information about the Beden Terbiyesi Mükellefiyeti Kanunu (Compulsory Physical Education Program),which was drafted in the 1930s after the foundation of the Republic of Turkey, enacted under the Beden Terbiyesi Kanunu (Law on Physical Education) in 1938 and was started to be implemented in 1940, and to call in question the level of applicability of the law. Especially for the research to be more reliable, the primary sources concerning the subject were reached, the archives of Türk Spor Kurumu (Turkish Sports Association) Journal, Beden Terbiyesi ve Spor (Physical Training and Sports) Journal, Ülkü (Ideal) Journal, and Cumhuriyet (Republic) Newspaper were scanned and information regarding the subject of the research was reached. Together with the Law on Physical Education, which aimed to raise individuals that embraced and assumed the conservation of the Kemalist ideology and were ready to sacrifice their lives for their country, all men aged 12 to 45 years and all women aged 12 to 30 years were accepted as obliged to receive physical education and participate in sports activities for four hours a week accompanied by the trainers. Those who did not comply with this obligation were subject to various sanctions stated by the law. For this purpose, all physical education obligates wore the same type of clothes and participated in the same type of sports activities. As a result of this research, it was seen that the number of participants in the sports activities was rather few in the Period of Compulsory Physical Education, which is an unknown period in the Turkish Sports History, and the targeted healthy and resolute Turkish youth could not be formed. Besides, the Law was abolished in 1964 as it violated the personal rights section of the Constitution of 1961.

PDF

___

Resmi Gazete, (1938), 16 Temmuz.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (1938) Devre V, Cilt 26, İçtima 3,
Türkiye Büyük Millet Meclisi Yayınevi, Ankara.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (1940), Devre VI, Cilt 12, İçtima 1,
Türkiye Büyük Millet Meclisi Yayınevi, Ankara.
(1931) C.H.F. Üçüncü Büyük Kongre Zabıtları 10–18 Mayıs 1931, Devlet Matbaası, İstanbul.
(1935) T.İ.C.İ. - Teşkilat ve Nizamatı Umumiye, İstanbul, Numune Matbaası.
(1938) Türk Spor Kurumu Tüzüğü, Çankaya Yayınları, Ankara.
(1940) Beden Terbiyesi Mükellefiyetinin Tatbikatına Ait Hükümler, Kanun, Nizamname, Kararname, İzahname, Alaeddin Kıral Yayınevi, Ankara.
(1940) Mükelleflerin Mecburi Beden Terbiyesi Hareketlerinin Ana Hatları, Beden Terbiyesi Genel Direktörlüğü Yayınları, Ankara.
(1940) Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanakları, Dönem: VI, Oturum:1, Cilt 12, Türkiye Büyük Millet Meclisi Yayınevi, Ankara.
(1941) Beden Terbiyesi Mükellefiyeti Yıllık Egzersiz Programı, Yeni Mersin Yayınevi, Mersin. Books, Articles and Theses
AKIN Yiğit (2004) ‘Gürbüz ve Yavuz Evlatlar’ Erken Cumhıriyet’te Beden Terbiyesi ve Spor, İletişim Yayınları, İstanbul.
AKÖMER Ekrem (1963) Prof. Dr. Carl Diem, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni, Sayı 225.
ATABEYOĞLU Cem (1985) Tanzimat’tan Cumhuriyete Spor, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, Cilt 6, Istanbul.
------------------------ (1991) 1453-1991 Türk Spor Tarihi Ansiklopedisi, AN Grafik, İstanbul.
------------------------ (2000) Sporda Devlet mi? Devlette Spor mu?, TMOK Yayınları, İstanbul.
BEŞİKÇİ Mehmet (2009) Militarizm Topyekûn Savaş ve Gençliğin Seferber Edilmesi: Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu’nda Paramiliter Dernekler, Tarih ve Toplum: Yeni Yaklaşımlar, Sayı 8.
BİLGE Nalan (1988) Türkiye’de Beden Eğitimi Öğretmeninin Yetiştirilmesi, Kültür Bakanlığı Yayınları No: 1095, Ankara.
BİNGÖL Orhan (2017) Bedenin Sosyolojisi: Nasıl? Niçin?’i Mavi Atlas Journal, Vol: 5, Issue: 1.
BOGDAN Robert C. - BIKLEN Sarı K. (2007) Qualitative Research for Education: An Introduction to Theory and Practice (5th ed.), Pearson Education Inc., New York.
ERGENELI Nafiz - TUNA Nuri (1941) Beden Terbiyesi Mevzuatı, Alaeddin Kıral Yayınevi, Ankara.
FİŞEK Kurthan (2003) Devlet Politikası ve Toplumsal Yapıyla İlişkileri Açısından Spor Yönetimi Dünya’da ve Türkiye’de, YGS Yayınları, İstanbul.
FOUCAULT Michel (1988) The Political Technology and Individuals, Ed. Luther H. Martin et al., Technologies of the Self A Seminar with Michel Foucault, The University of Massachusets Press, USA.
-------------------------- (2003) İktidarın Gözü, Çev. Işık ERGÜDEN, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
-------------------------- (2005) Entelektüelin Siyasi İşlevi, Çev. Işık ERGÜDEN - Osman AKINHAY – Ferda KESKIN, Ayrıntı Yayınları, Istanbul.
GÖLE Nilüfer (2004) Modern Mahrem, Metis Yayınları, İstanbul.
HİÇYILMAZ Ergun (1979) Türk Spor Tarihi, Demet Yayıncılık, İstanbul.
KETEN Mustafa (1974) Türkiye’de Spor, Ayyıldız Yayınevi, Ankara.
LEWIS Bernard (1993) Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çev. Metin KIRATLI, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
MERRIAM Sharan B. (2009) Qualitative Research: A Guide to Design and Implementation (2nd ed.), Jossey-Bass, USA.
SAKAL Fahri (2017) Tek Parti Dönemi’nde Kocaeli ve Sakarya’da Beden Terbiyesi Mükellefiyeti Uygulamaları. In: International Çoban Mustafa Paşa and Kocaeli History and Culture Symposium, Ed. Haluk Selvi, Bilnet Yayınevi, Kocaeli.
SIVAZ Bayram Ali (2016) İttihat ve Terakki Partisi’nin Beden Eğitimi ve Spor Politikaları ve Uygulamaları, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
TANER Cevat (1942) Beden Terbiyesi Mükellefleri için Program No:1 - 1. Üç Aylık (Aletsiz), Meşher Yayınevi, İzmir.
TAYGA Yunus (1990) Türk Spor Tarihine Genel Bakış, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
TOPRAK Zafer (1979) İttihat ve Terakki’nin Paramiliter Gençlik Örgütleri, Boğaziçi Üniversitesi Dergisi: Hümaniter Bilimler 7, İstanbul.
--------------------- (1985) II. Meşrutiyet Dönemi’nde Paramiliter Gençlik Örgütleri, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 2. Cilt, İletişim Yayınları, İstanbul.
TUNAYA Tarık Zafer (1988) Türkiye’de Siyasal Partiler Cilt 1: İkinci Meşrutiyet Dönemi 1908 – 1918, II. Baskı, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul.
YAMAK ATEŞ Sanem (2012) Asker Evlatlar Yetiştirmek II. Meşrutiyet Dönemi’nde Beden Terbiyesi, Askeri Talim ve Paramiliter Gençlik Örgütleri, İletişim Yayınları, İstanbul.
YILDIZ Doğan (2002) Çağlarboyu Türklerde Spor, Telebasım, İstanbul. YİN Robert K. (2009) Case Study Research: Design and Methods (4th ed.), Sage Publications, USA. Periodicals
(1937) Atatürk Gençleri Kurumu, Akşam, April 14.
(1937) Atatürk Gençleri Kurumu, Akşam, April 17.
(1938) Beden Terbiyesi Teşkilatına Aid Kanunun Tatbiki, Cumhuriyet, October 8.
(1938) Beden Terbiyesi Umum Müdürlüğü Kararı, Cumhuriyet, December 18.
(1939) Beden Terbiyesi İstişare Heyeti Dün Toplandı, Cumhuriyet, February 22.
(1939) Yalnız 25 Yaşına Kadar mı? Cumhuriyet, February 14.
(1939) Beden Terbiyesi Mükellefiyeti ve Kadınlarımız, Cumhuriyet, February 23.
(1939) Spor Mükellefiyeti Oniki Milyon Vatandaşı Alakalandıracak, Haber Akşam Postası, February 18.
(1940) Beden Terbiyesi Mükellefiyeti, Cumhuriyet, August 15.
(1940) Beden Terbiye Mükellefiyeti, Cumhuriyet, August 1.
(1940) Beden Terbiyesi Mükellefiyeti Kanunu 31 Ağustos’ta Mer’iyete Giriyor, Haber Akşam Postası, August 1.
(1940)Beden Terbiyesi ve Spor Dergisi, Alaeddin Kıral Yayınevi, Sayı 18, Ankara.
(1940) Beden Terbiyesi Mükellefiyete Dahil Olacaklar Tespit Edildi, Haber Akşam Postası, April 18.
(1940) Spor Mükellefiyetinin Tatbikatı Hazırlığı, Tan, May 5.
(1940) Yeni Teşkil Edilen Gençlik Klüpleri Bugün Açılıyor, Tan, August 30.
(1940) Gençlik Kulüpleri Bugün Faaliyete Geçiyor, Son Dakika, August 30.
(1940) Ankara Beden Terbiyesi Mükelleflerinin Tatbikatı, Ulus, October 24.
(1940) Devlet Dairelerinde Beden Terbiyesi Mükellefiyeti, Haber Akşam Postası, May 18.
(1940) Beden Terbiyesi ve Spor Mükelleflerinin Sayısı 10 Milyonu Buldu, Cumhuriyet, February 18.
(1940) Türk Sözü Newspaper, September 1.
(1940) Vakit, October 26.
(1940) Vakit, October 28.
(1940) Ulus, October 28.
(1940) Kılık Kıyafet, Haber Akşam Postası, October 29.
(1940) Gençliğin Yeni Kıyafeti, Tasviri Efkar, August 27.
(1940) Gençlik Kulüpleri, İkdam, August 30.
(1940) Üç Milyon Türk Genci, Yeni Sabah, June 3.
(1941) Gençlik Eğitmeni Alınacak, Son Posta, May 21.
(1941) İkdam, June 15.
(1941) Beden Terbiyesi Gençlik Klüb ve Gruplarına Mensup Mükelleflerden Ayda Beş Kuruş Aidat Alınacak, Akşam, August 14.
(1941) İş Yerlerinde Beden Terbiyesi Kontrolüne Başlandı, Haber Akşam Postası, March 4.
(1941) İşçiler 19 Mayıs Resmigeçidine İştirak Edecekler, Haber Akşam Postası, May 1.
(1941) Beden Terbiyesi Mükellefiyeti ve Müessese, Son Posta, May 10.
(1941) Beden Terbiyesi Mükellefleri, Yeni Gün, September 19.
(1941) Beden Terbiyesi Mükelleflerine Havacılık Dersleri de Verilecek, Haber Akşam Postası, June 15.
(1941) 1500 Beden Terbiyesi Mükellefi Dün Toplandı, Son Posta, June 16.
(1941) Beden Terbiyesi Mükellefleri Gençlik Kulüplerine On bin İki Yüz Kişi Kaydedildi, Cumhuriyet, June 25.
(1941) 19 Mayıs Stadında Milli Şefin Huzurile Yapılan Büyük Şenlik, Cumhuriyet, May 20.
(1942) İnönü Gençlere Diyor ki: Sizden Çalışkan Ahlaklı Ümidli ve Kuvvetli Olmanızı İsteriz!, Cumhuriyet, May 20.
(1942) Mükellef İşlerinin Halkevlerine Devri En Doğru Hareket Olur, Vatan, January 25. (1942) Beden Terbiyesi Teşkilatı Şiddetle Tenkit Edildi, Haber Akşam Postası, May 30.
ALIÇLI Sırrı (1938) Beden Terbiyesi Kanunu Milli Varlığı Perçinleyen Bir Kuvvettir, Cumhuriyet, July 13.