27 Mayıs Sürecinde Türkiye’deki Basın Politikalar

Türkiye Cumhuriyeti’nde seçilmiş bir siyasal iktidarın askerî müdahaleyle sonlandırılması şeklinde cereyan eden askerî darbe geleneğinin ilk örneği olan 27 Mayıs hareketini inceleyen birçok araştırmada yönetimi devralan Millî Birlik Komitesi (MBK)’nin sınırlı bir ara dönem için yetkilendirildiği bilgisi yer alır. Görev süresinin sınırlı olmasından kaynaklandığı tahmin edilen bir gerekçeyle, MBK’nın faaliyetlerinden ziyade Yassıada duruşmaları ve askerî yönetimde baş gösteren ayrılıklara hasredilen araştırmaların yarattığı en önemli boşluk, sözü edilen ara dönemde nasıl bir yönetim performansı sergilendiğidir. Bu çalışmada, Demokrat Parti (DP) Dönemi’nde otarşik bir anlayışla yönlendirilen basın hayatının MBK Dönemi’nde nasıl şekillendiği üzerine odaklanılmıştır. Nitel veri toplama yönteminin kullanıldığı bu çalışmada, araştırmanın evreni bünyesinde doküman inceleme tekniği kullanılmış ve betimleyici bulgulara ulaşılmıştır. Basın çevrelerinin MBK yönetiminden beklentileri, yönetimi devralan silahlı kuvvetlerin basın hayatını ne şekilde dizayn etmek istedikleri ve son olarak bu dönemde yapılan kanuni düzenlemeler çalışma kapsamında incelenen konular arasındadır. 1961 seçimleri sonucunda ilk koalisyon hükümetinin kuruluşuna kadar geçen sürede ülke yönetimini üstlenen MBK’nın uygulamaya koyduğu basın politikasına odaklanan bu çalışmada; Türkiye’de çeşitli dönemlerde yaşanan iktidar değişiklikleriyle gündeme gelen kanuni düzenlemelerle kısmi bir rahatlık elde eden basının nihai aşamada yapısal bozukluklarla kaçınılmaz bir şekilde karşı karşıya kaldığı görülmüştür.

Press Policies during the Process of 27 May 1960 Coup in Turkey

In many studies examining the 27 May 1960 movement, the first example of the military coup tradition that occurred as the termination of an elected political power in the Republic of Turkey with a military intervention, it is informed that the National Unity Committee (MBK), which took over the administration, was authorized for a limited interim period. On a ground estimated to have arisen from the limited term of office, in the researches made with respect to Yassiada trials and the separations in the military administration, rather than the activities of the National Unity Committee, the management performance in the interim period was not discussed. In this study, it was focused on how the press life, which was guided by an autarchic understanding during the Democrat Party (DP) period, was shaped during the period of the National Unity Committee. In this study where qualitative data collection method was used, the document analysis technique was used within the system of research and descriptive findings were reached. The expectations of the press circles from the management of the National Unity Committee, how the armed forces that took over the administration wanted to design the press life and finally the legal regulations made in this period are among the topics examined in the scope of the study. In this study, in which qualitative data collection method was used, document analysis technique was used within the universe of the research and descriptive findings were obtained. The expectations of the media from the National Unity Committee management, how the armed forces that took over the management wanted to design the life of the press, and finally, legal regulations made in this period are among the topics examined within the scope of the study. In this study, which focuses on the press policy implemented by the National Unity Committee that undertook the administration of the country in the period until the establishment of the first coalition government as a result of the elections of 1961, in Turkey, the press achieving a partial comfort with the legislation that is brought to the agenda with government changes experienced at various times is observed to inevitably confront with structural defects in the final stage.

PDF

___

The National Archives (TNA) Foreign Office (FO), 371/117742, Huseyin Yalcin’s Imprisonment for an Offence Aganist the Turkish Press Law, RK 1672/2, Dec 27, 1955.
371/153087, Relations of New Turkish Government With the Press, RK 1671/6, June 3, 1960.
Resmî Yayınlar Millî Birlik Komitesi Genel Kurul Toplantısı Tutanakları (1960) Cilt (C.) 3, Birleşim (B.) 42, 29 Kasım.
(1961) C. 5, B.68, 2 Ocak.
(1961) C. 5, B.69, 3 Ocak.
(1961) C. 5, B.71, 5 Ocak.
Resmî Gazete (1950) Sayı 7564, 24 Temmuz
----------------- (1952) Sayı 8140, 20 Haziran
--------------- (1954) Sayı 8660, 17 Mart
--------------- (1956) Sayı 9327, 8 Haziran
--------------- (1960) Sayı 10672, 5 Aralık
TBMM Kavanin Mecmuası (TBMMKM) C. 38, Kanun No. 6732
TBMM Zabıt Ceridesi (TBMMZC)
(1950) Devre (D.) IX, C.I, Birleşim (B).23, 14 Temmuz.
(1954) D.IX, C.29, B.4, 8-9 Mart.
(1955) D.X, C.6, B.67-68, 25-27 Nisan.
(1955) D.X, C.7, B.71, 4 Mayıs.
(1956) D.X, C. 12, B.73, 6 Haziran.
Süreli Yayınlar Akşam
Ayın Tarihi
Chicago Daily Tribune
Cumhuriyet
Los Angeles Times
Milliyet
New York Times
Öncü
Son Telgraf
Tercüman
The Christian Science Monitor (1960)
The Jerusalem Post
The Times
The Washington Post
Vatan
Yeni Asır
Zafer
BEKİ Akif (2012) Babıâli’den Tanklarla Geçilmez, Radikal, 8 Mart.
NADİR NADİ (1945) Milli Şefi Dinlerken, Cumhuriyet, 2 Kasım.
------------------- (1945) Milli Şefin Nutku, Cumhuriyet, 20 Mayıs.
TİL Enis Tahsin (1955) İsbat Hakkı, Vatan, 4 Mayıs.
--------------------- (1955) Matbuat Kanunları, Vatan, 6 Mayıs.
TOKER Metin (1955) İspat Hakkı Lüzumludur, Akis, 12 Kasım.
YALMAN Ahmet Emin (1952) Yeni Milli Ufuklar, Vatan, 22 Aralık.
Kitaplar ve Makaleler İsmet İnönü’nün T.B.M.M.’deki Konuşmaları (1920-1973) (1993) Cilt II, Ankara.
AHMAD Feroz – AHMAD Bedia Turgay (1976) Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi (1945-1971), Bilgi Yayınevi, Ankara.
ALBAYRAK Mustafa (2004) Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Phoenix Yay., Ankara.
ASLANDAŞ Alper Sedat – BIÇAKÇI Baskın (1995) Popüler Siyasi Deyimler Sözlüğü, İletişim Yayınları, İstanbul.
[AKIN] Bedii Faik (2003) Matbuat, Basın Derken… Medya, Cilt 4, Doğan Kitap, İstanbul.
ERER Tekin (1963) On Yılın Mücadelesi, İstanbul.
ERKANLI Orhan (1972) Anılar, Sorunlar, Sorumlular, Baha Matbaası, İstanbul.
EROĞUL Cem (1990) Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, İmge kitabevi, Ankara.
GEVGİLİ Ali (1981)Yükseliş ve Düşüş, Altın Kitaplar yay., İstanbul.
İNUĞUR Nuri (1992)Türk Basın Tarihi (1919-1989), Gazeteciler Cemiyeti yay., İstanbul.
KABACALI Alpay (1994) Türk Basınında Demokrasi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
KARAKUŞ Emin (1977) 40 Yıllık Bir Gazeteci Gözü İle İşte Ankara, Hürriyet Yay., İstanbul.
KARACAN Ali Naci (1952) Basın Hem Kuvvet Hem Zaaftır, Milliyet, 20 Aralık.
KAYA Ayşe Elif Emre -Zakir Avşar (2019) Milli Birlik Komitesi Dönemi Basın Rejimi, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, Sayı 48, (Bahar), s. 17-34.
ÖYMEN Altan (2018) Umutlar ve İdamlar 1960-1961, Doğan Kitap, İstanbul.
------------------- (2009) Öfkeli Yıllar, Doğan Kitap, İstanbul.
ÖZGEN Murat (1997) Basının Kendi Kendini Denetimi (Basında Otokontrol), İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Sayı 6, s. 61-73.
------------------- (2004)Türkiye’de Basının Gelişimi ve Sorunları, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları, İstanbul.
ŞAPOLYO Enver Behnan (1971) Türk Gazetecilik Tarihi ve Her Yönü İle Basın, Güven Matbaası, Ankara.
ŞEYHANLIOĞLU Hüseyin (2011) Türk Siyasal Muhafazakarlığının Kurumsallaşması ve Demokrat Parti, Kadim Yayınları, Ankara.
TOKER Metin (1991) Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları 1944-1973, Yarı Silahlı Yarı Külahlı Bir Ara Rejim 1960-1961, Bilgi Yayınevi, İstanbul.
TOPUZ Hıfzı (t.b) 100 Soruda Türk Basın Tarihi, Gerçek Yay., İstanbul. ----------------- (2003) II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
TURAN Şerafettin (2002) Türkiye’de Cumhuriyet ve Demokrasi Kültürü, Cumhuriyet ya da Demokrasi, Yay. Haz. Özer OZANKAYA, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, s. 65-91.
YILMAZ Ayşegül (2019) Cumhuriyet Döneminde İttihatçılığın Devamı Bağlamında Son Posta Gazetesi, Vakanüvis -Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Yıl/Vol. 4, Sayı/No. 1, Bahar/Spring, s.446-471.
YÜCEL İdris (2017) Demokrat Parti Dönemi Türk Basını Üzerine İngiliz ve Fransız Gözlemleri, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 14, Sayı 1, (Mart 2017), s. 206-233.
----------------- (2019) Turkey’s May 27, 1960 Coup Through The French Diplomatic Reports, Bilig-Journal of Social Sciences of the Turkic World, 90, s. 43- 65.