İki Darbe Arasındaki Dönemde Türkiye’nin Ortadoğu Politikası ve Muhalefet (1960-1980)

İki darbe arası (1960-1980) dönem Türkiye’nin siyasi, ekonomik ve sosyal alanlarda olduğu kadar dış politika alanında da önemli dönüşümler geçirdiği krizlerle dolu bir dönemdir. Dış politika alanında Türkiye’nin en önemli gündem maddesi Kıbrıs sorunu olsa da Ortadoğu ve özellikle Arap ülkeleriyle ilişkilerde de önemli gelişmeler yaşanmıştır. Literatürde ise bu döneme ait çalışmalar genellikle yaşanan gelişmelerin dökümünden veya hükümetlerin uyguladıkları politikaların analizinden oluşmaktadır. Bu çalışmanın amacı ise; post-revizyonist yaklaşım çerçevesinde Türkiye’nin sözü edilen dönemde uyguladığı Ortadoğu politikasının muhalefetteki yansımalarını incelemektir. Bu tarz bir inceleme; hem iç politikada yaşanan gelişmelerin krizlerle dolu yirmi yıllık süreçte dış politikayı nasıl şekillendirdiğini hem de dış politikanın muhalefet özelinde iç politika aktörlerindeki yansımalarını anlamak açısından gereklidir. Bunun sebebi iki darbe arası dönemin yaşanan siyasi istikrarsızlık sebebiyle iktidar - muhalefet döngüsünün en hızlı yaşandığı dönem olması ve partilerin muhalefettekisöylemleri ile iktidardaki pratikleri arasında bir kıyaslama fırsatı sunmasıdır. Çalışmada kullanılacak birincil kaynaklar bütçe görüşmelerine ait olan Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tutanakları olacaktır. İlk olarak, Türkiye’nin Ortadoğu politikasını şekillendiren iç ve dış dinamikler incelenecek, sonrasında Türkiye’nin Ortadoğu politikasının muhalefetteki yansımaları; Ortadoğu ülkeleriyle siyasi ilişkiler ve ekonomik ilişkiler ana başlıkları altında irdelenecektir. Bu çalışmadan elde edilen en temel sonuç Türkiye’de derin bir siyasi kutuplaşma ve bölünme yaşanan bu süreçte Ortadoğu politikaları konusunda iktidar ve muhalefetin ortak bir paydada buluştuğu ve iç politikada meydana gelen kavga ve çekişmelerin Türkiye’nin Ortadoğu politikasına aynı şekilde yansımadığıdır

Turkey’s Middle East Policy and the Opposition in the Inter-Coup Period (1960-1980),

The inter-coup period between 1960 and 1980 is a period full of crises when Turkey witnessed important transformations in political, economic and social areas as well as foreign policy area. Although the Cyprus problem was Turkey’s most important agenda in foreign policy area, significant developments occurred also in the Middle East policy, particularly in relations with Arab countries. In the literature on this subject, studies belonging to this period consists generally of the breakdown of developments experienced or the analysis of policies applied by the governments. The aim of this study, however, is to analyze the reflections of Turkey’s Middle East policy on the opposition in the said period. Such an analysis is necessary to understand how developments experienced in domestic policy shaped foreign policy in the process of twenty yearsfull of crises and the reflections of foreign policy on domestic political actors with respect to opposition. The reason for this is that the inter-coup period was the period whereby the most speedy government-opposition cycle was experienced due to political instability and that it gives an opportunity to compare between the discourses of the parties in the opposition and their practices in the government. The primary resources to be used in the study will be the records of the Turkish Grand National Assembly (TGNA) belonging to budget discussions. First, the domestic and foreign dynamics shaping Turkey’s Middle East policy will be analyzed. Then, the reflections of Turkey’s Middle East policy on the opposition will be studied under two main topics: political relations and economic relations with the Middle East countries. The most fundamental results obtained from this study are that the government and the opposition met on common ground with respect to the Middle East policies in this process where a profound political polarization and division were experienced in Turkey and that the struggles and conflicts occurred in domestic policy was not reflected in the samre way to Turkey’s Middle East policy

PDF

___

TBMM Zabıt Ceridesi (1962) Cilt (C.) 3 Toplantı (T.) 1, 19 Şubat.
(1964) C. 27 T.3, 23 Şubat.
(1965) C.40 T.4, 25 Mayıs.
(1967) C.13 T.2, 17 Şubat.
(1968) C.25 T.3, 20 Şubat.
(1969) C.34 T.4, 19 Şubat.
(1970) C.5 T.1, 23 Mayıs.
(1971) C.11 T.2, 20 Şubat.
(1972) C.21 T.3, 21 Şubat.
(1974) C.4 T.1, 22 Mayıs.
(1975) C.9 T.2, 21 Şubat.
(1976) C.16 T.3, 22 Şubat.
(1977) C.25 T.4, 25 Şubat.
(1979) C.10 T.2, 22. Şubat.
(1980) C.14 T.3, 22 Şubat.
Kitaplar ve Makaleler AHMAD Feroz (2010) Demokrasi Sürecinde Türkiye 1945-1980, Hil Yayın, İstanbul.
ARMAOĞLU Fahir (2017) Filistin Meselesi ve Arap-İsrail Savaşları 1948-1988, Kronik Yayınları, İstanbul.
AYDIN Suavi - TAŞKIN Yüksel (2017) 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul.
BENGİO Ofra (2009) Türkiye-İsrail: Hayalet İttifaktan Stratejik İşbirliğine, Erguvan Yayınevi, İstanbul.
BORATAV Korkut (2018) Türkiye İktisat Tarihi 1908–2015, İmge Yayınevi, Ankara.
DEMİR Yeşim (2009) 1960-1980 Dönemi Türk-Arap Ekonomik İlişkileri, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt VIII, Sayı 18-19, 209-227.
DURAN Hasan – KARACA Ahmet (2013) 1950-1980 Döneminde TürkiyeOrtadoğu İlişkileri, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari İlimler Dergisi, Cilt XIV, Sayı 1, s. 121-136.
ERHAN Çağrı – KÜRKÇÜOĞLU Ömer (2006) Arap Olmayan Ülkelerle İlişkiler, Türk Dış Politikası, Baskın ORAN (Ed.), İletişim Yayınları, İstanbul, s. 796-801
FIRAT Melek (2006) Yunanistan’la İlişkiler, Türk Dış Politikası, Ed. Baskın
ORAN , İletişim Yayınları, İstanbul, s. 716-767.
FIRAT Melek – KÜRKÇÜOĞLU Ömer (2006) Arap Devletleriyle İlişkiler, Türk Dış Politikası, Baskın ORAN (Ed.), İletişim Yayınları, İstanbul, s. 784- 796.
GİRGİN Kemal (2007) Diplomatik Anılarla Dış İlişkilerimiz, İlgi Yayıncılık, İstanbul.
HALE William (2003) Türk Dış Politikası 1774-2000, Mozaik Yayınları, İstanbul.
KARAOSMANOĞLU Ali L. (1983) Turkey’s Security and The Middle East, Foreign Affairs, Cilt LXII, Sayı 1, 157-175.
KARPAT Kemal (2007) Türkiye’de Siyasal Sistemin Evrimi 1876-1980, İmge Yayınevi, Ankara.
KAYNAR Mete Kaan (2017) Türkiye’nin 1960’lı Yılları, İletişim Yayınları, İstanbul.
KÜRKÇÜOĞLU Ömer (1972) Türkiye’nin Arap Ortadoğusu’na Karşı Politikası 1945-1970, Barış Kitap, Ankara.
LUNDESTAD Geir (2014) East, West, North, South, Sage, London.
ORAN Baskın (2006) Türk Dış Politikası, İletişim Yayınları, İstanbul.
PAMUK Şevket (2014) Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
SANDER Oral (2006) Türkiye’nin Dış Politikası, İmge Yayınevi, Ankara.
SİNKAYA Bayram (2011) Geçmişten Günümüze Türkiye’nin Ortadoğu Politikası ve Batı Etkisi, Adam Akademi, Cilt XI, Sayı 1, 79-100.
ŞENER Bülent (2013) 1963-1964 Kıbrıs Krizi: Türk Dış Politikası Tarihinde Askeri, Siyasal ve Hukuksal Boyutlarıyla Bir Zorlayıcı Diplomasi Uygulaması, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Cilt CIII, Sayı CCV, 2013, 103-136.
TURAN Ömer (2019) 1968: İsyan, Devrim, Özgürlük, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
TÜRKMEN İlter (2010) Türkiye Cumhuriyeti’nin Ortadoğu Politikası, BİLGESAM Yayınları, İstanbul.
YENAL Oktay (2013) Cumhuriyetin İktisat Tarihi, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
ZÜRCHER Erik Jan (2013) Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul.