22 Şubat 1962 Darbe Girişimine Giden Süreçte Siyasi Af ve Toplumsal Huzur Tartışmaları

Anayasaya aykırı hareketleri ve toplumsal huzursuzluk nedeniyle 27 Mayıs1960’da yönetime el koyan Türk Silahlı Kuvvetleri, yeni bir anayasahazırlandıktan sonra sivil hayata dönüleceğini açıklamıştı. Yeni dönemdeanayasal kurumlar oluşturulmuş, siyasetin de Demokrat Party (DP)döneminden farklı olması beklenmişti. Önceki tartışmaların geride kaldığı veartık hükûmetin tüm enerjisinin ülkenin sorunlarının çözümüne ayrılacağıdüşünülmüştü. DP tabanı ise 15 Ekim 1961 seçimlerinde destek verdikleriAdalet Partisi ve Yeni Türkiye Partisi üzerinden 27 Mayıs darbesinin yaralarınısarmak istiyordu. Bu çabalar ilk hükûmet döneminin en önemli gündemioluşturacaktı. Çalışmamız 27 Mayıs 1960 darbesinden sonra kurulan ilk sivilhükûmet döneminde yaşanan af ve huzur tartışmalarına temas edecektir. Koalisyon şeklinde faaliyete geçen 1.İnönü hükûmeti bir taraftan yenianayasanın kurumlarını işler hale getirmeye çalışırken diğer yandan ise darbenedeniyle bozulan siyasi hayatı düzenlemeye gayret etmekteydi. Bu süreçtehükûmetin temel endişesi memlekette huzuru temin etmek, 27 Mayıshareketinin kazanımlarını sürdürmekti. Ancak gerek basından gerekse AP vediğer partilerden gelen af talepleri ve sivil siyasetin itibarına zarar verentartışmaları(milletvekili maaşlarına zam meselesi, Nuri Beşer’in açıklaması,Kayseri Hapishanesinden gelen haberlerin eski DP’lileri ülke gündemindetutacak şekilde gazetelerde yayınlanması) Sivil hayata erken geçildiğini düşünenbazı askerleri dikkatinden kaçmamaktaydı. Birçok asker 27 Mayısın hızla tahripedildiğine inanıyordu. Onlara göre radikal toplumsal reformların yapılması içinaskerler iktidarı bırakmamalıydı. Yaşanan gelişmeler hükûmet tarafındankurulmaya çalışılan toplumsal huzurun 22 Şubat darbesiyle karşılaşmasınaneden olacakt

Debates on Political Amnesty and Social Peace in the Process of the Coup Attempt of February 22, 1962,

The Turkish Armed Forces, which confiscated the government on May 27, 1960 relying on unconstitutional acts and social unrest, announced that it would return to civil life after a new constitution was prepared. Constitutional institutions were formed in the new period and politics was expected to be different from the Democrat Party (DP) period. It was thought that previous discussions were left behind and all the energy of the government would be devoted to the solution of the problems of the country. However, DP wanted to heal the wounds of the May 27th coup over the Justice Party and New Turkey Party to which DP gave support on October 15, 1961 elections. These efforts would constitute the most important agenda of the first government period. Our study will touch upon the amnesty and peace debates experienced during the first civil government established after the May 27, 1960 coup. The 1st Inonu government, which started to function as a coalition, tried on one hand to make the institutions of the new constitution operational and on the other hand to regulate the political life that was deteriorated by the coup. In this process, the main concern of the government was to settle peace in the country, to continue the gains of the May 27 movement. However, demands for amnesty from both the press and the AP and other parties and the debates damaging the reputation of civil politics (the question of the increase ofdeputies’ salaries, Nuri Beşer's statement, the publication of the news from the prison in Kayseri to be in a way to keep former DP members on the agenda of the country) did not escape the notice of some soldiers which thought that it was passed to civilian life early. Many soldiers believed that coup of May 27 had been rapidly destroyed. For them, soldiers should not have abandoned the power for radical social reforms. The developments that took place would cause the social peace attempted by the government to be faced with the coup attempt of February 22nd.

PDF

___

Resmi Yayınlar
Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, 1.3.1962, 42. Birleşim, C.3.
Millet Meclisi Tutanak Dergisi, 27.11.1961, 13. Birleşim, C.1.
----------------------------------, 2.2.1962, 42. Birleşim, C.2.
Resmi Gazete, 30.6.1960, Sayı:10539.
Süreli Yayınlar ve Gazete Makaleleri
AKBAL Oktay (1962) 27 Mayıs Bir Düş Müydü? Vatan 3 Şubat.
AKIN Bedii Faik (1962) Yeter Artık, Dünya 7 Ocak.
ATAY Falih Rıfkı (1962) Kayseri Bastil Değildir, Dünya 9 Ocak.
DEMİR Yeşim (2006) Albay Talat Aydemir’in Darbe Girişimleri Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.5, S.12, Bahar .
EVLİYAOĞLU Gökhan(1961) Ümidimizi Kaybetmeyelim, Son Havadis 23 Kasım.
FENİK Mümtaz Faik (1962) Şimdi Tatbikat Bekliyoruz, Son Havadis 19 Ocak.
--------------------------- (1961) Huzur İstemeyenler, Son Havadis 24 Aralık.
--------------------------- (1962) Huzurun Birinci Şartı Anayasa Hükümlerini Eşit Tatbik Etmektir, Son Havadis 13 Ocak.
KABAKLI Ahmet (1962) Bu Nasıl Beşer!, Tercüman 9 Şubat.
----------------------- (1962) Komünizme Dikkat, Tercüman 10 Ocak.
----------------------- (1962) Maksatlı Mitingde Devrimcilere Sövüldü, Dünya 7 Ocak.
----------------------- (1962) Menderes Ailesine Yardım Yarışı, Son Havadis 20 Ocak.
NADİ Nadir (1961) Parlamento ve Onun Prestiji, Cumhuriyet 28 Aralık.
PERİN Cevdet (1962) Huzur Böyle Sağlanmaz, Son Havadis, 7 Ocak.
TİMURTAŞ Faruk Kadri (1962) Kapalı Rejim ve Asıl Gericiler, Son Havadis, 27 Ocak.
TİRALİ Naim (1962) Bir Bardak Suda Fırtına, Vatan 14 Ocak.
------------------ (1962) Huzurun Tek Şartı, Vatan 4 Şubat.
TUĞLUOĞLU Fatih(2019) 27 Mayısı Restore Etme Projesi: Tedbirler Kanunu(1962) Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, S.35,
YALÇIN Mehmet Ali (1961) Zam Fırtınası, Son Havadis 28 Aralık. --------------------------- (1961) Önce Tahliye, Son Havadis 5 Aralık.
Kitaplar
27 Mayıs Bakanlar Kurulu Tutanakları 2 Haziran 1960-16 Kasım 1961, C.1 (2010) Haz. Cemil KOÇAK, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
AKIN Bedii Faik (1967) İhtilâlciler Arasında Bir Gazeteci, İstanbul.
AYDEMİR Talat(1968) Talat Aydemir’in Hatıraları, Ar Matbaası, İstanbul.
BAKŞIK Şeref (2009) CHP ile Bir Ömür, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul.
BAYAR Celal (2018) Kayseri Cezaevi Günlüğü, Haz. Yücel DEMİREL, Yapı Kredi Yayınları, 3. Baskı, İstanbul.
BURÇAK Rıfkı Salim (1994) Türkiye’de Milli İradenin Zaferi, Demokratlar Kulübü Yayınları.
DOĞRU Osman (1998) 27 Mayıs Rejimi, Bir Darbenin Hukuki Anatomisi, İmge Kitabevi, Ankara.
GEVGİLİ Ali (1987) Yükseliş ve Düşüş, Bağlam Yayınları, İstanbul.
GİRİTLİOĞLU Fahir (1965) Türk Siyasi Tarihinde Cumhuriyet Halk Partisinin Mevkii, II, Ayyıldız Matbaası, Ankara.
İSEN Can Kaya (1964) Geliyorum Diyen İhtilâl 22 Şubat 21 Mayıs, Tan Gazetesi Matbaası, İstanbul.
KALPAKÇIOĞLU Özdemir (1968) İkinci Cumhuriyetin 3 Başbakanı ve Olaylar, Cilt II, Ankara.
LANDAU J.M. (1978) Türkiye’de Aşırı Akımlar, 1960 Sonrası Sosyal ve Siyasal Çekişmeler, Çev. Erdinç BAYKAL, Turhan Kitabevi, Ankara.
ÖRTÜLÜ Erdoğan (1977) Üç İhtilâlin Hikâyesi, Milli Ülkü Yayınevi, 4. Baskı, Konya.
TURAN İlhan (2004) İsmet İnönü Konuşma, Demeç, Makale, Mesaj ve Söyleşileri 1961-1965, TBMM Yayınları, Ankara.