Hariciye Müsteşarı Reşad Hikmet Bey’in Hayatı ve Siyasi Faaliyetleri

Osmanlı Devleti açısından I.Dünya Savaşı’na son veren 30 Ekim 1918 tarihliMondros Mütarekesi, aslında Millî Mücadele Hareketi’nin de temel sebebidir.Zira mütarekeye dayanılarak başlatılan işgaller, Anadolu’da Mustafa Kemal Paşaliderliğinde büyük bir direnişin doğmasına yol açmış ve bu mücadeleninsonucunda da Türkiye Cumhuriyeti Devleti kurulmuştur. Dolayısıyla MondrosMütarekesi gibi oldukça önemli bir mütarekenin müzakereleri içingörevlendirilen Bahriye Nazırı Rauf Bey (Orbay), Hariciye Müsteşarı ReşadHikmet Bey ve Kurmay Yarbay Sadullah Bey’den oluşan üç kişilik heyet,şüphesiz imzalayacakları bu ateşkesin öneminin farkındaydı. Bu bağlamdaçalışma, Mondros Mütarekesi’nin müzakere edilip imzalanması içingörevlendirilen heyette yer alan Hariciye Müsteşarı Reşad Hikmet Bey’inhayatını, diplomat ve devlet adamı olarak kariyerini özellikle MondrosMütarekesi sürecindeki faaliyetlerine odaklanarak incelemeyi amaçlamaktadır.Çalışma hayatına Tahrirat-ı Hariciye Kalemi’nde memur olarak başlayan ReşadHikmet Bey, zamanla sadaret tercümanlığı, elçilik müsteşarlığı görevlerini de ifaederek Hariciye Müsteşarlığı’na kadar yükselmiştir. Mondros Mütarekesigörüşmelerine de katılan Hikmet Bey, son Osmanlı Meclisi’nde de MeclisBaşkanlığı görevini yürütmüştür. Bu görevi sırasında 28 Şubat 1920’da hayatınıkaybetmiştir. Bu çerçevede, Mondros Mütarekesi’ni ikinci murahhas sıfatıylaimzalayan Reşad Hikmet Bey’in hayatının, özellikle de siyasi ve bürokratikkimliğinin ortaya konulması çalışmanın başlıca amacı olacaktır.

The Life and Political Activities of Reşad Hikmet Bey, The Undersecretary of Foreign Affairs

For the Ottoman State, the Mudros Armistice of October 30, 1918, which ended World War I, was actually the main cause of the National Struggle Movement. For the invasions based upon the truce caused the birth of a great resistance movement under Mustafa Kemal Pasha’s leadership in Anatolia and the Republic of Turkey was founded as a result of this struggle. Accordingly, the three-person delegation consisting of Rauf Bey (Orbay), the Minister of Navy, Resad Hikmet Bey the Undersecretary of Foreign Affairs and Sadullah Bey, the Chief of Staff Commander, who were assigned to negotiate a very important armistice such as Mudros Armistice, were undoubtedly aware of the importance of this ceasefire that they would sign. In this context, the study aims to examine the life of Resad Hikmet Bey, the Undersecretary of Foreign Affairs, who took place in the delegation assigned to negotiate and sign the Mudros Armistice, and his career as diplomat and statesman, in particular, focusing upon his activities during the Mudros Armistice. Reşad Hikmet Bey began his career as a civil servant in the Office of Foreign Correspondence, and was raised to this position of the Undersecretary of Foreign Affairs, by performing the duty of translator for Prime Ministry and undersecretary of embassy. Hikmet Bey, who participated in the Mudros Armistice negotiations, served as the Speaker of the last Ottoman Parliament. He lost his life during this task, on February 28, 1920. In this context, it will be the main purpose of the study to reveal the life of Resad Hikmet Bey, who signed the Mudros Armistice as the second delegate, especially his political and bureaucratic identity.

PDF

___

Arşiv Belgeleri
T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) Resmi Yayınlar
1900 (1318) Sâlnâme-i Nezâret-i Umûr-ı Hâriciyye III (2003), Haz. Ahmed Nezih Galitekin, İşaret Yayınları, İstanbul.
1902 (1320) Sâlnâme-i Nezâret-i Umûr-ı Hâriciyye IV (2003), Haz. Ahmed Nezih Galitekin, İşaret Yayınları, İstanbul.
Meclisi Mebusan Zabıt Ceridesi (MM. ZC.)
T.B.M.M. Zabıt Ceridesi (ZC.)
Gazeteler
Alemdar
Minber
Vakit
Yeni Gün
Zaman
Kitaplar ve Makaleler
Ahmet İzzet Paşa (2017) Feryadım İstiklâl Harbi’nin Gerçekleri, C.II, Yay.Haz. Süheyl İzzet FURGAÇ, Yüksel Kanar, Timaş Yayınları, İstanbul.
AKŞİN Sina (2010) İstanbul Hükûmetleri ve Millî Mücadele II Son Meşrutiyet 1919- 1920, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
ALÂETTİN İbrahim (1936) Meşhur Adamlar Hayatları-Eserleri, C. IV, İstanbul.
Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri IV (2006), ATAM Yayınları, Ankara.
AYIŞIĞI Metin (2013) Mareşal Ahmet İzzet Paşa (Askerî ve Siyasî Hayatı), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
BAŞAK Tolga (2013) Türk ve İngiliz Kaynaklarıyla Mondros Mütarekesi ve Uygulama Günlüğü (30 Ekim–30 Kasım 1918), IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
BAYKAL Bekir Sıtkı (1989) Heyet-i Temsiliye Kararları, TTK Yayınları, Ankara. BAYUR Yusuf Hikmet (1991) Türk İnkılâbı Tarihi, C.III, Kısım: III, TTK Yayınları, Ankara.
------------------------------- (1991) Türk İnkılâbı Tarihi, C.III, Kısım: IV, TTK Yayınları, Ankara.
BOZKURT Abdurrahman (2014) İtilaf Devletlerinin İstanbul’da İşgal Yönetimi, ATAM Yayınları, Ankara.
ÇETİN Nurten (2015) Son Sadrazam Ahmet Tevfik Paşa, ATAM Yayınları, Ankara.
DYER Gwyne (1972) The Turkish Armistice of 1918: 1: The Turkish Decision for a Separate Peace, Autumn 1918, Middle Eastern Studies, Vol.8, No.2 (May), ss. 143-178.
------------------ (1972) The Turkish Armistice of 1918: 2: A Lost Opportunity: The Armistice Negotiations of Moudros, Middle Eastern Studies, Vol. 8, No. 3 (Oct.), ss. 313-348.
Gazi Mustafa Kemal (Atatürk) (1999) Nutuk-Söylev, C.I (1919-1920), TTK Yayınları, Ankara.
GOLOĞLU Mahmut (2010), Millî Mücadele Tarihi III Üçüncü Meşrutiyet (1920), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
GÖKBİLGİN M.Tayyip (2011) Millî Mücadele Başlarken, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
GÖZTEPE Tarık Mümtaz (2017) Mütareke Günleri, Haz. H.Afşın Günaydın, Cümle Yayınları, Ankara.
GÜNEŞ İhsan (2017) Atatürk Dönemi Türkiye’sinde Milletvekili Genel Seçimleri (1919-1935), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
İNAL İbnülemin Mahmud Kemal (2012), Osmanlı Devrinde Son Sadrazamlar XIXIV, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
KADRİ Hüseyin Kâzım (2018) Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Hatıralarım, Haz. İsmail Kara, Dergâh Yayınları, İstanbul.
KANSU Mazhar Müfit (2009) Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, C.I, TTK Yayınları, Ankara.
KARACA Taha Niyazi (2004) Meclis-i Mebusan’dan Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne Geçiş Sürecinde Son Osmanlı Meclis-i Mebusan Seçimleri, TTK Yayınları, Ankara.
KILIÇ Selami (1998) Türk Sovyet İlişkilerinin Doğuşu Brest-Litovks Barışı ve Müzakereleri (22 Aralık 1917-3 Mart 1918), Ülke Kitapları, İstanbul.
KOCAOĞLU Bünyamin (2008) Mütareke ile Müsalaha Arasında Türkiye: Mütareke Hükûmetleri ve İstanbul Basınının Sulh Meselesine Bakışları, İlkadım’dan Cumhuriyet’e Millî Mücadele, Edit. Osman Köse, Mavi Yayıncılık, İstanbul, ss. 191-203.
MAGNES Judah L. (1919) Russia and Germany at Brest-Litovsk A Documentary History of The Peace Negotiations, New York.
OKUR Mehmet, Murat Küçükuğurlu (2006) İngiliz Yüksek Komiserlerinin Gözüyle Millî Mücadele, Serander Yayınları, Trabzon.
ORBAY Rauf (2018) Siyasî Hatıralar, Örgün Yayınevi, İstanbul.
ÖZÇELİK Mücahit (2012) 1918 Bükreş Antlaşması, History Studies, Vol.4, Issue:4 (Kasım/November), ss. 261-275.
PAKALIN Mehmed Zeki (2008) Sicill-i Osmanî Zeyli Son Devir Osmanlı Meşhurları Ansiklopedisi, C. XV, Yay.Haz. Ayhan Öztürk, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
SATAN Ali (2010) İngiliz Yıllık Raporlarında Türkiye (1920), Çev. Burak Özsöz, Tarihçi Kitabevi, İstanbul.
TOWNSHEND Charles V.F. (2007) Irak Seferi ve Esaret, Sad. Recep Ahıskalı, Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
TUNAYA Tarık Zafer (2010) Türkiye’de Siyasal Partiler, C. 2, İletişim Yayınları, İstanbul.
TÜRKGELDİ Âli [Fuat] (1948) Moudros ve Mudanya Mütarekelerinin Tarihi, Türk Devrim Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara.
------------------------------ (2010) Görüp İşittiklerim, TTK Yayınları, Ankara.