Türk Modernleşmesi’nin Kıbrıs’taki Yansıması: Halkevleri

Türkiye’de toplumsal değişim ve dönüşümün önemli bir unsuru olanHalkevleri, Atatürk tarafından 19 Şubat 1932’de açıldı. Tek parti dönemininişlevsel kurumlarından birisi oldu. Halkevleri hem sosyo-kültürel alanda hemde eğitim alanında göstereceği faaliyetlerle toplumu bütünleştirmeyi vegeliştirmeyi amaçladı. Bu doğrultuda kuruluşundan kapatıldığı 1951’e kadarönemli bir kurum oldu. Kıbrıs Türkleri de Atatürk devrimlerini kendisinerehber kabul ederek benzer adımlar attı. Bunlardan birisi de Halkevleri idi.Sadece bu eylem Atatürk devrimlerinin evrensel yönünü bir kez dahavurgulamak için yeterli olsa gerekti. Türkiye için örnek bir kurum olanHalkevlerinin bir benzeri Kıbrıs’ta açılmak istendi. Başbakanlık CumhuriyetArşivi’ndeki araştırmamız esnasında Kıbrıs’taki “Kurun” gazetesi başta olmaküzere, Kıbrıs basınında bir Halkevi’nin faaliyete geçmesi için düzenli haberleryapıldığı ve makaleler yazıldığı tespit edildi. Kıbrıs Türklerinin “bir Halkevikurulması ile ilgili talebinin” konsolosluk aracılığı ile Ankara’ya ulaşmasındansonra gerçekleşen bir dizi yazışma sonrası konu hakkında ilerleme sağlandı.“Fikir, fiiliyata dönüşmeye başladı.” II. Dünya Savaşı sonrası Kıbrıs Türk basınıincelendiğinde de Halkevi açılması hususunda bir fikir birliği olduğugörülmektedir. Bu bağlamda adanın farklı yerlerinde Halkevleri açılmıştır.Bunlar arasında Lefkoşa, Girne, Limasol ve Mağusa bulunmaktadır. Halkevleribağımsız bir yapı olarak ortaya çıkmıştır. Kurulan Halkevleri, Kıbrıs Türktoplumu için siyasi, sosyal, kültürel birçok etkinliğin gerçekleştirildiği ve önemlikararların alındığı bir merkez konumunda olmuştur

The Reflection of Turkish Modernization in Cyprus: Community Centers,

Being an important element of social change and transformation in Turkey, community centers were opened by Ataturk on February 19th, 1932. They were one of the functional institutions of the single-party period. Community Centers aimed to integrate and develop the society with the activities which would show both in the socio-cultural and educational fields. In line with this, they had been important institutions from its foundation to the date that it was closed in 1951. Turkish Cypriots took similar steps in recognizing the Ataturk’s revolutions as guide for them. One of them was Community Centers. Only this action must have been enough to once again highlight the universal aspect of the Ataturk’s revolutions. Community Centers, which were a model institution for Turkey, were also wished to be founded in Cyprus in a similar way. During our research in the Archives of the Republic of the Prime Ministry, it was found that regular news was made and articles were written in the Cypriot press, especially in the Cypriot newspaper “Kurun”, about founding a community center in Cyprus. After the demand of Turkish Cypriots “regarding the establishment of a Community Center” reached Ankara through the consulate in consequence of a series of correspondence progress had been made on the subject. “The idea started to turn into action”. When the Turkish Cypriot press after World War II is analysed; there seems to be a consensus to open a community center. In this context, community centers were opened in different parts of the island. These include Nicosia, Kyrenia, Limassol and Famagusta. Community centers emerged as an independent structure. The founded Community Centers were the centers where many political, social, cultural activities were performed and the important decisions were taken for the Turkish Cypriot community.

PDF

___

Arşiv Belgeleri
T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (Türkiye Cumhuriyeti-Ankara)
BCA, FN: 030. 1 0 0, KN:124, DN:886, SN:18
BCA, FN: 490. 1 0 0, KN:1066, DN:1089, SN:3
The National Archives (İngiltere-Londra)
FCO 141/2794
Süreli Yayınlar
Hür Söz
Bozkurt
Akın
Zafer
Kitaplar ve Makaleler
AKİF Özay-AKİF Selçuk (2008) Geçmişten Yankılar (Echoes from the Past), Leymosun Kıbrıs Türk Cemaati ve Mirası, Lefkoşa.
ALTAN Mustafa Haşim (1997) Atatürk Devrimlerinin Kıbrıs Türk Toplumuna Yansıması, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Millî Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
ALASYA H. Fikret (1992) Kıbrıs ve Rum-Yunan Emelleri, KKTC Millî Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları, Basım yeri yok.
AN Ahmet (2015) Kıbrıs’ta İşçi Sınıfının Oluşumu ve İlk Sendikal Hareketler, Osmanlı İmparatorluğu’nda İşçi Sınıfının Oluşumu Konferansı (17-18 Ekim 2015), Tarih Vakfı, İstanbul, s. 1-16.
ATATÜRK Mustafa Kemal (1989) Nutuk, Haz: İsmail Arar, Uluğ İğdemir, Sami N. Özerdim, II, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
BAYKARA Tuncer (1981) Türk Devrim Tarihi, Ankara.
CHP Halkevleri Öğreneği (1935) Ulus Basımevi, Ankara.
Cumhuriyet Ansiklopedisi 1923-1940, I (2005), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
ÇAVDAR Tevfik (1999) Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1839-1950, İmge Kitabevi, Ankara.
ÇAĞBAYIR Yaşar (2007) Ötüken Türkçe Sözlük, Ötüken Yayınları, İstanbul.
ÇEÇEN Anıl (2000) Atatürk’ün Kültür Kurumu Halkevleri, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul.
----------------- (2009) 100 Soruda Kemalizm Başlangıcından Günümüze, Kilit Yayınları, İstanbul.
DEMİRCİ Sevtap (2011) Belgelerle Lozan Taktik-Stratejik-Diplomatik Mücadele 1922-23, Alfa Kitap, İstanbul.
DEVELLİOĞLU Ferit (2002) Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara.
EROĞLU Hamza (1990) Türk İnkılâp Tarihi, Savaş Yayınları, Ankara.
EYYÜPOĞLU İsmail (2000) Bir Demokrasi Açılımı Halkçılık ve Mustafa Kemal Atatürk, Atatürk Dergisi, Cilt III, Sayı 1, Erzurum, s. 265-288.
İNAN Rauf (1970) Orta Avrupa’da Gelişmenin Demokrasinin Temeli Eğitim, İş Bankası Yayınları, Ankara.
İĞDEMİR Uluğ (1976) Yılların İçinden, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara. İSMAİL Sabahattin - BİRİNCİ Ergin, Atatürk Döneminde Türkiye Kıbrıs İlişkileri (1919-1938), Akdeniz Haber Ajansı Yayınları-8-Lefkoşa.
KONUR İsmet (1938) Kıbrıs Türkleri, Bürhaneddin Matbaası.
KUŞAT Ali (2003) Bir Değerler Sistemi Olarak “Kimlik” Duygusu ve Atatürk, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt II, Sayı 15, Kayseri, s. 45-61.
MAPOLAR Hikmet Afif (2002) Kıbrıs Güncesi 40 Yılın Anıları, I-II, Galeri Kültür Yayınları, Lefkoşa.
ÖZACUN Orhan (2001) CHP Halkevleri Yayınları Bibliyografyası 1932-1951, Kitap Matbaacılık, İstanbul.
----------------------- (2002) Halkevlerinin Kuruluşu ve Atatürk Döneminde İstanbul Halkevlerinin Faaliyetleri (1932-1938) İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul.
ÖZKAN M. Necati - BİRİNCİ Ergin (1997) M. M. Necati Özkan, I-IV (1899- 1970) Necati Özkan Vakfı Yayınları, İstanbul.
ÖZTER Lütfi (2004) Ulusal Mücadelede Denktaş, Özyurt Matbaacılık, Ankara.
SAMANİ Meltem Onurkan (2007) Kıbrıs’ta Bir Sömürge Kurumu: Kavanin Meclisi (1882-1931), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara).
SAYGILI Neriman KANIPEK Kâmil BALIKÇIOĞLU İsmail (2013)
KKTC’de Sendika Tarihi ve Kıbrıslı Türklerin Varoluş Mücadelesindeki Yeri Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt VI, Sayı 28 (Güz), s. 284-295.
TANYOL Cahit (1981) Atatürk ve Halkçılık, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara.
TURAN Orhan (2013) Tarihten Günümüze Kıbrıs Türk Basını (1879-2009), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
ZEYREK Şerafettin (2006) Türkiye’de Halkevleri ve Halkodaları, Anı Yayıncılık, Ankara.
Elektronik Kaynaklar
http://www.ktff.net/KTFF/Tarihce (Erişim Tarihi: 28.05.2020).
http://www.ktff.org/BilgiBankasi/KulupDetayi/11.(Erişim Tarihi: 28.05.2020) Sözlü Kaynaklar
Altay SAYIL (Dr. Fazıl Küçük Müzesi Müdürü, Emekli Polis Memuru, Gazeteci).
Mustafa ÇIRAKOĞLU (Emekli Öğretmen, Girne Halkevi Spor Kulübü Yöneticisi).