Babanzade İsmail Hakkı Bey’in Perspektifinden Balkan Savaşları’nda Adalar Meselesi

II. Meşrutiyetin ilanından sonra Osmanlı Devleti ilk olarak İtalya ile TrablusgarpSavaşı’nı, bu savaş daha bitmeden ikinci olarak da, Bulgaristan, Yunanistan,Sırbistan ve Karadağ’la Balkan Savaşlarını yapmıştır. Trablusgarp Savaşı’ndaİtalya, Osmanlı Devleti’ni barışa zorlamak amacıyla Rodos ve Oniki Ada’yı işgaletmiştir. Bu savaşı bitiren Uşi Antlaşması’na göre de, İtalya, Osmanlı DevletiTrablusgarp’tan tamamen çekildikten sonra söz konusu adaları iade edecektir.Ancak bu esnada Balkan Savaşı başlayınca, Osmanlı Devleti adaları Yunanistan’akarşı korumak amacıyla, İtalyan işgalinin savaş sonuna kadar devam etmesineizin vermiştir. Yunanistan ise Osmanlı Devleti’ne oranla daha güçlü olandonanması sayesinde Ege Denizi’ndeki diğer adaları ele geçirecektir. BalkanSavaşları’nı bitirmek için yapılan barış görüşmelerinde, adalar konusu da gündeme gelmiştir. Bu görüşmelerde büyük devletler, adaların Yunanistan’dakalmasına yönelik bir tavır sergilemiştir. İtalya ise Osmanlı Devleti’ninTrablusgarp’tan tam olarak ayrılmadığını bahane ederek işgal altında tuttuğuadalardan çekilmemiştir. Babanzade İsmail Hakkı Bey, Tanin gazetesinde adalarkonusunu gündeme getirerek, hem gelişmeleri kamuoyu ile paylaşmış hem demeselenin çözümünde Osmanlı Devleti’nin takip etmesi gereken yolugöstermeye çalışmıştır. Bu makalenin amacı; Balkan Savaşları esnasında AdalarMeselesi’ne Babanzade İsmail Hakkı Bey’in nasıl bir bakış açısı gösterdiğiniaktarmaktır.

The Aegean Islands and Dodecanese Islands Question in the Balkan Wars from the Perspective of Babanzade İsmail Hakkı Bey

Following the declaration of the 2nd constitutional monarchy in 1908, the Ottoman Empire initially went to war against Italy in Tripolis. Afterwards, the Balkan Wars against Bulgaria, Greece, Serbia and Montenegro broke out as the Turco-Italian war continued. During the Turco-Italian war, Italy occupied Rhodes and the Dodecanese islands in order to force the Ottoman Empire to make peace. According to the Treaty of Ouchy, which ended this war, Italy committed to give the occupied islands to the Ottoman Empire back in case of a total Ottoman withdraw from Tripoli. Nevertheless, when the Balkan war broke out, the Ottoman government allowed Italians to keep the occupied islands under her control until the end of the war in order to protect them against Greeks. Greece took over the rest of the Aegean islands through its more powerful navy than the Ottoman State. The situation of the islands became an issue of concern during the peace negotiations for the Balkan Wars. In these negotiations, the great powers took a stance in favor of Greece. Italy did not withdraw from the islands under her occupation asserting that the Ottoman Empire had not totally withdrawn from Tripoli. Babanzade Ismail Hakkı Bey, a columnist of the prominent newspaper Tanin, brought on the issue of islands and informed the public opinion on recent developments regarding the issue. Moreover, he tried to propose the Ottoman Government solutions for the settlement of the question. This article aims to explain Babanzade Ismail Hakkı Bey’s stance on the question of islands in the course of the Balkan Wars.

PDF

___

Arşiv Belgeleri
T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) A.}MTZ.KB.., (Sadaret Kıbrıs Evrakı), Yer: 3-63, Tarih: 26 Aralık 1912.
BEO, (Bab-ı Ali Evrak Odası), Yer: 4179-313355, Tarih: 3 Haziran 1913. KÜÇÜK Cevdet (1992) Balkan Savaşı, DİA, Cilt: 5.
MAYAK Faysal (2010) Babanzade İsmail Hakkı’nın Tanin’de Yayımlanmış Makalelerine Göre Osmanlı Devleti ve Dış Politika, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 11.
ODABAŞI Necmi (2015/2) Yunan Zırhlısı Averof’un Osmanlı Donanması ve Ekonomisi Üzerindeki Etkileri, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 18, Sayı: 29.
ÖRENÇ Ali Fuat (2003) Ege Adalarında İdari Yapı (1830-1923), Ege Adaları’nın İdari, Mali ve Sosyal Yapısı, Ed. İdris Bostan, SAEMK Araştırma Projeleri Dizisi, Ankara.
ÖZLÜ Hüsnü (2012) Arşiv Belgeleri Işığında Balkan Savaşları’nda Ege Adaları’nın İşgali Süreci, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt: XII, Sayı: 25.
TURAN Şerafettin (1965) Rodos ve 12 Ada’nın Türk Hâkimiyetinden Çıkışı, Belleten, Cilt: XXIX, Sayı: 113.
Kitaplar, Tezler ve Ansiklopedi Maddeleri
Sadrazam ve Harbiye Nazırı Mahmut Şevket Paşa’nın Günlüğü (1988), Arba Yayınları, İstanbul.
AKBAŞ Murat (2018) Balkan Savaşlarında Deniz Cephesi (1912-1913), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale.
ARMAOĞLU Fahir (2003) 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914), TTK Yayınları, Ankara.
BEEHLER W.H. (2014) 1911-1912 Türk-İtalyan Savaşı Trablusgarp Savaşı’nın Tarihi, (Çev. Leyla Yıldırım), İlgi Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
BOSTANCI Mustafa (2005) Türk Basınına Göre Birinci Dünya Savaşı Arifesinde Adalar Meselesi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
CEMAL PAŞA (2006) Hatırat (1913-1922), Haz. Ahmet Zeki İzgöer, Nehir Yayınları, İstanbul.
CHİLDS Timothy W. (2008) Trablusgarp Savaşı ve Türk-İtalyan Diplomatik İlişkileri, (Çev. Deniz Berktay), İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
ERİM Nihat (1953) Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Cilt:1, Ankara.
GİOLİTTİ Giovanni (2012) Trablusgarp’ı Nasıl Aldık? Dönemin İtalya Başbakanının Türk-İtalyan Savaşına Dair Hatıraları, Haz. Tahsin Yıldırım, Dün Bugün Yarın Yayınları, İstanbul.
GRAVES P. Philip (1999) İngilizler ve Türkler Osmanlı’dan Günümüze Türk-İngiliz İlişkileri (1789-1939), (Ter. Yılmaz Tezkan), 21. Yüzyıl Yayınları, Ankara.
HAYTA Necdet (1992) Ege Adaları Sorunu (1911-1923), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
------------------------ (2008) Balkan Savaşlarının Diplomatik Boyutu ve Londra Büyükelçiler Konferansı (17 Aralık 1912-11 Ağustos 1913), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
KARAL Enver Ziya (bty.) Büyük Osmanlı Tarihi, TTK Yayınları, Cilt: 5, [byy.].
MAYAK Faysal (2019) Babanzade İsmail Hakkı Bey’in Gözünden Osmanlı Devleti’nin İç ve Dış Politikası (1908-1913), Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Antalya.
MUHTAR Mahmud (1999) Maziye Bir Nazar Berlin Antlaşmasından Harb-i Umumiye Kadar Avrupa ve Türkiye-Almanya Münasebetleri, (Yay. Haz. Erol Kılınç), Ötüken Yayınları, İstanbul.
ÖRENÇ Ali Fuat (1995) Yakın Dönem Tarihimizde Sisam Adası (1821-1923), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
------------------------ (2001) Yakın Dönem Tarihimizde Rodos Adası, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul.
PAPUÇÇULAR Hazal (2019) Türkiye ve Oniki Ada, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
ŞİMŞİR Bilal N. (1989) Ege Sorunu Belgeler, Cilt: I-II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Makaleler
BABANZADE İsmail Hakkı (1912) Kıbrıs’taki Katliam ve Adalar Meselesi, Tanin, 19 Haziran, No:1366.
…………… (1913) Adalar Meselesi ve İngiltere, Tanin, 24 Şubat 1913, No:1521.
…………… (1913) Harpten Sonra İtalya, Tanin, 25 Şubat 1913, No:1522.
…………… (1913) Tavassut ve Adalar, Tanin, 31 Mart 1913, No:1556.
…………… (1913) İtalya ile Yunanistan, Tanin, 12 Nisan 1913, No:1568.
…………… (1913) İtalya ve Yunanistan, Tanin, 20 Mayıs 1913, No:1606.
……………(1913) İtalya ve Adalar, Tanin, 3 Haziran 1913, No:1620.
……………(1913) Yine Adalar Meselesi, Tanin, 7 Haziran, No:1624.
……………(1913) İtalya ve Adalar, Tanin, 11 Ağustos, No:1688.
……………(1913) Adalar ve Devletler, Tanin, 19 Ağustos, No:1696.
……………(1913) Yunan Bahriyesi, Tanin, 22 Ağustos, No:1699.
CİVANOĞLU Ahmet (2016) Doğu Ege Adalarında İşgal ve Silahlanma, Sobider, Yıl: 3, Sayı: 9.
HAYTA Necdet (1994) Rodos ile 12 Ada’nın İtalyanlar Tarafından İşgali ve İşgalden Sonra Adaların Durumu (1912-1918), OTAM, S.5.
--------------------- (1996) 1912’den Günümüze Ege Adaları Problemi, Türk Yurdu, Cilt: 16, Sayı: 110.
KURTCEPHE İsrafil (1991) Rodos ve Oniki Ada’nın İtalyanlarca İşgali, OTAM, Sayı: 2.