RUS VE TÜRK KÜLTÜRÜNDE RAKAMLI DEYİMLER ÜZERİNE KÜLTÜRDİLBİLİMSEL BİR İNCELEME

Öz Deyimler toplumların dil hazinelerini oluşturan, kültürünü ve milli bilincini yansıtan kalıplaşmış söz gruplarıdır. Halkların dil ve kültür etkileşiminin göstergeleri olan deyimleri incelemek ve milli dünya görüşünün dile yansıma biçimlerini ortaya çıkarmak ise kültürdilbilimin araştırma konusudur. Disiplinlerarası bir bilim dalı olarak XX. yüzyılın sonunda ortaya çıksa de temelleri daha öncesine dayanan kültürdilbilim, dil ve kültür ilişkilerini araştıran, halkların dile yansıyan kültürel değerlerini inceleyen bir bilim dalıdır. Kültürdilbilim aracılığıyla bir toplumun yaşam biçimi, kültürel değerleri, dini inanışları, kısacası düşünme biçimi açığa çıkarılır. Deyimler ise kültürdilbilim araştırmalarında kültürün dile yansıtılmış halinin öncül kaynakları olarak görülmektedir. Bu disiplin anlayışından yola çıkarak bu çalışmada öncelikle bir bilim dalı olarak kültürdilbilim, kültürdilbilimin tarihsel gelişim süreci ve kültürdilbilimin gelişimine katkıda bulunan kuramcılar ele alınmıştır. Kültürel bilginin taşıyıcısı olan deyimlerin incelenmesinde başvurulan kültürdilbilimsel araştırma yöntemlerine değinilerek, konu Rus ve Türk deyimlerden örneklerle pekiştirilmiştir. Bu süreçte deyimlerin anlamı, gerçek ya da mecaz anlamdaki kullanımı, konuşulan dilin tarihindeki yeri, içeriği, kökeni gibi birçok bilgiye yer verilmiştir. Ayrıca çalışmanın ana temasını oluşturan Rus ve Türk kültüründeki rakamlı deyimler tespit edilmiş, karşılaştırmalı olarak kültürdilbilimsel bağlamda incelenmiştir. İki farklı toplumun kültür kodlarını oluşturan deyimlerde kullanılan rakamlar, sayılara yüklenen anlamlar, kullanım sıklıkları fazla olan rakamların anlamsal içeriğinin her iki dilde ne oranda benzerlik ya da farklılık gösterdiği kültürdilbilimsel bakış açısıyla aktarılmaya çalışılmıştır. Çalışmada elde edilen bilgiler doğrultusunda farklı dillerin dünyayı algılayış biçimi, olayları adlandırma şekli, geçmiş ve günümüzdeki düşünce yapısı gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kültürdilbilim, , Rusça ve Türkçe deyimler, , rakamlar,

PDF

___

ALEFİRENKO, N. F. (2010), Lingvokulturologiya: tsennostno-smıslovoye prostranstvo yazıka: uçeb. posobiye. Moskva: Nauka.
AVAKOVA, R. A. (2015), “Semantik ve Pragmatik Benzerlikleri ve Özellikleri ile Türkçe Deyimler”, Türk Tarihi ve Kültür Araştırmaları, Cilt: 19, s. 88-95.
EL-İLYA, M. A. F. (2018), “Lingvokulturologiçeskiy analiz frazeologizmov s çislovım komponentom v russkom i arabskom yazıkah”, Yazık. Politika. Kultura. s. 167-175.
EROL ÇALIŞKAN, Ş. S. (2019), “Alpamış Destanında Sayıların Anlamları ve Değerlendirilmesi Üzerine Bir İnceleme”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (14), s. 183-197.
HİRİK, E. (2017), “Türk Dünyası Atasözlerinde Sayılar ve Anlam Alanları”, International Journal of Languages’ Education and Teaching, Volume 5, Issue 1, s. 223-241.
KENZHALİN, K. (2017), “Türk Dünyasında Deyim Bilimi Çalışmaları”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (43), s. 107-124.
KRASNIH, V. V. (2002), Etnopsiholingvistika i lingvokulturologiya. Moskva: Gnozis.
KUÇAYEV, A. (2003), “Neznakomıye gribı”, Oktyabr.
MASLOVA, V. A. (2001), Lingvokulturologiya. Moskva: Akademiya.
ÖNAL KILIÇ, S. (2018), “Yedi Sayısının Kültürel Arka Planı Çerçevesinde Garibname Mesnevi’sinin Yedinci Bölümü Üzerine Bir İnceleme”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi, Sayı 86, s. 111-132.
PŞİBAYEVA, M. A. (2016), “Çislitelnoye ‘dva’ vo frazeologiçeskih yedinitsah raznostrukturnıh yazıkov”, Filologiçeskiye nauki. s. 104-108.
SEPİR, E. (2003), Status “Lingvistiki kak nauki”. İzbrannıye trudı po yazıkoznaniyu i kulturologii. s. 259-265.
SERGEYEV, V. İ. (2015), “Numerologiya i simvolika çisel v jizni lyudey i sudbe çeloveçestva (etnolingvistiçeskiy etyud)”, Filologiçeskiye nauki. Yazıkoznaniye. Vestnik Çuvaşskogo Universiteta. (4), s. 275-280.
TELEGİNA, E. V. (2013), “Frazeologizmı s çislovım komponentom: Lingvokulturologiçeskiy aspekt (na materiale russkogo i angliyiskogo yazıkov)”, URFU. s. 128-133.
TELEGİNA, E. V. (2017), Otsenoçno-kulturologiçeskiy aspekt russkih i angliyskih frazeologizmov s poryadkovımi i koliçestvennımi çislitelnımi. Yekaterinburg: Dissertatsiya na soiskaniye uçyonoy stepeni kandidata filologiçeskih nauk.
TELİYA, V. N. (1996), Russkaya frazeologiya. Moskva: Şkola.
TELİYA, V. N. (2006), Russkiy frazeologiçeskiy slovar. Moskva: Nauka.
TSİNJUN, M. (2008), “Lingvodidaktiçeskiye opisaniye tsifr ‘sem’ i ‘devyat’ v russkom i kitayskom yazıkah”, Vestnik RUDN, s. 11-15.
TÜRK DİL KURUMU. (2009), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. TDK.
VEJBİTSKAYA, A. (1996), Yazık. Kultura. Poznaniye. Otv. Red. M. A. Krongauz. Moskva: Russkiye slovari.
VEREŞÇAGİN, E. M., KOSTOMAROV, V. G. (2005), Yazık i kultura. Moskva: İndrik.
YARDIMCI, M. (1998), “Geleneksel Kültürümüzde ve Âşıkların Dilinde Sayılar”, Çukurova Halk Edebiyatı Sempozyumu, Çukurova Üniversitesi, s. 636- 648.