ESKİ TÜRK EDEBİYATI ALANINDA BELAGAT ÇERÇEVESİNDE YAPILAN ÇALIŞMALAR ÜZERİNE BİR BİBLİYOGRAFYA DENEMESİ

Öz Belagat ilmi klasik Türk edebiyatı araştırmaların en önemli inceleme alanlarındandır. Klasik Türk edebiyatı edebî ürünlerinde ve Osmanlıcanın ifade üslubunda zevk-i selimi belirleyen bir ölçüt olarak kendini göstermiştir. Eski Türk edebiyatı sahasında yapılan araştırmalarda belagatin kendisi veya bir bölümü, edebi metinlerdeki belagat sanatları, belagat sanatlarının sanatçının üslubundaki yeri, belagat sanatlarının sağladığı ifade zenginlikleri incelenmiştir. Belagati kuramsal açıdan ele alan ilk eserler ise Osmanlı döneminde kaleme alınmıştır. Arap ve Fars belagat kitapları esas alınarak kaleme alınan bu eserler, Tanzimat dönemine kadar klasik anlayışla devam etmiştir. Tanzimat’la beraber Batı’ya yönelme ivme kazanmış, Batı’ya yönelen sanatçılar, Arap ve Fars belagat kitapları yanında Fransızca retorik kitaplarını da örnek alarak eserler kaleme almışlardır. Çalışmada Tanzimat’tan sonra eski Türk edebiyatı alanında -veya bu alanı ilgilendiren- belagat çerçevesinde yapılmış olan çalışmalar tespit edilmeye çalışılmıştır. 2007 yılında Cumhuriyet sonrası belagat çalışmalarıyla ilgili iki literatür çalışması yapılmıştır. Çalışmamıza ise Tanzimat’tan itibaren günümüze kadar belagatle ilgili yapılan çalışmalar konu edilmiş olup daha önce yapılmış literatür taramalarından yararlanılmıştır. Belagat çerçevesinde yapılan çalışmalar kitap, makale ve tez olmak üzere üç grup halinde tasnif edilmiştir. Tanzimat sonrası belagatle ilgili yapılan çalışmaların gelişim çizgisi, odak noktası ve araştırmacıların belagate yaklaşımı yapılan çalışmalar üzerinden gösterilmeye çalışılmış, belagatle ilgili çalışmalarda gelinen nokta hakkında bir fikir verilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

belagat, , bibliyografya, , eski Türk edebiyatı,

PDF

___

BİLGEGİL, Kaya (2015), Edebiyat Bilgi ve Teorileri, Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
BOLELLİ, Nusreddin (2006), Belâgat (Beyân, Meânî, Bedî’ İlimleri-Arap Edebiyatı), İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yay.
ÇORAK, Reyhan (2007), “Divan Edebiyatı’nda Estetik Konusunda Yapılan Çalışmalar”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. V, S: 9, s. 447-465.
DUYMAZ, Recep (2010), “Türk Edebiyatı Tarihinde Edebiyat Nazariyesi/Kuramı Oluşturma Çalışmaları”, Uluslararası Balkan Dil, Kültür ve Medeniyet Sempozyumu Bildirileri, Edirne: Trakya Üniversitesi Matbaası, 57-67.
KAÇAR, Mücahit (2007), Cumhuriyet Dönemi (1923-2007) Türk Edebiyatında “Belâgat” Çalışmaları, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. V, S: 10, 315-330.
KILIÇ, Hulusi (1992), ”Arap Belâgatı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.V, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 380-383.
KILIÇ, Atabey (2007), Ahmet Hamdî Belâgat-ı Lisân-ı Osmânî, İnceleme- MetinDizin, Kayseri: Laçin Yayınları, 125 s.
KILIÇ, Mustafa (2017), İlm-i Belâgat-La Rhétorique ve Mebâni’l-İnşâ Adlı Eserlerin Karşılaştırılması, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. II, S: 1, 196-213.
NAS, Şevkiye Kazan (2019), Son Devir Divan Şairlerinden Bir Beyefendi: Tâhir Selâm Bey, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, C. II, S: 1, 157-181.
SARAÇ, Mehmet Yekta (2014), Klâsik Edebiyat Bilgisi Belâgat, İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
TERCÜMAN, Çilem (2007), Kâzım Yetiş, Belâgattan Retoriğe, Kitabevi, İstanbul 2006, 546 s.; Aynı Yazar, Dönemler ve Problemler Aynasında Türk Edebiyatı, Kitabevi, İstanbul 2007, 543 s., İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. XXXVI, S: 36, s. 273-280.
ÜLKEN, Fatih (2016), İsmâîl-i Ankaravî’nin Miftâhü’l-Belâga ve Mısbâhü’lFesâha’sındaki Istılahlar, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 9, S: 43, 467- 477.
YAZICI, Tahsin (1992), ”Fars Belâgatı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. V, s. 383-384.
YETİŞ, Kâzım (1987), “Belâğat, Rhetorique ve Edebiyat Nazariyesi Sahasında Türkçe Neşredilmiş Kitapların Açıklamalı Bibliyografyası I”, Türk Dili Araştırmaları YıllığıBelleten, Türk Tarih Kurumu Basımevi, s. 367-406.
YETİŞ, Kâzım (1992), “Türk Belâgatı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.V, s. 384-387.
YETİŞ, Kâzım (2006), Belâgattan Retoriğe, İstanbul: Kitabevi Yayınları. YETİŞ, Kâzım (2010), “Talîm-i Edebiyat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi,
C.XXX, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 514-515.
https://tez.yok.gov.tr (e.t. 2020)