DEDE KORKUT HİKÂYELERİNİ FEMİNİST KURAM BAĞLAMINDA OKUMA

Öz Dede Kokut hikâyelerine yönelik olarak Türkiye başta olmak üzere Türk Dünyası merkezli çalışmalar metin okuma, tarihi unsurlarla karşılaştırma ve motif inceleme gibi belirli alanlarda yoğunlaşmaktadır. Binlerce yıl öncesinden Osmanlı dönemine kadar geçen süreye ait kültürel özellikleri barındıran metin, yoğun olarak destan devrinin yansımaları şeklinde kabul edilmiş; dolayısıyla bu devrin genel özelliği olarak ataerkil bir söylemle ele alınmıştır. Ancak metnin tüm eril unsurlarına karşın genel akademik teamül, bu erilliği nispeten yumuşatarak verme yönünde olmuştur. Bir kültür politikasının ve mevcut dönemin etkisi olarak görülebilecek bu bakış açısı, metindeki birçok unsurun göz ardı edilmesine ve daha ziyade eşitlikçi bir sosyal yapının varlığına dönük söylemi doğurmuştur. Bu çalışma, Dede Korkut hikâyelerine yönelik mevcut söylemlerin dışına çıkarak feminist teori kapsamında metnin incelenmesini hedeflemiştir. Bu yönüyle diğer çalışmalardan birçok noktadan farklılıklar barındırmakta ve genel söylemle çatışmaktadır. Ancak dikkatin yoğunlaştırılması gereken temel husus; metnin hangi bakış açısıyla ele alınırsa alınsın kadına yönelik içerdiği ağır ithamların, kabul ve uygulamaların varlığına yönelik söz ve eylemleri barındırdığı gerçeğidir. Feminist teorinin Türk halk bilimi alanında sınırlı oranda çalışmayla işlenmesi ve Dede Korkut hikâyelerine önemli ölçüde uygulanmamış olması, tarihsel realitelerin ifade edilmemesine yol açmıştır. Dolayısıyla bu çalışma; kuramsal bir çalışma olmakla birlikte, çeşitli nedenlerle ifade edilmeyen bazı unsurların akademik bir platformda ortaya çıkarılarak alan yazına katkı sağlanmasını hedeflemiştir.

Anahtar Kelimeler:

Feminist Teori, , Dede Korkut Hikayeleri, , Eril Tahakküm

PDF

___

ARSEL, İlhan (1988). Şeriat ve Kadın, Kaynak Yayınları: İstanbul.
BOURDİEU, Pierre (1988). Masculine Domination, Polity Press: Cambridge.
BEAUVOİR, Simonde (1993). Kadın “İkinci Cins”, (Çev. Bertan Onaran), Payel Yayınları: İstanbul.
BERKTAY, Fatmagül (2016). Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın, Metis Yayınları: İstanbul.
ÇOBANOĞLU, Özkul (2012). “Türk Mitolojisinde Al Dini ve Okra İlişkisi”, 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika çalışmaları Kongresi: Tarih ve Medeniyetler Tarihi, Ankara: AYK, C. II, ss. 981-986.
EKİCİ, Metin (2000). “Dede Korkut Kitabında Kadın Tipler”, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni Bildirileri (19‐21 Ekim 1999, Ankara), Ankara: AKM Yayınları, ss.123‐138.
EKİCİ, Metin (2019). Dede Korkut Kitabı Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası, Soylamalar ve 13. Boy/Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi, Ötüken: İstanbul.
ERGİN, Muharrem (1994). Dede Korkut Kitabı, Türk Dil Kurumu Yayınları: Ankara.
ERÖZ, Mehmet (1977). Türk Ailesi, MEB Basımevi: İstanbul.
GENÇOĞLU, Gencer (2017). “Dede Korkut’ta Aile Kavramının Sosyal Genetiği Üzerine”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, Cilt IV, Sayı XII, ss. 120-145.
GÖKALP, Ziya (2007). Türk Medeniyet Tarihi, (Yayına hazırlayan: M.Sabri Koz). Yapı Kredi Yayınları: Ankara.
GÜVEN, Filiz (2020). “Dede Korkut Hikâyelerinde Otağın Toplumsal İnşası ve Toplumsal Cinsiyet”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 13 (31), ss. 977-993.
KAPLAN, Mehmet (1951). “Dede Korkut Kitabında Kadın”, Türkiyat Mecmuası, 9, ss. 99-112.
KARABAŞ, Seyfi (1999). “Dede Korkut Hikâyelerinde İşlev, Yapı Anlam”, Bütüncül Türk Budunbilimine Doğru, Yapı Kredi Yayınları: İstanbul.
KIRBAŞOĞLU, Latife Kılıç (2013). “Başlangıçtan Günümüze Türklerde Kadın ve Kadın Eğitimi”, Düşünce Dünyasında Türkiz Siyaset ve Kültür Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 20, ss.121- 142.
MICHEL, Andree (1999). Feminizm, (Çev: Şirin Tekeli), Kadın Çevresi Yayınları: İstanbul.
MITCHELL, Juliet (1985). Kadınlık Durumu, (Çev. Günseli İnal, Gülnur Savran), Kadın Çevresi Yayınları: İstanbul.
ÖGEL, Bahaeedin (1988). Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı: İstanbul.
ÖNCÜL, Kürşat (2008). “Dede Korkut Hikâyelerinde Savaşçı Kadın Tipi ve Animus Kavramı” Turkish Studies International Periodical Forthe Languages, Literature and History of Turkishor Turkic, Volume 3/ 2, ss. 574-581.
ÖNCÜL, Kürşat (2018). “Deli Dumrul Hikâyesine Yeni Yaklaşımlar”, Türkbilig, 36, ss: 159-166.
RAMAZANOĞLU, Caroline (1998). Feminizm ve Ezilmenin Çelişkileri (Çev. Mefkûre Bayatlı), Pencere Yayınları: İstanbul.
SANCAR, Serpil (2008). Erkeklik, İmkânsız İktidar (Ailede, Piyasada ve Sokakta Erkekler), Metis Yayınları: İstanbul.
SCULLY, Diana (2018). Cinsel Şiddeti Anlamak (Çev. Şirin Tekeli, Laleper Aytek), Metis Yayınları: İstanbul.