YEMEN CEPHESİ KOMUTANLARINDAN ARİF BEY'İN TİHAME HAREKÂTI HAKKINDA ASKERÎ RAPORU

Birinci Dünya Savaşı, çok uluslu ve birçok devletin katılmak zorunda kaldığı bir savaştır. Osmanlı Devleti de bu savaşa katılan ve çok uluslu yapıya sahip bir diğer devlettir. Osmanlı Devleti, Müttefik güçlerine karşı birçok cephede mücadele etmiştir. Yemen Cephesi de bunlardan birisidir. Yemen Cephesi, Türk tarihinde çok fazla irdelenmemiş ve hakkında bilinenler de bir iki sayıyı geçmeyecek kaynaklardan ibaret kalmıştır. Oysaki Türk arşivleri, bu cephe hakkında sayısız belgelerle doludur. Bu belgeler Osmanlı ordularının Yemende gayet başarılı olduğunu belirtmektedirler. Ancak Türkiyede Birinci Dünya Savaşı hakkında yapılan çalışmaların genel niteliğine bakıldığında Yemen Cephesinin ya görmezlikten gelindiği yahut oldukça genel ifadelerle geçiştirilmeye çalışıldığı görülür. Bu cephede yaşananlar eldeki mevcut verilerin detayında gizli olduğundan askerî bir rapor ele alınarak incelenmeye çalışılmıştır. Bu verilerden birisi olan Yüzbaşı Arif Beyin askerî raporu, Yemen Cephesinde Osmanlı ordularının vaziyeti ve yaşananlar hakkında bilgiler içermektedir. Bu rapordan yola çıkılarak Yemen Cephesi hakkında bazı temel bilgilere ulaşılmaya ve Türk harp tarihine katkı sunulmaya çalışılacaktır.

MILITARY REPORT BY ARİF BEY, ONE OF THE COMMANDERS OF YEMEN FRONT, ON TIHAMA OPERATIONS

World War I was a multinational war, which many states were dragged in. The Ottoman Empire was one of the multiethnic states which went into this war. The Ottoman Empire fought on many fronts against the Allied Forces. Yemen front was one of them. Yemen front hasn t been discussed much in Turkish history, and knowledge about this front consists of the resources that would not be even more than two. However, the Turkish archives are full of numerous documents on this front. These documents indicate that the Ottoman armies in Yemen were very successful. Yet, when the studies conducted in Turkey on WWI are considered, the Yemen front has either been ignored or merely touched upon in general terms. Since the events in this front are hidden among the details of the available data, a military report has been analyzed for this study. The military report prepared by Captain Arif Bey comprises information about the condition of the Ottoman armies and the events in the Yemen front. Based on this report, this paper tries to reach some basic information about the Yemen front and to contribute to the Turkish military history.

PDF

___

Arşiv Kaynakları
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA); Fon: 30/10, Kutu No.: 260, Dosya No.: 751, Sıra No.: 9.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA); Bâb-ı Âli Evrak Odası (BEO) Belgeleri, Dosya: 4303, Gömlek No: 322677.
BOA; BEO Belgeleri, Dosya: 4333, Gömlek No.: 324955.
BOA; Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti 4. Şube (DH.EUM.4.Şb.), Dosya No.: 3, Gömlek No.: 2.
BOA; Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti 5. Şube (DH.EUM.5. Şb.), Dosya No.: 24, Gömlek No.: 32.
BOA; Dâhiliye Nezareti Şifre Kalemi Belgeleri (DH.ŞFR.), Dosya No.: 471 Gömlek No.: 28.
BOA; DH.EUM.4. Şb., Dosya No.: 3, Gömlek No.: 102. BOA; DH.EUM.4. Şb., Dosya No.: 4, Gömlek No.: 32. BOA; DH.EUM.4. Şb., Dosya No.: 5, Gömlek No.: 24. BOA; DH.EUM.4. Şb., Dosya No.: 23, Gömlek No.: 26. BOA; DH.ŞFR., Dosya No.: 476, Gömlek No: 93. BOA; İ.MMS., Dosya No: 193, Gömlek No: 1333.
BOA; İradeler Meclis-i Mahsus (İ.MMS.), Dosya No.: 187; Gömlek No.: 1332.
BOA; Meclis-i Vükela (MV.) Mazbataları, Dosya No.: 236, Gömlek No.: 17.
BOA; MV. Mazbataları, Dosya No.: 238, Gömlek No.: 14. BOA; MV. Mazbataları, Dosya No.: 249, Gömlek No.: 237. Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Daire Başkanlığı (ATASE) Arşivi, Birinci Dünya Harbi Evrakı (BDH), Klasör No.: 1488, Gömlek No.: 33/001-01.
ATASE Arşivi; BDH, Klasör No.: 1488, Gömlek No.: 33/001-02. ATASE Arşivi; BDH, Klasör No.: 1488, Gömlek No.: 33/001-03. ATASE Arşivi; BDH, Klasör No.: 1488, Gömlek No.: 33/001-04. ATASE Arşivi; BDH, Klasör No.: 1488, Gömlek No.: 33/001-05. ATASE Arşivi; BDH, Klasör No.: 1488, Gömlek No.: 33/001-06. ATASE Arşivi; BDH, Klasör No.: 1488, Gömlek No.: 33/001-07. ATASE Arşivi; BDH, Klasör No.: 1488, Gömlek No.: 33/001-08.
Diğer Kaynaklar
AITCHISON, C.U. (1933); A Collection of Treaties, Engagements and Sanads, Vol. XI, Delhi.
ARMAOĞLU, Fahir (2009); 20. Yüzyıl Siyasi Tarih, Alkım Yayınevi, İstanbul.
BAYUR, Yusuf Hikmet (1991); Türk İnkılabı Tarihi, C II, K. I, TTK Basımevi, Ankara.
BAYUR, Yusuf Hikmet (1991); Türk İnkılabı Tarihi, C II, K. IV, TTK Basımevi, Ankara.
BAYUR, Yusuf Hikmet (1991); Türk İnkılabı Tarihi, C III, K. I, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi - Hicaz, Asir, Yemen Cepheleri ve Libya Harekâtı 1914-1918, C VI (1978); Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara.
DENİZ, Galip (1935); Büyük Harpte 40. Tümenin Asirdeki Harekâtı, Askerî Mecmuanın Tarih Kısmı, Sayı: 39, Askerî Matbaa, İstanbul.
DUYSAK, Cabir (2005); Osmanlı Belgelerine Göre Asir Bölgesinde Seyyid İdrisî İsyanı ve Sonuçları (1908-1918), MÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
EHİLOĞLU, Zeki (1952); Yemende Türkler, Kardeş Matbaası, İstanbul.
FERRO, Marc (2002); Fetihlerden Bağımsızlık Hareketlerine Sömürgecilik Tarihi 13. - 20. Yüzyıl, (Çev. Muna CEDDEN), İmge Kitabevi, Ankara.
Hasan Hilmi (Tarihsiz); Mirâtül-Yemen, Yazma Nüsha.
KARABULUT, Veysi (2010); Meşihat Müsteşarı Hüseyin Kamil Efendinin Yemen Hatıraları, Doğu Kütüphanesi Yayınları, İstanbul.
KUDAR, Alibey (1994); Yemen Esiri (Bektaşlı Hüseyin Çavuş), Tahtakuşlar Köyü Özel Etnoğrafya Galerisi Kültür Yayınları, Balıkesir.
Mahmut Nedim (2001); Arabistanda Bir Ömür, Der. Ali BİRİNCİ, İsis Yayıncılık, İstanbul.
Mehmed Emin (1338); Harb-ı Umumide Osmanlı Cepheleri Vekâyi, Erkân-ı Harbiye Mektebi Matbaası, Beylerbeyi.
ÖNER, Özer (2012); Yavuz ve Midilli-Osmanlının Son Savaşı, Yeditepe Yayınları, İstanbul.
ROBBİNS, Keith (2005); I. Dünya Savaşı, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara.
SEYHUN, Mehmet Arif (2000); Katıldığım Dört Savaş ve Yaşam Öyküm, (Hzl. Müşerref SEYHUN), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
SHAW, Stanford J. (2014); Birinci Dünya Savaşında Osmanlı İmparatorluğu Savaşa Giriş, C I, Çev. Beyza Sümer AYDAŞ, TTK Yayınları, Ankara.
STRACHAN, Hew (2014); Birinci Dünya Savaşı, Çev. Ümit Hüsrev YOLSAL, Say Yayınları, İstanbul.
TUNCER, Hüner (2011); Osmanlı İmparatorluğunun Sonu, Kaynak Yayınları, İstanbul.
ÜLMAN, A. Halûk (2002); I. Dünya Savaşına Giden Yol ve Savaş, İmge Kitabevi, Ankara.
YEŞİLYURT, Yahya (2011); Yemende Osmanlı-İngiliz Mücadelesi 1871-1914, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.