Levent ÜNAL

BİRİNCİ DÜNYA HARBİ'NDE KAFKAS CEPHESİ'NİN BİLİNMEYEN KAHRAMANLIK ÖYKÜSÜ: BAYBURT VE ÇEVRESİNDE GERÇEKLEŞEN MUHAREBELER

Birinci Dünya Harbinde Osmanlının savaştığı cepheler içerisinde Kafkas (Doğu) Cephesi Harekâtı genel olarak Sarıkamış Muharebelerinden ibaret kabul edilir. Genel kanı Kafkas Cephesinde Türk ordusunun büyük bir hezimete uğradığı, başarısız olduğu yönündedir. Oysa Kafkas Cephesi Muharebeleri derinlemesine incelendiğinde pek çok başarılı manevranın yürütüldüğü görülür. Özellikle Bayburt bölgesinde Çoruh ve Kop Cephelerinde 5 ay süreyle verilen mücadele destansı bir direniş özelliği taşır. Bayburt bölgesinde tüm dünyaya örnek teşkil edecek muharebeler yaşanmıştır. Bu bölgede kahraman Türk askeri kendisinden sayıca 5-6 kat üstün düşmanın sayısız saldırılarını püskürtmüş, olabildiğince direnmiş ve bölgeyi savunmuştur. Burada sürdürülen muharebelerde ordumuzla birlikte aynı mevzide yöre halkı da gönüllü olarak kahramanca savaşmıştır. Bu vatan sevgisi sonraki dönemde Kurtuluş Savaşının kazanılmasına örnek ve temel teşkil etmiştir. Bayburt bölgesinde 14 Mart 1916da başlayan muharebeler 15 Temmuz 1916da Rusların Bayburtu işgaline kadar sürmüştür. Bu bölgedeki muharebeler beş safhada gerçekleşmiştir. Bunlar; Çoruh Havzası Muharebeleri, Kaledere Muharebeleri, Kop Dağı Muharebeleri, Bayburt Bölgesi Muharebeleri ve Çekilme Harekâtıdır. Bayburt Bölgesi Muharebeleri bu türlü sayısız kahramanlık öykülerini barındırması nedeniyle eşsizdir. Üzücü olan, bu gerçeklerin bilinmemesidir. Bunun en önemli sebebi bölgedeki muharebelerin karmaşıklığıdır. Bu muharebeler, daha anlaşılır biçimde halkımızın bilgisine sunulmalı, gençlerimize öğretilmelidir.

THE UNKNOWN HEROISM STORY OF THE CAUCASUS FRONT IN THE FIRST WORLD WAR: BATTLES IN BAYBURT AND ITS VICINITY

Among the fronts where the Ottoman troops fought during the First World War, the Caucasus (Eastern) Front campaign has generally been considered to consist only of Sarıkamış Battles. It s commonly believed that the Turkish army suffered a crushing defeat and failed in those battles. However, when the battles in the Caucasus Front are analyzed deeply, many successful maneuvers were conducted there. In particular, the fight which lasted for 5 months in Çoruh and Kop lines around Bayburt was exactly an epic resistance. The battles fought in Bayburt region were exemplary for the world. In this region, the brave Turkish soldiers repelled countless enemy attacks and defended the region as much as they could against an enemy who outnumbered them by 5-6 times. Even the local people fought shoulder-to-shoulder with the Turkish army boldly and voluntarily in this region. This patriotism was also the cornerstone of success obtained in the War of Independence in the following years. The battles that started in Bayburt region on 14 March 1916 continued until the Russian occupation of Bayburt on 15 July 1916. The battles in this region evolved in five stages: Battles of Çoruh Basin, Battles of Kaledere, Battles of Kop Mountain, Battles of Bayburt Region and the Withdrawal Operations. The Battles of Bayburt Region are peerless in that they embrace numerous stories of heroism. It is a pity that these are not known. The most important reason for this is the complexity of battles in this region. These battles should be explicated to our people more clearly and be taught to our youngsters.

PDF

___

AKBAY, Cemal (1991); Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi. Osmanlı İmparatorluğunun Siyasi ve Askerî Hazırlıkları ve Harbe Girişi, Cilt II, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
ALLEN, W.E.D.-Paul MURATOFF (1966); 1828-1921 Türk-Kafkas Sınırındaki Harplerin Tarihi, Gnkur. Basımevi, Ankara.
ARI, Kemal (1997); Birinci Dünya Savaşı Kronolojisi, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
Askerî Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Daire Başkanlığı Arşivi.
Baki (1933); Büyük Harpte Kafkas Cephesi, Cilt I, Askerî Matbaa, İstanbul.
BELEN, Fahri (1964); Birinci Cihan Harbinde Türk Harbi 1914 Yılı Hareketleri, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
........................ (1965a); Birinci Cihan Harbinde Türk Harbi 1915 Yılı Hareketleri, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
........................ (1965b); Birinci Cihan Harbinde Türk Harbi 1916 Yılı Hareketleri, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
........................ (1966); Birinci Cihan Harbinde Türk Harbi 1917 Yılı Hareketleri, Cilt IV, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
........................ (1973); XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti, Remzi Kitabevi, İstanbul.
Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi; Kafkas Cephesi 3üncü Ordu Harekâtı, Cilt II, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1993.
Birinci Dünya Savaşına Katılan Alay ve Daha Üst Kademedeki Komutanların Biyografileri; Cilt.II, Gnkur.ATASE Bşk.lığı Yayınları, Ankara, 2009.
Coğrafi Etüdler; 1inci Kitap, Harp Akademileri Basımevi, İstanbul, 1962.
ÇAKMAK, Fevzi (2005); Birinci Dünya Savaşında Kafkas Cephesi, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
ÇOLAK, Mustafa (2006); Alman İmparatorluğunun Doğu Siyaseti Çerçevesinde Kafkasya Politikası (1914-1918), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Dukakin Zade Feridun (1931); Büyükharp Türk Cepheleri Kafkas Cephesi, Yıldız Harp Akademileri Matbaası, İstanbul.
GÖRÜRYILMAZ, Mustafa (2009); Türk Kafkas İslam Ordusu ve Ermeniler (1918), Korza Yayıncılık, Ankara.
İLDEN, Şerif (2009); Birinci Dünya Savaşı Başlangıcında 3.Ordu- Sarıkamış, Yayına Hazırlayan: Sami ÖNAL, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2009,
İLTER, Aziz Semih (2007); Birinci Dünya Savaşında Kafkas Cephesi Hatıraları, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
KARABEKİR, Kâzım (1995); Birinci Cihan Harbini Nasıl İdare Ettik, Emre Yayınevi, İstanbul.
KARAL, Enver Ziya (2011); Osmanlı Tarihi IX. Cilt İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (1908-1918), Baskı 3, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
KARPAT, Kemal H. (2010); Osmanlıdan Günümüze Asker ve Siyaset, Timaş Yayınları, İstanbul.
.................................. (2012a); Kısa Türkiye Tarihi, Timaş Yayınları, İstanbul.
.................................. (2012b); Balkanlarda Osmanlı Mirası ve Milliyetçilik, Timaş Yayınları, İstanbul.
KUNTMAN, Mehmet Derviş (2009); Bir Doktorun Harp ve Memleket Anıları, Derleyen: Metin ÖZATA, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
Millî Savunma Bakanlığı Lodumlu Arşivi.
TETİK, Ahmet (2011); Fevzi ÇAKMAK Büyük Harpte Şark Cephesi Harekâtı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
YÜCEER, Nasır (2002); Birinci Dünya Savaşında Osmanlı Ordusunun Azerbaycan ve Dağıstan Harekâtı, Genelkurmay Basımevi, Ankara.