Erken Cumhuriyet Döneminde Türk Kamu Yönetiminin Modernleşmesi: "Merkezileşme"

Bu makale Erken Cumhuriyet döneminde Türk kamu yönetimindeki merkezileşme eğilimleri üzerine odaklıdır. Osmanlı Devleti’nin yetki genişliğinin sınırlarını aşan idari mirasının Türk Devrimi sürecinde geçirdiği değişimleri ortaya koymak çalışmanın temel amacıdır. Çalışmada; yerel yönetim kurullarının yeniden belirlenmesi, bu meclisler için getirilen denetim ve kayıtlar, valilerin konumundaki değişimler ile mülki teşkilattaki yeni düzenlemeler merkezileşme boyutundan incelenmiştir. Yeni düzenlemelerin hukuki içerikleri yanında, taşranın sınıfsal konumuna özellikle yer verilmiş, merkezileşmenin nedenleri taşra sınıf ilişkileri boyutundan da okunmaya çalışılmıştır.

The Modernization of the Turkish Public Administration in the Early Republican Age: Centralization"

This article is focused on the trends of centralization in the Turkish public administration during the Early Republican period. It is the main purpose of this study to bring up the transformations in the administrative legacy of the Ottoman Empire which exceeds the limits of its extension of authorization. In this study, the redetermination of the local boards’ powers and the introduction of supervision and records for such councils, the changes in the position of the governors and the new arrangements in the administrative organization are examined from the dimension of centralization. In addition to the juridical contents of the new arrangements, it is particularly given place to the class position of the provinces, and also the reasons for the centralization are tried to be understood from the dimension of the provincial relationships.

___

Ahmet Şerif (1999),Anadolu'da 'Tanin. I.Cilt.Haz: Mehmed Çetin Börekçi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Akın, Rıdvan (2001), TBMM Devleti (1920-1923), İletişim Yayınları, İstanbul.
Atıf, (1928), "İdare-i Umumiye-i Vilayat Kanununun Mahzurları" İdare Mecmuası, Yıl 1, Sayı 3. Haziran, s.38-44.
Aydın, Suavi (2006). "Paradigmada Tarihsel Yorumun Sınırları: Merkez-Çevre Temellendirmeleri Üzerinden Düşünceler", Toplum ve Bilim, Sayı 105, s.70-95.
Ayman, Birgül Güler (1993),"Yerel Yönetim Tarihine Yaklaşım Sorunu",Amme İdaresi Dergisi, Cilt 26, Sayı 1, Mart, s.87-96.
Ayman, Birgül Güler (1998), Yerel Yönetimler: Liberal Açıklamalara Eleştirel Yaklaşım, Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayını no: 280. Ankara.
Berkes, Niyazi (1978). Türkiye'de Çağdaşlaşma, Doğu- Batı Yayınları, İstanbul.
"Beyanname" (1936), Avın Tarihi. Savı 31, Haziran, s.6.
Çadırcı, Musa (1985), "Osmanlı İmparatorluğunda Eyalet ve Sancaklarda Meclislerin Oluşturulması (1840-1864), Yusuf Hikmet Bayur Armağanı (1985 'ten Ayrı Basım), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, s.257-267.
Çakan, Işıl (1999), Türk Parlamento Tarihinde ikinci Meclis, Çağdaş Yayınları, İstanbul.
Çakan, Işıl (2002), "Cumhuriyet Döneminde İlköğretimin Finansman Sorunu ve Mektep Vergisi Uygulaması", Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, Yıl 1, Sayı 2, s.85-127.
Düstur, Üçüncü Tertip (1929), C. 1, Milliyet Matbaası, İstanbul.
Düstur, Üçüncü Tertip (1930), C. 11, Başvekâlet Matbaası, Ankara.
Düstur, Üçüncü Tertip (1934), C.6, Başvekâlet Matbaası, Ankara.
Düstur, Üçüncü Tertip (1944), C. 7, Devlet Matbaası, Ankara.
Düstur, Üçüncü Tertip (1934), C. 10, Başvekâlet Matbaası, Ankara.
Frey, Fredrick (1965), The Turkish Political Elite, MIT Press, Massachusetts.
Göreli, İsmail Hakkı (1952), İl İdaresi, A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara.
Hamdullah Suphi (1929), Dağyolu, Birinci Kitap,Türk Ocakları Hars Heyeti neşriyatından, Yeni Matbaa, İstanbul.
Keleş, Ruşen ve Yavuz, Fehmi (1983), Yerel Yönetimler, Turhan Kitapevi, Ankara.
Kili, Suna (1982), Türk Devrim Tarihi, Tekin Yayınevi, İstanbul.
Koçak, Cemil (2003), Umûmî Müfettişlikler (1927-1952), İletişim Yayınları, İstanbul.
Lewis, Bernard (1988), Modern Türkiye 'nin Doğuşu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
"Maarif Vekili Hamdullah Subhi Bey Efendiyle Mülâkat", (10 Mart 1337), Hâkimiyet-i Milliye, s. 1.
"Muallime ve Muallimler Derneği Kongresinden", (19 Kânun-ı sâni 1339), Hakimiyeti Milliye, s.2.
Nadaroğlu, Halil (1986), Mahalli İdareler, Beta Yayınları, İstanbul.
Ortaylı, İlber( 1985), Tanzimattan Cumhuriyete Yerel Yönetim Geleneği, Hil Yayınları, İstanbul.
Ortaylı, İlber (1976), "İlk Osmanlı Parlamentosunun Yapısında Eyalet İdare Meclislerinin Etkisi", Türk Parlamentoculuğunun İlk Yüzyılı 1876-1976, Kanunu Esasi'nin 100. Yılı Sempozyumu, Siyasi İlimler Türk Derneği Yayınları, Ankara, s.433-448.
Ortaylı, İlber (1979), Türkiye İdare Tarihi, Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayını, no: 180, Ankara.
Ortaylı, İlber (1982), "Osmanlı İmparatorluğunda İdari Modernleşme ve Mahalli İdare Alandaki Gelişmeler", 1. Ü. Hukuk Fakültesi İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi (Saraçoğlu 'na Armağan), Yıl 3, Sayı 1-3, s.137-148.
Öney, Sabri ( 1935), "Türkiye'de Vilâyet İdaresi", İdare Mecmuası, Yıl 8, Sayı 85, Nisan, s.753-764.
Reyhan, Cenk (1999 /2000), "Taşranın Osmanlı- Türk Siyasal Hayatına Etkisi- Bir Açıklama Modeli", Toplum ve Bilim, Sayı 83, Kış, s.267-291.
Süheyp Nizami (1928), "Valilerin Selâhiyetlerini Genişleten İtalyan Kanunu", İdare Dergisi, Yıl 1, Sayı 7, Ekim, s.67-72.
Tanör, Bülent (1992). Türkiye'de Yerel Kongre İktidarları (1918-1920), Afa Yayınları, İstanbul.
Tanör, Bülent (1998), Osmanlı- Türk Anayasal Gelişmeleri (1789-1980), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
TBMM Zabıt Ceridesi (Devre I), C.2. İ.36 (17.7.1336), TBMM Basımevi, 1981, Ankara.
TBMM Zabıt Ceridesi (Devre II), C.10, İ. 54 (18.4.1929), TBMM Matbaası, 1975, Ankara.
TBMM Zabıt Ceridesi (Devreli II), C.ll, İ.22 (15.12.1340)/1.31(3.1.1341), TBMM Matbaası, 1975, Ankara.
TBMM Zabıt Ceridesi (Devre II), C-.24, İ.82 ( 3.4.1926), TBMM Matbaası, [t.y.], Ankara.
TBMM Zabıt Ceridesi (Devre II), C.5, İ. 87 (21.1.1340), TBMM Matbaası, [t.y.], Ankara.
TBMM Zabıt Ceridesi (Devre II), C.2, İ.20 (17.9.1339) / 1.21(19.9.1339) //İ.39 (20.10.1339), İ.40 (21.10.1339), TBMM Matbaası, [t.y. J, Ankara.
TBMM Zabıt Ceridesi (Devre II), C.21, 1.41 (9.1.1926), TBMM Matbaası, 1977, Ankara.
TBMM Zabıt Ceridesi (Devre II), C.23, İ.80 (31.3.1926), TBMM Matbaası, [t.y.], Ankara.
TBMM Zabıt Ceridesi (Devre II), C.25, İ. 109 ( 29.5.1926)/ İ.l 10 (30.5.1926), TBMM Matbaası, [t.y.], Ankara.
TBMM Zabıt Ceridesi (Devre II), C.4, İ.64 (8.12.1339) / İ.71 (20.12.1339), TBMM Matbaası, [t.y.[, Ankara.
TBMM Zabıt Ceridesi (Devre III),C. 1O, İ.54 (18.4.1929). TBMM Matbaası, [t.y.], Ankara.
TBMM Zabıt Ceridesi (Devre III), C 12, 1.75 (2.6.1929), (Dış kapak bilgisi mevcut değildir).
Tedrisât-ı İbtidâiyye Kanun-ı Muvakkatı (1329), Matbaa-i Âmire, İstanbul.
Tekeli, İlhan ve İlkin, Selim (2003), Cumhuriyetin Harcı- Köktenci Modernitenin Doğuşu, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
Tunçay, Mete (1991), Türkiye'de Sol Akımlar (1908-1925)-I-,BDS Yayınları, İstanbul.
Tural, Erkan (2000), "1329( 1913) İdare-i Umumiye-i Vilayat Kanunu". Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk ilkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
Yayla, Yıldız (1984), Anayasalarımızda Yönetim İlkeleri Tevsi-i Mezuniyet ve Tefrik-i Vezaif. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi,İstanbul.