Cumhuriyet ve Kadın Memurlar

Toplumsal cinsiyet ve memurluk siyasal alana ait kurum ve olgular olmakla birlikte, tarihsel süreç içerisinde her ikisi de ekonomik alanın ve bu alanın bir parçası olarak sermaye birikim rejimlerinin doğrudan belirleyiciliği altında konumlanmıştır. Bu çalışmada, Türkiye’de kadınların memurluğa girmesi, Osmanlı’dan başlamak üzere dört tarihsel çizgi üzerinden çözümlenecektir. Bu dört tarihsel dönemde, kadınların memurluğa girmesi, birikim rejimine bağlı olarak irdelenecektir. Osmanlı döneminde 19. yüzyılın ikinci yarısında, ilk olarak kadınlara hizmet için kamu hizmetine alınan kadınlar, Cumhuriyet ile birlikte kabul edilen önce yasal, daha sonra da anayasal güvencelerle genel olarak bütün kamu hizmetlerine girmeye başlamışlardır. 1960 sonrasında refah devleti uygulamaları ile birlikte kırsal kökenli ve alt toplumsal kesimlerden kadınlar kamu hizmetine daha yüksek oranlarda girmişlerdir. 1980 sonrasında neoliberal aşamada, kadınların toplumsal kökenler kamu hizmetine girmede mutlak belirleyici etmen olarak öne çıkmıştır. Bu tarihsel aşamada, esneklik koşullarında kadınlar, özellikle taşeronlaşmış alanlarda, yaygın olarak istihdam edilmektedirler.

Republic and Women Civil Servants

The gender and the government service is political issues, however, both are determined historically by economic sphere and capital accumulation regimes within the historical process. In this study, employment of women in the government services in Turkey is analyzed in four historical phases starting from the Ottoman period. Employment of women in the government service is explicated in relation to the accumulation regimes of the four epochs. In the Ottoman period, starting from the second half of the 19th century women had been employed in the government to serve only women. In the Republican period, women employed in all government services through legal and constitutional guarantees. With the welfare state policies implemented after 1960, women from rural areas and from lower classes were employed in government services more than the previous periods. In the neo-liberal stage, after 1980, class positions of women have become the determining factor of women labor recruitment in the public sector. Through the flexible employment policies of this period, women started to be employed basically in the contracting out jobs.

___

Akyüz, Yahya (2000), "Osmanlı'da Kadın Öğretmen Yetiştirilmesi", Tarih ve Toplum, Sayı: 165, s. 31-43.
Altındal, Meral (1997), "Kadın Birinci İşçi Taburu Tarihçesi", Toplumsal Tarih, Sayı: 41, s. 14-16.
Anayasa Mahkemesi Kararı (AYMK, 1963), E. 1963/148, K. 1963/256, Karar Tarihi 25.10.1963, RG 10.03.1964 Sayı: 11652.
Aslan, Onur Ender (2005), Kamu Personel Rejimi - Statü Hukukundan Esnekliğe, TODAİE Yayınları, Ankara.
Çitçi, Oya (1982), Kadın Sorunu ve Türkiye'de Kamu Görevlisi Kadınlar, TODAİE Yayınları, Ankara.
Danıştay 12. Daire Karan (Danıştay, 2006), Esas No: 2004/4382 Karar No: 2006/539.
Davis, Fanny (2006), Osmanlı Hanımı -1718 'den 1918 'e Bir Toplumsal Tarih, Çev. Bahar Tırnakçı, YKY Yayınları, İstanbul.
DİE (1995), İstatistiklerle Kadın 1927-1992, DİE Yayını, Ankara.
Emekli Sandığı (2006), Emekli Sandığı İştirakçi İstatistikleri, http://www.emekli.gov.tr/ISTATISTIK/index.html (10.09.2006).
Erişçi, Lütfü (1951), Türkiye 'de İşçi Sınıfının Tarihi (Özet Olarak), Kutulmuş Basımevi, İstanbul.
Gülmez, Mesut (1972), "Kamu Yönetiminde Feminizasyon Olayı", Amme İdaresi Dergisi, Cilt 5, Sayı 3, s. 51-71.
Güzel, Şehmus (1985), "Tanzimat'tan Cumhuriyete Toplumsal Değişim ve Kadın", Tanzimat'tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 3 ve Cilt 4, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 858-874.
Karakışla, Yavuz Selim (2001a), "Osmanlı Kadın Telefon Memureleri I", Tarih ve Toplum, Sayı: 212, s. 29-37.
Karakışla, Yavuz Selim (2001b), "Osmanlı Kadın Telefon Memureleri II", Tarih ve Toplum, Sayı: 213, s. 21-33.
Karakışla, Yavuz Selim (2001 c), "Osmanlı Kadın Telefon Memureleri III", Tarih ve Toplum, Sayı: 214, s. 41-55.
Lewis, Gregory B. (1997), "Race, Sex, and Performance Ratings in the Federal Service", Public Administration Review, Vol.57, No. 6, s. 479-489.
Lewis, Gregory B. (1998), "Continuing Progress Toward Racial and Gender Pay Equality in the Federal Service", Review of Public Personnel Administration, Spring, s.23-40.
Ökçün, Gündüz (1984[1917]), (Yayına Hazırlayan), Osmanlı Sanayii 1913-1915 İstatistikleri, 3. Baskı, Hil Yayınevi, İstanbul, [ilk yayımı 1917].
Sağlık Bakanlığı (2004), 80. Yılda Tedavi Hizmetleri (1923-2003), Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
Sakaoğlu, Necdet (1991), Osmanlı Eğitim Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul.
Sarısaman, Sadık (1997), "Birinci Ordu Birinci Kadın İşçi Taburu", Atatürk Araştırmaları Merkezi Dergisi, Cilt: XIII, Sayı: 39, s. 695-723.
Scott, Joan W. (2005), "Kadın İşçi", Kadınların Tarihi, içerisinde, Cilt IV, Ed. G. Dubby, M. Perrot, Çev. Ahmet Fethi, T. İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, s.374-397.
Şahin, Eyüp (2005), "1890-1894 Yılları Arasındaki Zabtiye Nezaretinin Yapılanmasında Görev Alan Kadın Çalışanlar ile İlk Kadın Polis Memuru Fitnat Hanım", Polis Dergisi, Sayı: 4.3, s. 96-123.
Tekeli, Şirin (1982), Kadınlar ve Siyasal - Toplumsal Hayat, Birikim Yayınları, İstanbul. Toros, Taha (1998), İstanbul Üniversitesi'nden Diploma Alan İlk Kız: Şekibe Ali", Tarih ve Toplum, Sayı: 158, s. 17-19.
TUİ (2006), TUİK, Türkiye'de Kadın Bilgi Ağı İstatistikleri, http://www.die.gov.tr/tkba/EnglishTKB AVistatistikler.htm (01.09.2006)
Van Ös, Nicole A. N. M. (1997), "Bursa'da Kadın İşçilerin Grevi", Toplumsal Tarih, Sayı: 39, s.7-10.
Yaraman, Ayşegül (2001), Resmi Tarihten Kadın Tarihine, Bağlam Yayınları, İstanbul.
Yıldırım, İbrahim (1999), "Kadın Memurların Kurum İçi Sorunları Üzerine Bir Araştırma", Türk İdare Dergisi, Yıl: 71, Sayı: 423, s. 65-83.
Zihnioğlu, Yaprak (2000),"Nezihe Muhiddin",Tarih ve Toplum, Sayı:165,s.69-73.