Atatürk Döneminde (1923-1938) Ekonomik Örgütlenme

Türkiye Cumhuriyetinin ilk on beş yıllık (1923-1938) döneminde, ulusal ekonomik bağımsızlığı sağlama ve çağdaş bir ulus devletini gerekli kuralları ve kurumlarıyla yapılandırma öncelikli amaç idi. Dönem içinde gerçekleştirilen, kuşkusuz Atatürk’ün yönlendirdiği ve yakından izlediği sıradışı ekonomik örgütlenme çalışmaları, sınıf farklılıklarına ve çatışmalarına yol açmaksızın, bir ulusun topluca kalkındırılması ilkesine ve döneme özgü koşullar ve güçlükler nedeniyle, devletin ağırlıklı olduğu bir karma ekonomi modeline dayandırılmıştır. Bu makalenin başlıca amacı, inceleme döneminde tarım, sanayi ve hizmet sektörlerindeki kooperatifçilik hareketi, işçi örgütleri, millileştirmeler, devletçilik uygulaması ve kronolojik olarak önemli yasal ve kurumsal düzenlemeler gibi konuları, Atatürk’ün özgün ve yapıcı görüşleriyle birlikte anımsatmak ve yorumlamaktır.

Economic Organization in Turkey During the Atatürk Era (1923-1938)

During the first fifteen years (1923-1938) of the Republic of Turkey, maintaining economic independence and structuring a modern national state with its required principles and institutions were the aims of basic priority. Special efforts to modernize economic organization, no doubt, thoroughly directed and followed up by Atatürk, was based upon the principle of developing a nation as whole, without bringing about class disparities and conflicts in the society and upon a mixed economy model giving weight to the state, because of the conditions and difficulties prevailing in the relevant period. The main objective of this article is to remind and appraise cooperative movement in agriculture and service sectors, labor organizations, nationalizations, the application of moderate statism and related legal and institutional arrangements in chronological order, with special reference to the original and constructive ideas of Atatürk.

___

Afet, İnan (1972), Devletçilik İlkesi ve Türkiye Cumhuriyetinin Birinci Sanayi Planı 1933, Türk Tarih Kurumu Yayınlarından XVI. Seri, No. 14, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
Akgüç, Öztin (1974), "Cumhuriyet Döneminde Bankacılık Alanında Kurumsal Gelişmeler", Türk Bankacılığında 50 Yıl, Banka ve Ekonomik Yorumlar, Ahmet Sait' Matbaası, İstanbul, s. 79-94.
Altuğ, Yılmaz (1982), "Atatürk Hukuk Devriminin Çalışma Hayatına Etkileri", Atatürk Dönemi Sosyo-Ekonomik Sorunları Semineri (30 Haziran -1 Temmuz 1981), Kayseri Üniversitesi Atatürk Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, No: 1, Ankara, s.21-33.
Andaç, Faruk (1982), "Atatürk Döneminde Sosyal Politika", Atatürk Dönemi Sosyo-Ekonomik Sorunları Semineri (30 Haziran -1 Temmuz 1981), Kayseri Üniversitesi Atatürk Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, No: 1, Ankara, s. 57-62.
Atasagun, Yusuf Sami (1940), Türkiye 'de Zirai Kredi Kooperatifleri 1929-1939, Kenan Basımevi, İstanbul.
Avcıoğlu, Doğan (1969), Türkiye'nin Düzeni, Cilt I, Bilgi Yayınevi Özel Dizi: 5, Ankara.
Aydemir, Namık (2004), "Dünden Bugüne Bankacılık", Yüksek Denetleme Kurulu Dergisi, Sayı: 3, Temmuz-Eylül 2002, Ankara.
Aysan, Mustafa A. (2000), Atatürk'ün Ekonomik Görüşleri, Toplumsal Dönüşüm Yayınları: 106, İstanbul.
Başbakanlık Umumi Murakabe Heyeti (1946), İktisadi Devlet Teşekkülleri Topluluğunun 1940-1945 Yılları Faaliyetleri Umumi Raporu, Ankara.
Beyarslan, Ahmet (1982), "Atatürk Döneminde Planlı Ekonomi", Atatürk Dönemi Sosyo-Ekonomik Sorunları Semineri (30Haziran-1 Temmuz 1981), Kayseri Üniversitesi Atatürk Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, No. 1, Ankara, s. 35-42.
Coşar, Nevin (2006), "Banka İkramiyeleri ve Tasarruf (1930-1976)", Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, Etkinlikler 2000-2001 http://www.obarsiv.com/etkinlikler-vct0001.nevinc.html, 03.07.2006.
Çağlar, Ziya (1992), Kooperatifler Mevzuatı, Türk Kooperatifçilik Kurumu Yayınları No: 79, Ankara.
Çelebican, Gürgan (1982), "Atatürk Döneminde Para-Kredi Siyaseti ve Kurumlaşma Hareketi"', Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye'nin Ekonomik Gelişmesi Semineri, A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları: 513, Ankara, s. 23-34.
DİE (1937), Genel Nüfus Sayımı 1935 Yılı, Ankara.
Ekonomi, Münir, Atatürk Döneminde İşçi-İşveren İlişkileri, http://www.merih.net/ata. 29.05.2006.
Faydalı, Cengiz (2006), "Türkiye İşçi-Emekli Hareketinin Tarihsel Mücadele Süreçleri ve KESK". http://www.yapiyolsen.org/tieh.cfavdali.htm. 29.05.2006.
Fındıkoğlu, Z. Fahri (1967), Korperasyon Sosyolojisi. İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 349, İstanbul.
Hazar, Nurettin (1988), Kooperatifçilik Tarihi. 2. B., Ziraat Bankası Kültür Yayınları No: 21, Ankara.
İlkin, Akın (1981), "Atatürk Döneminde Sanayi Politikası", Atatürk Döneminde Türkiye Ekonomisi Semineri, Yapı ve Kredi Bankası, 8-9 Haziran 1981, s. 88-109.
Kepenek, Yakup, Nurhan Yentürk (1996), Türkiye Ekonomisi, $. B., Remzi Kitabevi, İstanbul.
Kuruç, Bilsay (2002), "Ulus Devletin Payandaları: Ekonomik Büyüme ve Mali Disiplin, 1923-1950", Uluslararası Atatürk ve Çağdaş Toplum Sempozyumu, Demokrasi ve Gençlik Vakfı (DEGEV), T.İş Bankası Kültür Yayınları: 708, 25-27 Eylül 2002, İstanbul.
Kuyucuklu, Nazif (1983), Türkiye İktisadı, Okan Dağıtımcılık ve Yayıncılık Ltd. Şti., İstanbul.
Mülayim, Ziya Gökalp (1975), Genel ve Tarımsal Kooperatifçilik, 1. B., Bilgi Yayınları No: 18, Cihan Matbaası, Ankara, Mart.
Orhon, Erol (1970), Türkiye'de Tarım Satış ve tarım Kredi Kooperatiflerinin Fonksiyonları, Emel Matbaacılık, Ankara.
Öcal, Tezer (1973), Türk Banka Sistemi, Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları: 59, Emel Matbaacılık, Ankara.
Ökçün, A. Gündüz (1997), Türkiye İktisat Kongresi 1923-İzmir, 4. B., Sermaye Piyasası Kurulu, Yayın No: 59, Ankara.
Sülker, Kemal (2004), Türkiye Sendikacılık Tarihi, 3.B., TÜSTAV Yayın No. 26, İstanbul, Nisan.
Sümerbank(1940), 1939 Yılı Umumi Murakabe Heyeti Raporu, Alaaddin Kıral Basımevi, Ankara.
T.C. Çalışma ve Sosyal'Güvenlik Bakanlığı (2006), "Sosyal Sigortalar Kurumu Tarihçesi", http://www.ssk.gov.tr/wps/portal/tut 05.06.2006.
T.C. Ziraat Bankası (1973), Cumhuriyetin Ellinci Yılında Ziraat Bankası (1923-1973), Ankara.
Taluğ, Cemal (1987), Atatürk ve Kooperatifçili, Yol-Koop Yayınları No: 6, Ankara.
TBMM (1987), Atatürk'ün Türkiye Büyük Millet Meclisini Açış Konuşmaları, TBMM Basımevi, Ankara.
Tekeli, İlhan ve Selim İlkin (1981), Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, T.C.M.B., Ankara.
Tezel, Yahya S. (1986), Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950), 2 B., Yurt Yayınevi, Maya Matbaacılık, Ankara.
Tokgöz, Erdinç (1982), "Atatürk'ün Tasarruf Politikası", Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye 'nin Ekonomik Gelişmesi Semineri, A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları: 513, Ankara, s. 35-43.
Türk Kooperatifçilik Kurumu (1999), Türkiye Cumhuriyetinin 75. Yıldönümünde Türk Kooperatifçilik Kurumu, Yayın No. 92, Ankara, Ocak.
Türk Kooperatifçilik Kurumu (2004), Türkiye 'de Kooperatifçilik, Ankara.
Ulutan, Burhan (1987), Etihank (1935-1985), Etibank Matbaası, Ankara.
Yaşa, Memduh(1980), Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi, Akbank Kültür Yayını, Apa Ofset Basımevi, İstanbul.
Yazgan, Teoman (1969), Türkiye'de Bankacılığın Gelişimi, Baylan Basım ve Ciltevi, Ankara.
Yüksek Denetleme Kurulu (2002), Kamu İktisadi Teşebbüsleri Genel Raporu 2000, Ankara.
Yüzgün, Aslan (1983), "Türk Bankacılığının Tarihsel Gelişimi", Türkiye Ansiklopedisi, 1. Cilt, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 155-163.
Zarakolu, Avni (1981), Atatürk Döneminde Ülkemizde İzlenen Ekonomi Politikası, Türkiye Bankalar Birliği Yayınları: 119, Konferanslar Serisi No: 29, Olgaç Matbaası, Ankara, Aralık.
Zincirci, Öncel (1994), Türkiye'de Tarım Teşkilatının Tarihçesi, Ankara.