Klasik Türk Edebiyatında Kullanılan “Sîne-Sâf” Tabiri Üzerine

Sîne-sâf tabiri, Farsça, göğüs, bağır, sadr; gönül, kalp, yürek anlamına gelen “sîne” kelimesi ve Arapça temiz, duru, berrak, hâlis anlamlarına gelen “sâf” kelimesinin bir araya gelmesiyle oluşmuştur. “Sîne-sâf”  için Farsça ve Türkçe sözlüklerde genel olarak üç anlam verilmiştir. Bun anlamlardan ilki   “gönlü temiz”dir. Sîne-sâf, gönlü temiz anlamı ile daha çok tasavvufi metinlerde kullanılmaktadır. Sîne-sâf için sözlüklerde gönlü temize yakın olarak “özü sözü doğru”, “iyi niyetli” ve  “samimi, içten” anlamları da verilmektedir. Bu anlamlarının yanı sıra üçüncü bir anlam olarak sîne-sâf,  “sarılıp kucaklaşmış” anlamına gelecek şekilde de kullanılmaktadır. “Sîne-sâf” tabirinin en yaygın olarak kullanılan anlamı “gönlü temiz, temiz kalpli, özü sözü doğru” anlamlarıdır.  Sîne-sâf, klasik Türk edebiyatında on altıncı yüzyıldan itibaren kullanılmaya başlanmış ve hem manzum hem de mensur eserlerde kullanılmıştır. Daha çok yalın olarak kullanılan tabir kimi zaman da ol- yardımcı fiilini almıştır. Sîne-sâf’ın Klasik Türk edebiyatındaki kullanımı yukarıda verilen sözlük anlamlarının hemen hepsini karşılamaktadır. Ancak hem manzum hem de mensur eserlerdeki bazı kullanımlarda verilen sözlük anlamlarının bağlama uygun olmadığı tespit edilmiştir.  Bu çalışmada “sîne-sâf” tabirinin örnek metinler üzerinden Klasik Türk edebiyatında kullanımı üzerinde durulacaktır. Bu tabirin hangi anlamlarda kullanıldığı tartışılıp, sözlüklerde verilen anlamların dışında kullanılıp kullanılmadığı sorgulatılacaktır. Çalışmanın sonunda kullanıldığı bağlamdan hareketle sîne-sâf için sözlüklerde yer almayan yeni bir anlam önerisinde bulunulacaktır. 

HYMN AND PRAYER JOURNAL NUMBERED 13229 IN KONYA METROPOLITAN MUNICIPALITY KOYUNOĞLU MUSEUM AND LIBRARY

The subject of this article is the hymn and prayer journal numbered 13229 found in Konya Metropolitan Municipality Koyunoğlu Museum and Library. According to catalog records, the work was completed by the calligrapher Mustafa Hilmî in 1284 (G. 1868). This small-volume journal consisting of twenty-two leaves is in a very good state physically and was written with a perfect line. The content of the journal consists of verse and prose texts all of which have religious characteristics. There are ten poems and twelve pieces of prose. Most of the poems, which have many inconveniences in terms of form-related features such as cadence and rhyme/repeated voice (radif), are in the form of hymn and only four have pseudonyms (Yûnus, Niyâzî, Mahfî). Proses are also composed of prayers such as forgiveness, salah, food and grave etc. as well as mühr-i şerîf (exalted seal) and virtues. The aim of our study is to eliminate -as far as possible- the uncertainties regarding this journal and its compiler based on its form and content characteristics, and thus to try to determine its place in the tradition of journal. In the study, all texts included in the work will primarily be transferred into Latin letters with transcription and thus the content of the journal will be obtained. Afterwards, the identity of the compiler of the journal will be tried to be determined through this transcription. Based on the work's physical characteristics, page designs, writing, the characteristics of the texts and the information obtained regarding its compiler, various determinations will be made about the journal. Within this scope, it will be discussed when, for what target audience and for what purpose the journal was compiled.

___

  • Ak, Coşkun(2001).Bağdatlı Rûhî Dîvânı. Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları. Akpınar, Şerife(2017). Âgâh ve Dîvânı. Kültür Bakanlığı E-Kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55914,agah-divanipdf.pdf?0 [Erişim Tarihi: 07.10.2019] Aksoyak, İ. Hakkı(2018). “XVII. Yüzyıl Şâirlerinden Vardarlı Fazlî’nin Mahzenü’l-Esrâr (Dâfi’ü’l-Hüzn) Mesnevisi”. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi Cilt 2(2): 78-137. Arı, Ahmet(2018). Sâkıb Dede Dîvân. Kültür Bakanlığı E-Kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59860,sakib-dede-divanipdf.pdf?0 [Erişim Tarihi: 05.10.2019]Ayverdi, İlhan (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. 4. Baskı. İstanbul: Kubbealtı Yayınları. Derviş Hasan. Bursa’da Medfûn Baz-ı Meşâyihin Menakıbı. Millet Kütüphanesi. Ali Emiri Efendi. No: 1064. vr.5b-6a. Gökalp, Haluk(2001). Fasîhî Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi. Kanar, Mehmet(2008). Farsça-Türkçe Sözlük. Say Yayınları: İstanbul.Özerol, Nazmi(2013). Yenişehirli İzzet Divanı. Malatya: Serhat Matbaacılık.Özön, Mustafa Nihat(1959). Büyük Osmanlıca-Türkçe Sözlük. İstanbul: İnkılap Yayınevi. Rahimi, Ferhad(2011). Kavsi Divanı’nın Dil İncelemesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi. Redhouse, James W.(2011). Turkish and English Lexion New Edition. İstanbul: Çağrı YayınlarıServet, Mansûr(1379/2001). Ferheng-i Kinâyât. Tahran. Staıngass, F.(2005). A Comprehensive Persian-English Dictionary. İstanbul: Çağrı Yayınları.Şükûn, Ziya (1996). Gencinei Güftar (Ferhengi Ziya), C.3, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.Yıldız, Ayşe(2019). Muradhân-zâde Ebûbekir Sıdkî ve Şiirleri. Ankara: Grafiker Yayınları.