Ali Emre ÖZYILDIRIM

Bir Mecmûa Üç Kuşak: Vakanüvis Halîl Nûrî Bey'in Oğlu ve Şeref Hanım'ın Babası Nebîl Bey'in Şahsî Mecmûasından Hareketle Aile Bağlarından Şiir Ağlarına

Mecmûaların Osmanlı edebiyatı çalışmaları açısından son derece önemli derlemeler olduğu bilinmektedir. Vakanüvîs Halîl Nûrî Bey'in (ö. 1799) oğlu ve 19. yüzyılın kadın şairlerinden Şeref Hanım'ın (ö. 1860) babası olan Nebîl'in (ö. 1820) bugüne kadar bilinmeyen küçük şiir mecmûası ise içindeki farklı şairlere ait şiirler ve nazire ilişkileri bakımından ilgi çekici bir örnektir. Şairin ilk gençliğinde düzenlenen ve bir tür nazire derlemesi sayılabilecek olan bu şahsî mecmûada hem bugüne kadar bilinmeyen yeni şairlere ait gazeller yer almakta hem de bilinen şairlerin kayıp şiirleri bulunmaktadır. Mecmûa özellikle Mevlevî ve kalemiye mensubu olan meşhur şairlerin birbirleriyle ilişkilerini ve şuarâ meclislerinin özelliklerini yansıtan bir içeriğe sahiptir. Bu şiir mecmûası aynı zamanda hem genç bir şairin mecmûa düzenleme pratiklerine, hem mecmûalarda yer alan şiirlerin divanlara yansıma sürecine, hem de nazire şiirlerin nasıl bir ortamda yazıldığına ışık tutacak detaylara da sahiptir. Mecmûada en çok şiiri bulunan isimlerden birinin şairin yakın aile dostu Şeyh Gâlib (ö. 1799) olduğu özellikle vurgulanmalıdır. Şeref Hanım'ın (ö. 1860), babasına ait bu mecmûanın sonuna kendi şiirlerini eklemesiyle derleme daha da zenginleşmiş aile boyu bir mecmûa vasfı kazanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Nebîl Bey, Şeref Hanım, Vakanüvîs Halil Nûrî, Şeyh Gâlib, mecmûa-i eş'âr, nazire, nezire mecmûası, divan edebiyatı, 18. yy Türk edebiyatı, 19. yy. Türk edebiyatı

HYMN AND PRAYER JOURNAL NUMBERED 13229 IN KONYA METROPOLITAN MUNICIPALITY KOYUNOĞLU MUSEUM AND LIBRARY

The subject of this article is the hymn and prayer journal numbered 13229 found in Konya Metropolitan Municipality Koyunoğlu Museum and Library. According to catalog records, the work was completed by the calligrapher Mustafa Hilmî in 1284 (G. 1868). This small-volume journal consisting of twenty-two leaves is in a very good state physically and was written with a perfect line. The content of the journal consists of verse and prose texts all of which have religious characteristics. There are ten poems and twelve pieces of prose. Most of the poems, which have many inconveniences in terms of form-related features such as cadence and rhyme/repeated voice (radif), are in the form of hymn and only four have pseudonyms (Yûnus, Niyâzî, Mahfî). Proses are also composed of prayers such as forgiveness, salah, food and grave etc. as well as mühr-i şerîf (exalted seal) and virtues. The aim of our study is to eliminate -as far as possible- the uncertainties regarding this journal and its compiler based on its form and content characteristics, and thus to try to determine its place in the tradition of journal. In the study, all texts included in the work will primarily be transferred into Latin letters with transcription and thus the content of the journal will be obtained. Afterwards, the identity of the compiler of the journal will be tried to be determined through this transcription. Based on the work's physical characteristics, page designs, writing, the characteristics of the texts and the information obtained regarding its compiler, various determinations will be made about the journal. Within this scope, it will be discussed when, for what target audience and for what purpose the journal was compiled.

PDF

___

Ahmed Vâsıf Efendi (2017), Mehâsinü'l-Âsâr ve Hakâ'iku'l-Ahbâr [Osmanlı Tarihi (1209-1219 / 1794-1805)], haz. Hüseyin Sarıkaya, İstanbul: Çamlıca Yay.
Aksoyak, İ. Hakkı "Ârif, Ârif Mehmed Efendi", TEİS. www.turkedebiyatiismlersozlugu.com. [erişim:1.11.2019]
Aktaş, Yasemin (2010), Mehmed Nebil ve Divanı, Yüksek Lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
Ârif Mehmed Efendi, Dîvançe, Milli Kütüphane, Yz FB 184.
Arslan, Mehmet, "Rızâ, Ali Rızâ Bey", TEİS. www.turkedebiyatiismlersozlugu.com. [erişim:1.11.2019]
Bektaş, Ekrem (2007), Muvakkit-zâde Pertev Divanı, Malatya.
Erdem, Sadık (2002), İkibayraklı-zâde Nesîb ve Divanı, Isparta.
Fatin Davud (2017), Hâtimetü'l-eş'âr (Fatin Tezkiresi), haz. Ömer Çiftçi, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55976,fatin-tezkiresi-pdf.pdf?0]. [erişim:1.11.2019]
Güldöşüren, Arzu (2013), II. Mahmud Dönemi Osmanlı Ulemâsı, Doktora tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Güler, Mehmet (2009), Halil Nuri Divanı Edisyon-Kritik-İnceleme, Yüksek Lisans tezi, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
Gürer, Abdulkadir (1993), Şeyh Gâlib Divanı (İnceleme-Metin), Doktora tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi.
Haksever, H. İ. - B. Selçuk - M. Algül (2018), "Sünbül-zâde Vehbî'nin Mektupları", International Journal of Language Academy, 6/5, 353-390.
Hanîf, Seyyid İbrahim, Dîvan, Millet Kütüphanesi AE Mnz. 121.
Horata, Osman (1998), Esrar Dede, Hayatı, Eserleri, Şiir Dünyası ve Divanı, Ankara: TC Kültür Bakanlığı Yay.
İnal, İbnülemin Mahmud Kemal (1988), Son Asır Türk Şairleri, 4 c., İstanbul: Dergâh Yay.
İpşirli, Mehmet (1988), "Abdullah Nâilî Paşa", İslâm Ansiklopedisi, C. 1, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 124-125.
İpşirli, Mehmet (1997), "Halîl Nûrî", İslâm Ansiklopedisi, C. 15, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yay.321-323.
Kaya, Bayram Ali (2012), Tekke Kapısı: Yenikapı Mevevîhanesi'nin İnsanları, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Yay.
Kaya, Bayram Ali Kaya - Sezai Küçük (2011), Defter-i Dervîşân: Yenikapı Mevlevîhânesi Günlükleri, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Yay.
Kesik, Beyhan, "Nâilî, Abdullah Nâilî Paşa", TEİS, www.turkedebiyatiismlersozlugu.com. [erişim:1.11.2019]
Köksal, Fatih (2006), Sana Benzer Güzel Olmaz: Divan Şiirinde Nazire, Ankara: Akçağ Yay.
Kurnaz, Cemal (2007), Osmanlı Şair Okulu, , Ankara: Birleşik Yay.
Kutlar Oğuz, Fatma Sabiha (2014), "Mehmed Nebîl Bey ve Hicr ü Visâl'i", Turkish Studies, 9/12, 501-562.
Kutlar Oğuz, Fatma Sabiha, “Nebîl, Mehmed Nebîl Bey,”, TEİS http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com. [erişim:1.11.2019]
Mehmed Süreyya (1308-1311), Sicill-i Osmânî yâhud Tezkire-i Meşâhir-i Osmâniyye, 4 c. İstanbul.
Neyyir Abdülhalim Dede (2018), Dîvân, haz. Sadık Erdem, Ankara: TDK Yay.
Öztuna, Yılmaz (1996), Devletler ve Hanedanlar-Türkiye (1074-1990), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
Parlakkılıç Mucan, Ayşe (2015), "Seyyid İbrahim Hanîf'in 'Menâzilü'l-harameyn'i", İSTEM, 26, 2015, 95-104.
Râmiz (1994), Âdâb-ı Zurefâ, haz. Sadık Erdem, Ankara: AKM Yay.
Sarıkaya, Hüseyin (2018), "Vakanüvîs Halîl Nûrî Bey ve Tarihinin Neşri Üzerine Bazı Mülahazalar", Osmanlı Araştırmaları, 51, 419-457.
Şeref Hanım (2018), Dîvan, haz. Mehmet Arslan, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay [http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/59880,seref-hanim-divanipdf.pdf?0] [erişim:1.11.2019]
Taştan, Erdoğan (2012), "Şeyh Gâlib ve Yayımlanmamış Şiirleri", Turkish Studies, 7/4, 2825-2855.
Toparlı, Recep - M.Sadi Çöğenli (1992), Divan-ı Halim Giray, 2. bs., Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yay.
Toprak, Seydi Vakkas (2013), "Bir Osmanlı Vakanüvisi ve Mezartaşı Kitabesi", Tarih ve Uygarlık İstanbul Dergisi, 3, 51-62.
Tuman, M. Nail (2001), Tuhfe-i Nâilî, haz. C. Kurnaz-M. Tatçı, Ankara: Bizim Büro Yay.
Vakanüvis Halil Nûrî Bey (2015), Nûrî Tarihi, haz. Seydi Vakkas Toprak, Ankara: TTK Yay.
Yazar, İlyas (2006), Kânî Divanı (İnceleme-metin), Doktora tezi, İzmir: Ege Üniversitesi.
Yıldız, Alim, "Şâkir, Ahmed Paşa", TEİS, turkedebiyatiismlersozlugu.com [erişim:1.11.2019]