Vâlî-i Âmidî'nin Mersiye Türünde Bir Gazeli Üzerine

18. yüzyıl Diyarbakır edebî muhitinin dikkate değer şairlerinden biri, hayatı hakkında fazla bilgiye sahip olamadığımız Vâlî Hasan Ağadır. Bu makalede şairin bilinen tek eseri olan Türkçe Dîvânı’ndaki bir gazeli üzerinde durulacaktır. Bahsi geçen gazel, bizzat şairin ifadesiyle “mersiye” türünde kaleme alınmıştır. Gazel nazım şekliyle mersiye söylemek bilindiği üzere Klasik Türk edebiyatında sık rastlanan bir durum değildir. Bu sebeple şairin 13 beyitlik şiirinde bu türü nasıl işlediği, ölüm duygusunu nasıl anlattığı, ızdırabını nasıl dile getirdiği yorumlanmaya çalışılmıştır.18. yüzyıl Diyarbakır edebî muhitinin dikkate değer şairlerinden biri, hayatı hakkında fazla bilgiye sahip olamadığımız Vâlî Hasan Ağadır. Bu makalede şairin bilinen tek eseri olan Türkçe Dîvânı’ndaki bir gazeli üzerinde durulacaktır. Bahsi geçen gazel, bizzat şairin ifadesiyle “mersiye” türünde kaleme alınmıştır. Gazel nazım şekliyle mersiye söylemek bilindiği üzere Klasik Türk edebiyatında sık rastlanan bir durum değildir. Bu sebeple şairin 13 beyitlik şiirinde bu türü nasıl işlediği, ölüm duygusunu nasıl anlattığı, ızdırabını nasıl dile getirdiği yorumlanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Vâlî-i Âmidî, gazel, mersiye, dîvân, 18. yüzyıl

Annex to the Nabi Biography: The Place of Diyarbakır in the Life of Nâbî with the Occasion of the Proof of a Concept

The texts of classical Turkish literature are treasures that contain much valuable information belonging to our ancient culture and history, besides their literary identities. As these texts meet with today's readers, some ambiguous issues about the classical period are also clarified. For instance, thanks to new studies, it was necessary to add some information to the biography of the mighty Dîvân poet Nâbî. The present biographies do not contain significant information on the influence of Diyarbakir and the poets there in the education of Nâbî and the evolution of his poetic style. However, it is understood that Nâbî, who visited Diyarbakir periodically in his youth, gained serious experiences in this city about language music and poetry. In this study, Nabi's relationship with Diyarbakir will be touched on the basis of some new data. Then, the meaning of the poem will be reevaluated with the help of proofreading of the concept of “amed?” (= Âmid) in the publication of Divan.

Keywords:

Nâbî, Diyarbakır, Nâbî’s Dîvan, Amida,

PDF

___

Ahteri Mustafa Muslihuddin el-Karahisari, Ahterî-yi Kebir, Haz. Ahmet Kırkkılıç, Yusuf Sancak, TDK Yay., Ankara, 2017.
Ayverdi, İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı Yay., İstanbul, 2010.
Boyraz, Şeref, Fal Kitabı-Melhemeler ve Türk Halk Kültürü, Kitabevi, İstanbul, 2006.
Cem Sultan’ın Türkçe Divan’ı, Haz. İ. Halil Ersoylu, TDK Yay., Ankara, 1989.
Çelebi, İlyas, “Fal”, DİA, C. 12, İstanbul, 1995, s. 138,139. Demirel, Şener, “Divan Şiirinde Erguvân”, Turkish Studies, 4/8, Fall, 2009, s. 995-1014.
Duman, Muhammed, “Musikişinas Bir Divan Şairi: Hızırağazâde Sa’îd Bey”, Turkish Studies, 8/4, 2013, s. 685-704.
Düzlü, Özlem, “Klâsik Şiirimizde Evlat Acısının Bir Yansıması Olarak Şairlerin Çocuklarına Yazdıkları Mersiyeler”, Turkish Studies, 6/3, Summer, 2011, s. 1829-1839. Eberhard, Wolfram, Çin Simgeleri Sözlüğü, Çev. Aykut Kazancıgil, Ayşe Bereket, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2000.
Fuzûlî Divanı, Haz. Kenan Akyüz, Süheyl Beken, Sedit Yüksel, Müjgan Cunbur, Akçağ Yay., Ankara, 1990.
Gündüzöz, Soner, “Kur’ân’da Renklerin Büyülü Gücü-Semiotik Bir İnceleme-”, EKEV Akademi Dergisi, Y. 7, S.16, Yaz 2013, s. 71-84.
Harmancı, M. Esat, “Klasik Türk Şiirinde Matem Şekilleri”, Osmanlı Araştırmaları-Mehmed Çavuşoğlu’na Armağan II, C. XXVI, İstanbul, 2005, s. 329-350.
Harmancı, Ömer Faruk, “Matem”, DİA, C. 28, Ankara, 2003, s. 127-128.
http://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-2/fatiha-suresi-1/ayet-1/diyanet-isleri-baskanligi-meali
İbn Arabî, İlâhi Aşk, Çev. Mahmut Kanık, İnsan Yay., İstanbul, 2005.
İsen, Mustafa, Dile Duran Ölüm-Klasik Türk Edebiyatında Mersiyeler, Kapı Yay., İstanbul, 2012.
İsen, Mustafa, Acıyı Bal Eylemek, Türk Edebiyatında Mersiye, Akçağ Yay., Ankara, 1993.
Kara, Nimet, Pervâne Bin Abdullah’ın Kitâb-ı Melhame’si Üzerinde Tarihî Dil Bilgisi Çalışması, Cumhuriyet Üniversitesi, Basılmamış Doktora Tezi, Sivas, 2013.
Kefeli Hüseyin, Râznâme, Haz. İ. Hakkı Aksoyak, Harvard University, 2004.
Koncu, Hanife, Vâlî Dîvânı, Marmara Üniversitesi, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul, 1998.
Kuşeyrî Risâlesi, Haz. Süleyman Uludağ, Dergah Yay., İstanbul, 1991.
Melhame-i Şeyh Vefâ-Giriş-Metin-Sözlük, Haz. Faysal Okan Atasoy, Marmara Üniversitesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2001.
Mütercim Âsım Efendi, Burhân-ı Kâtı’, Haz. Mürsel Öztürk, Derya Örs, TDK Yay., Ankara, 2000.
Neşâtî Divanı, Haz. Mahmut Kaplan, Akademi Kitabevi, İzmir, 1996.
Sa’adya Gaon,Tefsirü’-t-Tevrat bi’l-Arabiyye, Haz. Nuh Arslantaş, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, C. 1, İstanbul, 2018.
Sevil, Belgin, Sıdkî Baba’nın Mersiye Mecmuası (Metin İnceleme), Süleyman Demirel Üniversitesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta, 2019.
Şeref Hanım Divanı, Haz. Mehmet Arslan, Kitabevi Yay., İstanbul, 2002.
Şeyh Gâlib Divanı, Haz. Muhsin Kalkışım, Akçağ Yay., Ankara, 1994.
Tanyeri, M. Ali, Örnekleriyle Divan Şiirinde Deyimler, Akçağ Yay., Ankara, 1999.
Toksarı, Ali, “Emanet”, DİA, C. 11, Ankara, 1995, s. 81-83.
Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2001.
Yeniterzi, Emine, “Divan Şiirinde Ölüme Dair Bazı Hususlar”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 5, 1999, s. 115-139.
Yüksel, E. Şeyma, Âdile Sultan Divanı Sözlüğü, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir, 2018.
Wills, Pauline, Yansıbilim ve Renk Terapisi Çalışma Kitabı, Çev. Kerem Keskiner, Alkım Yayınevi, İstanbul, tarihsiz.