Bir Eski Anadolu Türkçesi Mesnevîsi: İnayetnâme yahut Gencnâme

İnâyetnâme ve bir diğer adıyla Gencnâme 16. yüzyılın ilk yarısında telif edilmiş bir mesnevidir. Şu ana kadar yapılan araştırmalarda esere ait iki nüsha tespit edilmiştir. Bunlardan biri Vatikan Apostalik Kütüphanesi’nde Vat.turc.340 katalog numarasıyla diğeri ise Konya Mevlânâ Müzesi yazmaları arasında 1659 demirbaş numarasıyla kayıtlıdır. Konya nüshası 2.460, Vatikan nüshası ise yaklaşık 5.215 beyittir. Konya nüshası Vatikan nüshasına göre eksiktir. Eserin içeriğinde peygamberler, din büyükleri, mutasavvıfların hayatlarından hikayeler, ayet ve hadis açıklamaları bulunmaktadır. Bölümler arasında çoğu zaman bir bağlantı yoktur. Ancak din, tasavvuf, ahlak konularının dışına çıkılmaz ve okuyucunun anlatılanlardan ders çıkarması, ibret alması hedeflenir. Eserin müellifi Fidâ’î adlı bir şairdir. İnâyetnâme’nin telif tarihiyle aynı zamanda yaşamış ve divanında da benzer konuları çokça işlemiş olan Mevlevî şair Fidâ’î Mehmed Dede olması muhtemeldir. Bu çalışmada İnâyetnâme’nin söz konusu iki nüshası tanıtılmış ve karşılaştırılmıştır. Mesnevinin içeriğine, dil özelliklerine ve müellifinin kimliğine dair ayrıntılı bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

16. yüzyıl, Mesnevî, İnayetname

HYMN AND PRAYER JOURNAL NUMBERED 13229 IN KONYA METROPOLITAN MUNICIPALITY KOYUNOĞLU MUSEUM AND LIBRARY

The subject of this article is the hymn and prayer journal numbered 13229 found in Konya Metropolitan Municipality Koyunoğlu Museum and Library. According to catalog records, the work was completed by the calligrapher Mustafa Hilmî in 1284 (G. 1868). This small-volume journal consisting of twenty-two leaves is in a very good state physically and was written with a perfect line. The content of the journal consists of verse and prose texts all of which have religious characteristics. There are ten poems and twelve pieces of prose. Most of the poems, which have many inconveniences in terms of form-related features such as cadence and rhyme/repeated voice (radif), are in the form of hymn and only four have pseudonyms (Yûnus, Niyâzî, Mahfî). Proses are also composed of prayers such as forgiveness, salah, food and grave etc. as well as mühr-i şerîf (exalted seal) and virtues. The aim of our study is to eliminate -as far as possible- the uncertainties regarding this journal and its compiler based on its form and content characteristics, and thus to try to determine its place in the tradition of journal. In the study, all texts included in the work will primarily be transferred into Latin letters with transcription and thus the content of the journal will be obtained. Afterwards, the identity of the compiler of the journal will be tried to be determined through this transcription. Based on the work's physical characteristics, page designs, writing, the characteristics of the texts and the information obtained regarding its compiler, various determinations will be made about the journal. Within this scope, it will be discussed when, for what target audience and for what purpose the journal was compiled.

PDF

___

AÇIKGÖZ, Namık (2017). Riyâzü’ş-Şuara. Ankara: Kültür Bakanlığı. e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/54137,540229-riyazu39s-suarapdfpdf.pdf?0 [Son erişim tarihi: 11.11.2019]
BUHÂRÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail (1992). Sahîhu’l- Buhârî. c.:23. İstanbul: Çağrı Yayınları.
ÇAKICI, Bilal (2005). Fedaî Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni. Basılmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi. Ankara.
Fidâ’î, İnâyetnâme. Biblioteca Apostolica Vaticana. Vat.turc.340.
Fidâ’î, İnâyetnâme. Konya Mevlana Müzesi. Konya Mevlana Müzesi Yazmaları. 1659.
GENÇ, İlhan (2000). Tezkire-i Şu’arâ-yı Mevleviyye. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
GÖLPINARLI, Abdülbaki (1967). Mevlana Müzesi Yazmalar Kataloğu. I. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
İNCE, Adnan (1977). Sâlim Tezkiresi İnceleme- Transkripsiyonlu Metin. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
KAPLAN, Mahmut (1990). Hayriyye (İnceleme- Metin). Ankara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Doktora Tezi. Ankara.
KARTAL, Ahmet (2013). Doğu’nun Uzun Hikâyesi Türk Edebiyatında Mesnevî. İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yayınları.
KAYABAŞI, Bekir (1997). Kâf-zâde Fâ’izî’nin Zübdetü’l-Eş’ârı. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Anabilim Dalı. Basılmamış Doktora Tezi. Malatya.
SOLMAZ, Süleyman (2018). Gülşen-i Şuarâ. Ankara: Kültür Bakanlığı. e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56733,ahdi-gulsen-i-suarapdf.pdf?0 [Son erişim tarihi: 11.11.2019]
SUNGURHAN, Aysun (2017). Tezkiretü’ş-Şuara. Ankara: Kültür Bakanlığı. e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55834,kinalizade-hasan-celebipdf.pdf?0 [Son erişim tarihi: 11.11.2019]
URHAN, Mustafa (2002). XVI. Yüzyıl Divan Şâiri Fedâyî, Hayatı, Edebi Kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni. Gazi Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı. Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
ÜNVER, İsmail (2011). Mesnevi. Türk Dili Dergisi. Türk Şiiri Özel Sayısı II Divan Şiiri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
YÜCER, Hür Mahmut (2010). Sünbüliyye. TDV İslam Ansiklopedisi. https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/38/C38012467.pdf [Son erişim tarihi: 13.11.2019]
http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=1504 [Son erişim tarihi: 11.11.2019]
https://hadislerleislam.diyanet.gov.tr [Son erişim tarihi: 11.11.2019]
https://www.uskudar.bel.tr/tr/main/erehber/tekkeler/12/ummi-ahmet-efendi-tekkesi/1062 [Son erişim tarihi: 13.11.2019]
http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=1502 [Son erişim tarihi: 13.11.2019]
http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=1504 [Son erişim tarihi: 13.11.2019]