Hıfzî Ağa’nın (ö. 1173/1759-60) I. Mahmûd İçin Yazılan Şiirler Mecmûası (TSMK-Revan 1977) Üzerine

Mecmûa çeşitli konu ve türdeki eserlerin kaydedilmesiyle meydana getirilmiş derlemedir. Edebî metinlerin toplandığı mecmûalar son zamanlarda klaâsik Türk edebiyatı araştırmacılarının yoğun çalıştığı yeni bir saha hâline gelmiştir. Mecmûalar derleyen(ler)inin edebî zevkini ve ait olduğu muhiti yansıtması bakımından önemli kaynaklardır, fakat genellikle mecmûaların derleyen(ler)ini ve tertip edildikleri tarihi tespit etmek kolay değildir. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde (Revan 1977) bulunan ve Hıfzî Ağa (ö. 1173/1759-60) tarafından 1143-1144 (1730-32) tarihleri arasında derlenen bir mecmûa I. Mahmûd döneminin (1730-1754) edebî ve siyasiî tarihi hakkında önemli bir kaynak olması bakımından dikkat çekicidir.Zamanının tanımış hat üstatlarından meşk etmiş olan Hıfzî, I. Mahmûd’un sır kâtibi olarak Topkapı Sarayı’nda bulunduğu zamanlarda derlediği Mecmûa’sını iki kısma ayırmıştır. Birinci bölümde kendisinin de dâhil olduğu şairlerin şiirlerini bir araya getirmiştir. I. Mahmûd’un doğumu, derse başlaması, sakal bırakması, tahta çıkması, 1144 (1731) senesinin gelmesi ve padişah hakkında yazılmış çeşitli şiirlerden meydana gelen birinci kısımda 53 değişik şairin şiirlerine yer verilmiştir. Bu şiirlerin çoğunluğu Sultan’ın tahta çıkışı için yazılmış târîh manzumeleridir. Mecmûa’nın ikinci kısmında Hıfzî’nin yazdığı ve türünün ilk örneği kabul edilen mensur Rûznâme metni bulunmaktadır. III. Ahmed’in (salt. 1703-1730) tahttan indirilişi ile I. Mahmûd’un padişah olması sırasında İstanbul’da meydana gelen olaylar hakkında gün gün bilgi veren bu eser Patrona Halil İsyanı (1730) ile ilgili birinci elden kaynak olması bakımından önemlidir.İki bölüme ayrılan bu makalede Mecmûa’nın manzum olan birinci kısmı incelenecektir. Mecmûa’nın bir yazma eser olarak tanıtımı yapıldıktan sonra Hıfzî Ağa’nın mürettip ve yazar kimliği üzerinde durulacaktır. Hıfzî, şiirleri altı kısma ayırmıştır. Bu tasnifin ve şiirlerin incelenmesinden sonra şairler hakkında mevcut bilgiler verilecektir. Makalenin ikinci kısmında MESTAP projesine göre Mecmûa’daki şiirlerin listesi ve dökümü yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

I. Mahmûd, klasik Türk edebiyatı, Hıfzî Ağa, mecmûa, târîh manzumesi, rûznâme

Annex to the Nabi Biography: The Place of Diyarbakır in the Life of Nâbî with the Occasion of the Proof of a Concept

The texts of classical Turkish literature are treasures that contain much valuable information belonging to our ancient culture and history, besides their literary identities. As these texts meet with today's readers, some ambiguous issues about the classical period are also clarified. For instance, thanks to new studies, it was necessary to add some information to the biography of the mighty Dîvân poet Nâbî. The present biographies do not contain significant information on the influence of Diyarbakir and the poets there in the education of Nâbî and the evolution of his poetic style. However, it is understood that Nâbî, who visited Diyarbakir periodically in his youth, gained serious experiences in this city about language music and poetry. In this study, Nabi's relationship with Diyarbakir will be touched on the basis of some new data. Then, the meaning of the poem will be reevaluated with the help of proofreading of the concept of “amed?” (= Âmid) in the publication of Divan.

Keywords:

Nâbî, Diyarbakır, Nâbî’s Dîvan, Amida,

PDF

___

Afyoncu, Erhan. (2003). “Osmanlı Siyâsî Tarihinin Ana Kaynakları: Kronikler”. TALİD 1 (2): 101-72. Afyoncu, Erhan. (2006). Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi. İstanbul: Yeditepe Yayınevi. Aksoyak, İsmail Hakkı. “Tab‘î, Pîrî Mollası Mustafa Efendi.” http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=3994 [Erişim Tarihi: 25.11.2019] Arpaemîni-zâde Mustafa Sâmî. (2004). Dîvân. Fatma Sabiha Kutlar. Ankara. Aypay, A. İrfan. (1992). Nahifî Süleyman Efendi: Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Divanı’nın Tenkitli Metni. Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi. Baysun, Cavid. (1954). “Eğrikapılı Rasim Efendi”. İÜEF Tarih Dergisi 7 (10): 1-16. 1730 Patrona İhtilâli Hakkında Bir Eser Abdi Tarihi. (1943). Faik Reşit Unat. Ankara: TTK. Bosnalı Alaeddin Sabit. (1991). Divan. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi. Çınar, Şükran. (1974). Patrona Halil İsyanı’na ve Mahmud I Devrine Âit Tarihçe. Bitirme Tezi. İstanbul Üniversitesi. Doğan, Muhammet Nur Doğan. (1997a) Lâle Devri Şairi Şeyhülislâm Es‘ad Efendi ve Divanının Tenkitli Metni. İstanbul: MEB. Doğan, Muhammet Nur Doğan. (1997b). Lâle Devri Şairi Şeyhülislâm İshak Efendi Hayâtı, Eserleri ve Divanının Edisyon Kritiği. İstanbul: MEB. Erişen Yazıcı, Gülgün. (1998). “Edirneli Kâmî ve Divanının Tenkitli Metni. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi. Erünsal, İsmail E. (2015). Osmanlılarda Kütüphaneler ve Kütüphanecilik, Tarihî Gelişimi ve Organizasyonu. İstanbul: Timaş. Fatîn Efendi. 1271 [1870]. Tezkire-i Hâtimetü’l-Eşâr. İstanbul: İstihkam Alayları Litografya Destgahı. Güfta, Hüseyin. (2009). “Sâlim”. TDVİA. c. 36. İstanbul: TDV. Hâfız Hüseyin Ayvansarâyî. (1985). Mecmuâ-i Tevârih. Fahri Ç. Derin ve Vâhid Çabuk. İstanbul: İÜ Edebiyat Fakültesi. Hâfız-ı Şîrâzî. (1992). Hafız Divanı. Abdülbaki Gölpınarlı. İstanbul: MEB, 1992. Gökalp, Halûk. (2001). Fasîhî Divanı: İnceleme-Metin. Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi. Işık, Ayhan. (2014). “Osmanlı Devleti’nde Nakîbü’l-eşrâflık Müessesesi ve Meşîhat Arşivindeki Nakîbü’l-eşrâf Defterleri”. Alevilik Araştırmaları Dergisi 4, (8): 213-285. İnan, Göker. (2013). Ahmed Hasîb Efendi'nin Mecmûa-i Tevârîh’i. Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniversitesi. İpşirli, Mehmed. (2005). “Mirzazâde Şeyh Mehmed Efendi”. TDVİA. c. 30. İstanbul: TDV. Kançal-Ferrari, Nicole. (2005). Kırım’dan Kalan Miras Hansaray. İstanbul: Klasik. Kaya, Fazile Eren. “Ulvî, Hüseyin Ulvî Efendi”. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=6602’de [Erişim Tarihi: 25.11.2019] Mecmûa. (1143-1144/1730-32). Hıfzî Ağa. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi. Revan 1977. Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı. (2012). Hatice Aynur vd. İstanbul: Turkuaz. Mehmed Süreyyâ (1308 [1891]). Sicill-i Osmânî. c.1. İstanbul: Matbaa-i Âmire. Mehmed Süreyyâ (1311 [1893]). Sicill-i Osmânî. c.2. İstanbul: Matbaa-i Âmire. Mirzazâde Mehmed Sâlim Efendi. (2018). Tezkiretü’ş-şuarâ. Hazırlayan Adnan İnce. Ankara: e-kitap. Mîrzâ-zâde Mehmed Sâlim Dîvânı: Tenkitli Basım. (1994). Hazırlayan Adnan İnce. Ankara. Müstakimzâde. (2011). Tuhfe-i Hattâtîn. Hazırlayan Mustafa Koç. İstanbul: Klasik. Okumuş, Sait. (2007). Nebzî Divanı: İnceleme Metin. Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi. Öksüz, Yılmaz. (2010). Eğrikapılı Mehmed Râsim ve Divançesi: İnceleme-Metin. Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi. Özer, Fatih. (2017). 16. Yüzyıl Türk Edebiyatında Manzum Cülusiyyeler”. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi 1 (1): 1-14. Pakalın, Mehmet Zeki. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. c. 3. İstanbul: MEB. Rāmiz ve Ādāb-ı Ẓurafā’sı. (1994). Hazırlayan Sadık Erdem. Ankara: AKM. Sarıcaoğlu, Fikret. (2008). “Rûznâme”. TDVİA. c. 35. İstanbul: TDV. Şengün, Necdet-Yılmaz Öksüz. (2011). “Şâir Bir Osmanlı Hattatı: Eğrikapılı Mehmed Râsim.” DEÜİFD (34): 77-92. Toptaş, Emine Sıdıka. “Vâcid”. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=6200’da [Erişim Tarihi: 25.11.2019] Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. (1977-1990). c. 1-7. İstanbul: Dergâh. Uzun, Mustafa (1995). “Falnâme”. TDVİA. c. 12. İstanbul: TDV. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1988). Osmanlı Devletinin Saray Teşkilatı. Ankara: TTK. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. (1995). Osmanlı Tarihi. c. 4/2. Ankara: TTK. Yıldız, Seyhan (2002). XVIII. Yüzyıl Divan Şairi Şâkir: Hayatı, Eseri, Edebî Kişiliği ve Divanının Tenkidli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi. Yılmaz, Hakan (2018). “Patrona Vak‘ası Hakkında Yazılmış Kısa Kronikler ve Devrin Vak‘anüvisi Küçük Çelebi-zâde İsmâil ‘Âsım’ın “Tārīḫçe”si”. Doğu Batı: Metafor ve Gerçeklik Arasında Lâle Devri, 1718-2018 21 (85): 189-191. Yılmaz, Hakan (2019). “Patrona İsyânı Kronik Yazarlarından ‘Abdî ve Destârî Sâlih’in Kimliklerine Işık Tutan İki Önemli Belge”. TAD 38 (66): 245-51. http://www.ottomaninscriptions.com http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=3994 [Erişim Tarihi: 25.11.2019] http://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-2/araf-suresi-7/ayet-43/diyanet-isleri-baskanligi-meali-1 [Erişim 18.11.2019] MESTAP: https://mestap.com