Yek-Âhenk ve Yek-Âvâz Gazel İçin Birer Terim Mi Yoksa Beğeni İfadesi Midir ?

Türk edebiyatının Tanzimat edebiyatı dönemi sonrası yenileşme dönemi şahsiyetlerinden olan Muallim Nâcî (1849-1893), şâir, yazar, sözlükçü ve edebiyat bilimcisi yönleriyle öne çıkmaktadır. Muallim Nâcî, Batı etkisinde eserler veren Abdülhak Hamid (Tarhan) ve Recâizâde Mahmud (Ekrem)’e karşı, eski edebiyatın savunucusu konumundadır. Muallim Nâcî edebî eserler kadar teorik eserler de kaleme almıştır. Lugat-ı Nâcî ve Istılâhat-ı Edebiyye ve isimli eserleri onun klâsik şiirimiz için de kullanılan önemli sözlükleridir. Nâcî’nin her iki eseri de Tâhirülmevlevi tarafından gözden geçirilmiş ve eklemelerle genişletilmiştir. Tâhirülmevlevi (1877-1951) geleneğe bağlı tavrı ile tanınan bir Mevlevi dervişi, edebiyat bilimcisi, yazar ve şairdir. Klasik Türk edebiyatı geleneğinde şâirlerin şiirleri ve şiir anlayışları hakkında bilgi çıkarabileceğimiz en temel kaynak, tezkirelerdir. Tezkirelerde şâir ve şiir değerlendirmelerinde bu kavramlar gözden geçirilmiştir. Yine şâirler kendi şiirlerinde ve divan önsözlerinde de şiire dâir genel değerlendirmelerde bulunurlar. Bu amaçla divan önsözleri ve divanlar gözden geçirilmiş, klasik şerh kitaplarındaki durum tartışılmıştır. Bu makalede, Muallim Nâcî’nin Istılâhat-ı Edebiyye’sinde ve Tâhirülmevlevî’nin Edebiyat Lugati’nde "yek-âheng gazel" ve "yek-âvâz gazel" tanımlarına nasıl yer verdiği bu tanımların kendisinden sonra nasıl terimleştiğinden söz edilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Muallim Nâcî, yek-âheng gazel, yek-âvâz gazel, edebiyat terimleri

HYMN AND PRAYER JOURNAL NUMBERED 13229 IN KONYA METROPOLITAN MUNICIPALITY KOYUNOĞLU MUSEUM AND LIBRARY

The subject of this article is the hymn and prayer journal numbered 13229 found in Konya Metropolitan Municipality Koyunoğlu Museum and Library. According to catalog records, the work was completed by the calligrapher Mustafa Hilmî in 1284 (G. 1868). This small-volume journal consisting of twenty-two leaves is in a very good state physically and was written with a perfect line. The content of the journal consists of verse and prose texts all of which have religious characteristics. There are ten poems and twelve pieces of prose. Most of the poems, which have many inconveniences in terms of form-related features such as cadence and rhyme/repeated voice (radif), are in the form of hymn and only four have pseudonyms (Yûnus, Niyâzî, Mahfî). Proses are also composed of prayers such as forgiveness, salah, food and grave etc. as well as mühr-i şerîf (exalted seal) and virtues. The aim of our study is to eliminate -as far as possible- the uncertainties regarding this journal and its compiler based on its form and content characteristics, and thus to try to determine its place in the tradition of journal. In the study, all texts included in the work will primarily be transferred into Latin letters with transcription and thus the content of the journal will be obtained. Afterwards, the identity of the compiler of the journal will be tried to be determined through this transcription. Based on the work's physical characteristics, page designs, writing, the characteristics of the texts and the information obtained regarding its compiler, various determinations will be made about the journal. Within this scope, it will be discussed when, for what target audience and for what purpose the journal was compiled.

PDF

___

Ahmed Cevded Paşa (1299): Belâgat-i Osmaniyye, İstanbul: Matbaa-i Osmaniyye.AKDOĞAN, Saliha (2009): Diyarbakırlı Sa’id Paşa, Mizânü’l-Edeb, İstanbul: Kitabevi Yayını. ATALAY, Besim (1946): Bergamalı Kadri, Müyessiretü’l-Ulûm, İstanbul: İbrahim Horoz Basımevi. ATİLA, Mustafa (2019): Surûrî’nin Şerh-i Dîvân-ı Hâfız’ı -İnceleme, Metin-, Diyarbakır: Dicle Universitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.BARANOĞLU, Şahin (2000): Abdurrahman Süreyya, Mizânü’l-Belâga, Yayımlanmamış doktora tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.BİLGEGİL, M. Kaya (1980): Edebiyat Bilgi ve Teorileri -I. Belâgat-, Ankara: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.BOLELLİ, Nusrettin (1993): Belâgat - Arap Edebiyatı Bilgi ve Teorileri, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları.ÇAVUŞOĞLU, Mehmed (1987): Belâgat-i Osmaniye (Ahmed Cevdet Paşa), İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları.KILIÇ, Filiz (1998): 17. Yüzyıl Tezkirelerinde Şâir ve Eser Üzerine Değerlendirmeler, Ankara: Akçağ Yayınları.Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın e-kitap Divanlar http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78354/divanlar.html (Son erişim 31.01.2019)Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın e-kitap Tezkirelerhttp://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78460/tezkireler.html (Son erişim 31.01.2019)KÜRKÇÜOĞLU, Kemal Edib (1994): Tahirü`l-Mevlevi, Edebiyat Lugati, İstanbul: Enderun Kitabevi. MACİT, Muhsin (2017): Nedim Divanı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. E-kitaphttps://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56214,nedim-divanipdf.pdf?0 (Son erişim 18.11.2019)ONAN, Necmettin Halil (1940): İzahlı Divan Şiiri Antolojisi, İstanbul: Maarif Matbaası, 344-347.Recaizâde Mahmut Ekrem (1299): Talîm-i Edebiyat, İstanbul.SARAÇ, M. A. Yekta (1996): Muallim Naci, Edebiyat Terimleri - Istılâhat-ı Edebiyye-, İstanbul: Risale Basın Yayın.SARAÇ, M. A. Yekta (1999): Istılâhat-ı Edebiyye, İslam Ansiklopedisi (Türk Diyanet Vakfı), C. 19, 206-207. SARAÇ, M. A. Yekta (2013): Klâsik Edebiyat Bilgisi -Belâgat-, İstanbul: Gökkubbe Yayınları (11. Baskı).TEBDİZ: (Tarih ve Edebiyat Metinleri Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlüğü)http://tebdiz.com/index.php?sayfa=arama_sonuc (Son erişim: 02.02.2019)TOLASA, Harun (1983): Sehî, Latifî ve Âşık Çelebi Tezkirelerine Göre 16. Yy.da Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi I, İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını,ÜZGÖR, Tahir (1990): Türkçe Divan Dibaceleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.YALÇINKAYA, Şerife (2008): “Gazelde Kırılma Beyitleri: Beytü’l-Gazeller", İzmir: Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, C. 14, sayı 1, 149-162.YETİŞ, Kâzım (1992): “Belagat (Türk Edebiyatı) “, TDVİA, V, 384-386.YETİŞ, Kâzım (1996): Talîm-i Edebiyat’ın Retorik ve Edebiyat Nazariyâtı Sâhasında Getirdiği Yenilikler, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.