Kelimelerin Yolculuğu: Herat Ekolü Tezkirelerinden Heşt Bihişt’e Şair ve Şiir Niteleyicileri

Türk Edebiyatında şair biyografileri içerisinde önemli bir yeri olan Heşt Bihişt, Anadolu sahasında yazılmış ilk tezkiredir. Tezkirenin yazarı Sehî Bey (ö. 1548/1549), eserin sebeb-i te’lif bölümünde tezkireyi kaleme alırken, bugün Herat Ekolü tezkireleri olarak isimlendirilen üç tezkireden yararlandığını ifade eder. Bu tezkireler: Bahâristan, Devletşâh ve Mecâlisü’n-Nefâyis’tir. İkisi Farsça biri Türkçe kaleme alınmış olan bu tezkireler tabakat usulüyle yazılmışlardır. Sehî Bey de eserini bu usule uygun şekilde kaleme almıştır. Heşt Bihişt ile Herat Ekolü tezkirelerinin ortak özelliği sadece şekille sınırlı kalmaz. Biyografiler aktarılırken kullanılan ifade kalıplarında ve terim olup olmadığı üzerinde tartışmalar bulunan şiir ve şair niteleyicilerinde de benzerlik görülür.Bu çalışmanın amacı, Heşt Bihişt, Devletşâh, Bahâristan ve Mecâlisü’n-Nefâyis örnekleminde tezkirelerin biyografi kısımlarında kullanılan şiir ve şair niteleyicilerinin ortaklığını, aynı zamanda tezkire geleneği içerisinde Fars Edebiyatından Türk Edebiyatına geçen tezkire terminolojisi ya da daha ihtiyatlı bir söylemle tezkirelerdeki şiir ve şair niteleyicilerini tespit etmektir. Anahtar Kelimeler: Heşt Bihişt, Devletşâh Tezkiresi, Bahâristan, Mecâlisü’n-Nefâyis, tezkire, Türk Edebiyatı, Fars Edebiyatı.

Anahtar Kelimeler:

Heşt-Bihişt, Devletşah Tezkiresi

HYMN AND PRAYER JOURNAL NUMBERED 13229 IN KONYA METROPOLITAN MUNICIPALITY KOYUNOĞLU MUSEUM AND LIBRARY

The subject of this article is the hymn and prayer journal numbered 13229 found in Konya Metropolitan Municipality Koyunoğlu Museum and Library. According to catalog records, the work was completed by the calligrapher Mustafa Hilmî in 1284 (G. 1868). This small-volume journal consisting of twenty-two leaves is in a very good state physically and was written with a perfect line. The content of the journal consists of verse and prose texts all of which have religious characteristics. There are ten poems and twelve pieces of prose. Most of the poems, which have many inconveniences in terms of form-related features such as cadence and rhyme/repeated voice (radif), are in the form of hymn and only four have pseudonyms (Yûnus, Niyâzî, Mahfî). Proses are also composed of prayers such as forgiveness, salah, food and grave etc. as well as mühr-i şerîf (exalted seal) and virtues. The aim of our study is to eliminate -as far as possible- the uncertainties regarding this journal and its compiler based on its form and content characteristics, and thus to try to determine its place in the tradition of journal. In the study, all texts included in the work will primarily be transferred into Latin letters with transcription and thus the content of the journal will be obtained. Afterwards, the identity of the compiler of the journal will be tried to be determined through this transcription. Based on the work's physical characteristics, page designs, writing, the characteristics of the texts and the information obtained regarding its compiler, various determinations will be made about the journal. Within this scope, it will be discussed when, for what target audience and for what purpose the journal was compiled.

PDF

___

ALİ ŞİR NEVÂÎ. (2015). Mecâlisü’n-Nefâyîs(haz. K.Erarslan- A.N.Tokmak)Ankara:TDK.
AÇIKGÖZ, N. (2000). Klasik Türk Şiiri Tenkid Terminolojisi ve “Âb-dâr” Örneği.Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 2. S.149-160.
DEVLETŞAH (1901). Tezkiretü’ş-Şuara (haz. E.G.Browne). Cambridge.
ÇAPAN, P. (1993). 18. Yy Tezkirelerinde Edebiyat Araştırma ve Tenkidi.Yayınlanmamış doktora tezi. Elazığ.
DEVLETŞAH (1977). Tezkiretü’ş-Şuara(çev. Necati Lugal). Tercüman 1001 Temel Eser.
DURMUŞ, M. (2007).Osmanlı Sahası Türkçe Şair Tezkirelerinin Tür ÖzellikleriYayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
İPEKTEN, H. (1991). Türk Edebiyatının Kaynaklarından Türkçe Şuara.Tezkireleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
İSEN, M.(1989). Divan Edebiyatında Bir Tür: Tezkireler. MEB.
İSEN, M.(1998). Sehi Bey Tezkiresi. Ankara: Akçağ.
İSEN, M.(2010). Tezkireden Biyografiye. İstanbul: Kapı Yayınları.
İSEN, M. KILIÇ, F. , AKSOYAK, İ.H. , SUNGURHAN, A. , DURMUŞ, M. (2011).ŞairTezkireleri. Ankara: Grafiker Yayınları.
İnternet: Sehî Beg, Heşt- Behişt, (haz.) Haluk İPEKTEN, Günay KUT, Mustafa İSEN,HüseyinAYAN,Turgut KARABEY. (2017) (erişim tarihi: 30.10.2019).http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56165,hestbihistpdf.pdf?0&_tag1=03EE5380B678F1063BF0A9ED54D2FA0DD771F0E5&crefer=3F10D9EEE451CA7919EB7620E9E2DCED105BFE2C68C658C091E591D45C0A51AE
KILIÇ, F. (1998). 17. Yüzyıl Tezkirelerinde Şair ve Eser Üzerine Değerlendirmeler.Ankara:Akçağ Yayınları.
KILIÇ, F. (2003). Tezkirelerde Şiirin Ahengini Belirten Kelimeler Üzerine.MilliFolklor Dergisi.15. Sayı.60 s.110-116.
KILIÇ, F. , YILDIZ, A.(2004).Sehi, Latifi ve Aşık Çelebi Tezkirelerinden HareketleXVI. YY. Tezkirelerinde Bazı Üslup Özellikleri.Ankara: TDK Yayınları.
MOLLA CÂMÎ (1990). Bahâristan (çev.M.Nuri Gençosman). MEB: Şark İslam Klasikleri-21
MOLLA CÂMÎ (1478). Bahâristan. Süleymaniye Kütüphanesi no: 3171. İstanbul.
ROBİNSON, J.S. (1965). TheOttomanBiographies of Poets.Journal ofNearEasternStudies vol.24.
ROBİNSON, J.S.(2017). The Tezkere Genre in Islam(çev.BOZDAŞ, H.).Hece Dergisi,249, (Eserin orijinali 1964’de yayınlandı) s.125.
TOLASA, H. (2002). 16. Yüzyılda Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi. Ankara: AkçağYayınları.