Türk ve Alman ceza muhakemesi hukuku'nda çocuk suçluluğu bakımından 'Diversiyon' düşüncesi gelişimi

En temelde çocuk suçluların kovuşturmadan önce ceza adalet sisteminin dışına çıka-rılması bağlamında kullanılan Amerikan hukuku kökenli diversiyon kurumu 1980’li yıllarda çocuk suçlular açısından sosyal-pedagojik bir yöntem olarak Alman huku-kunda da büyük yankı uyandırmıştır. Çocuğun eğitimini, Alman çocuk ceza adalet sisteminin temel amacı olarak tanımlayan ve suç davranışını suça sürüklenmiş çocuğun eğitim eksikliğinin dışavurumu olarak değerlendiren Alman hukukundaki bas-kın dogmatik yaklaşım, suçun çocuğun büyüme sürecinin normal bir parçası olduğu ve büyüme sürecinin tamamlanması ile giderek ortadan kalkacağını vazeden diversiyon düşüncesi karşısında etkisini kaybetmiştir. Böylece, Alman Çocuk Mahkemesi Kanunu’nda kovuşturma mecburiyetine istisna tanıyan hükümler diversiyonun uygulamada süratle benimsenmesine imkân sağlamıştır. Türk hukuku-na ise bu kavramın 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu’nda yer verilen kamu davasının ertelenmesi ve uzlaşma kurumları ile girmiş olduğu iddia edilebilir. İlk metinlerinde konuya ilişkin ulusüstü mevzuat ile büyük ölçüde uyum arz eden düzenlemelerin 5560 sayılı Kanun ile yapılan değişikliklerle birlikte kapsamı önemli ölçüde daraltılmıştır. Bu bağlamda yeni bir düzenlemenin zorunlu olduğu görüşünü savunan yazar, bu makalede diversiyon düşüncesinin fikri temelleri ve doğuşu, Alman hukukundaki pozitif dayanaklarını tartıştıktan sonra, konunun Türk hukuku ile ilgili bo-yutlarını eleştirel bir biçimde değerlendiriyor.

Diversion of juvenile offenders in Turkish and German criminal procedure law

As a new social pedagogic method that aims to keep juveniles out of court proceedings, diversion emanated from the American juvenile justice system and is significantly echoed in German law. Due to the identification of the overall purpose of the juvenile justice system as education and viewing the principal reason for criminal conduct as educational deficiencies of juveniles, dogmatic approaches to juvenile offending have recently lost ground in favor of diversion in Germany. Largely because, the notion of diversion is underpinned by the assumptions that crime is a deviation in the process of growing up, which disappears as individuals mature, and that involvement with the criminal justice system has negative consequences for the future lives of juveniles. The exceptions to the legality principle in this respect have enabled diversion to swiftly flourish in the German system. Diversion has been incorporated into Turkish law through Child Protection Law no. 5395 in two ways: conditional dismissal of prosecution and victim-offender mediation. While displaying considerable harmony with supranational documents in their initial provisions, with a subsequent amendment, the scope of both mechanisms has been considerably narrowed. Arguing for the necessity of a re-amendment, this paper discusses first the intellectual foundations of diversion and its emergence and development both in the United States and Germany. In light of this discussion, the relevant Turkish law is considered critically in the final section.

___

  • Ahrens, Wilfried, Die Einstellung in der Hauptverhandlung gem. § § 153 II, 153 a II StPO – Eine Empirische Analyse über neue Formen der Bekämpfung der Bagatell-kriminalität, Göttingen: 1978.
  • Albrecht, Peter-Alexis, Jugendstrafrecht, Münih: 1987.
  • Anderson, James, F./Dyson, Laronistine, Criminological Theories: Understanding Crime in America, Lanham: 2002.
  • Artuk, Mehmet Emin/ Yenidünya, Ahmet Caner, Mukayeseli Hukukta ve Türk Hu-kukunda Tecil (Erteleme) Müessesesi, Prof. Dr. Sahir Erman Armağanı, İstan-bul:1999, s. 55-89.
  • Aschrott, Paul, F., Die Behandlung der verwahrlosten und verbrecherischen Jugend und Vorschläge zur Reform,Berlin: 1892.
  • Atılgan, Aydın/ Atılgan, Eylem Ümit, Çocuk Hakları Paradigması ve Çocuk Ceza Yargılamasına Hâkim Olan İlkeler Açısından Türkiye’deki Düzenleme ve Uygula-manın Değerlendirilmesi, Ankara: 2009.
  • Austin, James/Krisberg, Barry, Wider, Stronger and Different Nets: The Dialectics of Criminal Justice Reform, Journal of Research in Crime and Delinquency, c. 18(1), s. 165-196, 1981.
  • Bayraktar, Köksal, Ceza Hukukunda Suç Olmaktan Çıkarma Akımı, İstanbul Üni-versitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, c. 50, no 1-4, s. 197-212, 1984.
  • Bellmann, Elisabeth, Die Internationale Kriminalistische Vereinigung (1889-1933), Frankfurt: 1995.
  • Beulke, W § 153, § 153a in Ebb, Volker v.d. Löwe-Rosenberg, Die Strafprozessord-nung und das Gerichtsverfassungsgesetz, 26. baskı, 2008, s. 61-181.
  • Blau, Günter, Diversion unter nationalem und internationalem Aspekt in Kury, Helmut (der.) Kriminologische Forschung in der Diskussion: Berichte, Standpunkte und Analysen, Köln: 1985, s. 311-339.
  • Blau, Günter, Diversion und Strafrecht, Jura, c. 9(1), s. 25-34, 1987.
  • Brantingham, Patricia, L./Blomberg, Thomas, C., Introduction in Brantingham, Patrica L./Blomberg, Thomas, C. (der.) Courts and Diversion, Beverly Hills: 1979, s. 7-14.
  • Centel, Nur, Çocuk Mahkemeleri Yasa Tasarısına Eleştirel Yaklaşım, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 10. Yılı Armağanı, Marmara Üniversitesi Hukuk Fa-kültesi, Adliye ve Çocuk Suçluluğu Sempozyumu 26-28 Ekim 1992, İstanbul: 1993, s. 325-335.
  • Cohen, Stanley, The Punitive City: Notes on the Dispersal of Social Control, Con-temporary Crises, c. 3, s. 339-63, 1979.
  • Cohen, Stanley, Visions of Social Control, Crime, Punishment and Classification, Cambridge: 1985.
  • Curran, Daniel, J., Destructuring, Privatisation and Juvenile Diversion: Compromis-ing Community-Based Corrections, Crime and Delinquency, c. 34(4), s. 363-378, 1988.
  • Dencker, Friedrich, Die Bagatelldelikte im Entwurf eines EGStGB, Juristenzeitung, c. 28(5), s. 144-151, 1973.
  • Deutsche Vereinigung für Jugendgerichte und Jugendgerichtshilfen, Die Jugend-richterlichen Entscheidungen- Anspruch und Wirklichkeit, Münih: 1981.
  • Deutsche Vereinigung für Jugendgerichte und Jugendgerichtshilfen Jugendgerichts-verfahren und Kriminalprävention, Münih: 1984.
  • Erem, Faruk , Ceza Usulü Hukuku, Ankara: 1970.
  • Evik, Ali Hakan, Çocuk Koruma Kanunu Hakkında Düşünceler, Maltepe Üniversi-tesi Hukuk Fakültesi Dergisi, s. 181-214, 2007.
  • Feld, Barry, Criminalising the American Juvenile Court, Crime and Justice, c.17, s. 197-280, 1993.
  • Feld, Barry, The Juvenile Court in Tonry, Michael (der.) The Handbook of Crime and Punishment, Oxford University Press, New York, s. 509-540.
  • Feld, Barry, The Juvenile Court Meets the Principle of the Offence: Legislative Changes in Juvenile Waiver Status, Journal of Criminology and Criminal Law, c. 78(3), s. 471-533, 1987.
  • Ferri, Enrico, Das Verbrechen als soziale Erscheinung: Grundzüge der Kriminal-Soziologie, Leipzig: 1896.
  • Fritsch, Markus, Die jugendstrafrechtliche Reformbewegung (1871-1923), Freiburg: 1999.
  • Hakeri, Hakan, Avusturya Ceza Hukukunun 25. Yılı, şu linkten erişilebilir: http://portal.hakanhakeri.com/index.php?option=com_content&task=view&id=63&Itemid=35
  • Hakeri, Hakan/Ünver, Yener, Ceza Muhakemesi Hukuku, Ankara: 2010.
  • Hanack, Ernst-Walter, Das Legalitätsprinzip und die Strafrechtsreform, Bemerkun-gen zu § 153a des Entwurfs für ein Erstes Gesetz zur Reform des Strafverfahrens-rechts vom 13.04.1972 in Lackner, Karl vd. (der.) Festschrift für Wilhelm Gallas, Berlin: 1973, s. 339-364.
  • Hawkins, Richard/Tiedeman, Garry, The Creation of Deviance, Columbus: 1975, s. 43-67; Gove, Walter, The Labelling of Deviance: Evaluating a Perspective, 2..baskı, Beverly Hills: 1980, s. 9-33.
  • Heinz, Wolfgang, Die Bedeutung des Erziehungsgedankens für Normsetzung und Normanwendung im Jugendstrafrecht der Bundesrepublik Deutschland Wolff, Jörg/Marek, Andrzej (der.) Erziehung und Strafe, Bonn: 1990, s. 51-61.
  • Heinz, Wolfgang, Verfahrensrechtliche Entkriminalisierung (Diversion) im Jugendstrafrecht: Zielsetzungen, Implementation und Evaluation, Neue Kriminalpolitik, c. 6, s. 29-36, 1994.
  • Heinz, Wolfgang, Diversion im Jugendstrafrecht und im allgemeinen Strafrecht, DVJJ-Journal, c. 10, 1998, s. 245-257.
  • Heinz, Wolfgang Das strafechtliche Sanktionensystem und die Sanktionierungpraxis in Deutschland 1882-2008, Internet Publication, 2010, s. 103. http://www.uni-konstanz.de/rtf/kis/Sanktionierungspraxis-in-Deutschland-Stand-2008.pdf (Şubat 2011).
  • Heinz, Wolfgang, Diversion im Jugendstrafverfahren der Bundesrepublik Deutsch-land in Heinz, Wolfgang/ Storz, Renate, Diversion im Jugendstrafverfahren der Bundesrepublik Deutschland, Bonn: 1992.
  • Hermann, Joachim, Diversion und Schlichtung in der Bundesrepublik Deutschland, Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft, c. 96(2), s. 455-484, 1984.
  • Hertwig, Volker, Die Einstellung des Strafverfahrens wegen Geringfügigkeit – Eine empirische Analyse der Handhabung der § 153, 153a StPO in der staatsanwaltli-chen und gerichtlichen Praxis, Göttingen: 1982.
  • Hirsch, Hans-Joachim, Zur Behandlung der Bagatellkriminalität in der Bundesrepu-blik Deutschland, Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft, c. 90, s. 218-254, 1980.
  • Hünerfeld, Peter, Kleinkriminalität und Strafverfahren, Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft, c. 90, s. 905-926, 1978.
  • İçel, Kayıhan Hürriyeti Bağlayıcı Cezalara Seçenek Olan Müesseslerdeki Gelişmeler ve Türk Ceza Sisteminin Bu Yönden Değerlendirilmesi in Değişen Toplum ve Ceza Hukuku Açısından TCK’nin 50. Yılı ve Geleceği, İstanbul, 1977, s. 321-344.
  • Jansen, Helmut, Diversion: Entstehungsbedingungen, Hintergründe und Konsequen-zen einer veränderten Strategie sozialer Kontrolle, Oder: Es gibt viele zu Packen, tun wir es ihnen an, in Kerner, Hans-Jürgen (der.) Diversion statt Strafe? Probleme und Gefahren einer neuen Strategie sozialer Kontrolle, Heidelberg: 1983, s. 15-54.
  • Kant, Immanuel, Grundlegung zur Metaphysik der Sitten in Timmermann, Jens (der.), Göttingen: 2004.
  • Kaiser, Günther, International vergleichende Perspektiven zum Jugendstrafrecht in Schwind, Hans-Dieter/Blau, Günter/Berz, Ulrich (der.) Festschrift für Günter Blau zum 70. Geburtstag, Berlin: 1985, s. 441-458.
  • Kausch, Erhard , Der Staatsanwalt, ein Richter vor dem Richter? Untersuchungen zu § 153a StPO, Berlin: 1980.
  • Kesper-Biermann, Sylvia, Die Internationale Kriminalistische Vereinigung. Zum Verhältnis von Wissenschaftsbeziehungen und Politik im Strafrecht 1889-1932, Kesper-Biermann, Sylvia/ Overath, Petra, Baden-Baden: 2007, s. 85-107.
  • Keyman, Selahettin, Ceza Muhakemesinde Savcılık, Ankara: 1970.
  • Kirchoff, Ferdinand, Diversion im Jugendstrafrecht: Das STOP-Programm der INTEG nach zwei Jahren, in Kury, Helmut (der.) Kriminologische Forschung in der Diskussion, Köln:1985, s. 341-369.
  • Kitzinger, Friedrich, Die Internationale Kriminalistische Vereinigung: Betrachtun-gen über Ihr Wesen und Ihre Bisherige Wirksamkeit, München: 1905.
  • Klein, Malcolm, Deinstitutionalisation and Diversion of Juvenile Offenders: A Lit-any of Impediments, in Crime and Justice, s. 145-201, 1979.
  • Krisberg, Barry, Rediscovering the Juvenile Justice Ideal in the United States, in Muncie, John/Goldson, Barry (der.) Comparative Youth Justice: Critical Issues, s. 6-18.
  • Krisberg, Barry, Juvenile Justice: Redeeming Our Children, California: 2004.
  • Krümpelmann, Justus, Bagatelldelikte: Untersuchungen zum Verbrechen als Steige-rungsbegriff, Berlin: 1966.
  • Kury, Helmut, Diversion – Möglichkeiten und Grenzen am Beispiel Amerikanischer Programme in Kury, Helmut/Lerchenmüller, Hedwig (der.) Alternativen zu klassi-schen Sanktionsformen, Bochum: 1981, s. 165-245, s. 170-171.
  • Kunz, Karl-Ludwig, Die Einstellung wegen Geringfügigkeit durch die Staatsanwalt-schaft (§§ 153 Abs. 1. 153a Abs. 1 StP0): Eine Empirische Untersuchung in krimi-nalpolitischer Absicht, Königstein: 1984
  • Laubenthal, Klaus/Baier, Helmut, Jugendstafrecht, Berlin: 2009.
  • Lee, Maggy, Diversion, in McLaughlin, Eugene/Muncie, John (der.) The Sage Dictionary of Criminology, Londra:2006.
  • Lemert, Edwin (1951) Social Pathology – A Systematic Approach to the Theory of Sociopathic Behaviour, New York: 1951.
  • Lemert, Edwin Human Deviance, Social Problems and Social Control, New Jersey: 1967.
  • Lemert, Edwin, Diversion in Juvenile Justice: What hath been wrought? Journal of Research on Crime and Delinquency, c. 18(1), s. 34-46, 1981.
  • Liepmann, Morris, Die Kriminalität der Jugendlichen und ihre Bekämpfung, Tübin-gen: 1909.
  • Lilly, Robert/Cullen, Francis/Ball, Richard, A., Criminological Theory: Context and Consequences, 3. baskı, London: 2002, s. 105-125.
  • Lombroso, Cesare , Atavism and Evolution, Contemporary Review, c. 68, s. 42-49 in Horton, David, M. / Rich, E., Katherine, The Criminal Anthropological Writings of Cesar Lombroso Published in the English Language (Periodical Literature During the Late 19th and Early 20th Centuries), Lewiston: 2004.
  • Lombroso, Cesare, Criminal Anthropology: Its Origins and Application, Forum, c. 20, s. 33-49, in Horton, David, M. / Rich, E., Katherine, The Criminal Anthropo-logical Writings of Cesare Lombroso Published in the English Language (Periodical Literature During the Late 19th and Early 20th Centuries), Lewiston: 2004.
  • Lombroso, Cesare, Die Ursachen und Bekämpfung des Verbrechens, Berlin: 1902.
  • Mack, Julian, The Juvenile Court, Harvard Law Review, c. 23(2), s. 104-122, 1909. Mennel, Robert, Origins of the Juvenile Court: Changing Perspectives on the Legal Rights of Juvenile Delinquents, Crime and Delinquency, c. 18(1), s. 68-78, 1972.
  • Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Adliye ve Çocuk Suçluluğu Sempozyumu 26-28 Ekim 1992, İstanbul: 1993.
  • Mitteilungen der Internationalen Kriminalistischen Vereinigung (1897), c. 5, Berlin: 1897.
  • Oberwittler, Dietrich, Von der Strafe zur Erziehung (Jugendkriminalpolitik in England und Deutschland 1850-1920), Frankfurt: 2002, s. 92-101.
  • Ostendorf, Herbert, Jugendstrafrecht, 5. Baskı, Baden-Baden: 2009.
  • Önder, Ayhan, Ceza Hukukunda Tecil ve Benzeri Müesseseler, 1963: İstanbul.
  • Özbek, Mustafa, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin „Ceza Uyuşmazlıklarında Arabulucuk Konulu Tavsiye Kararı“, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, cilt:7, sayı:1, 2005, s.127-166, s. 129.
  • Öztürk, Bahri, Ceza Muhakemesi Hukukunda Koğuşturma Mecburiyeti, Ankara: 1991.
  • Öztürk, Bahri/Erdem, Mustafa Ruhan Erdem, Uygulamalı Ceza Muhakemesi Huku-ku, 12. Baskı, Ankara: 2008.
  • Öztürk, Bahri ‚ Ist das Legalitätsprinzip zu halten, und welche rechtstaatliche An-forderungen haben für das Opportunitätsprinzip zu gelten? Aus türkischer Sicht‘ in Hirsch, Hans- Joachim (der.) Krise des Strafrechts und der Kriminalwissenschaften? Berlin: 2001.
  • Pfeiffer, Christian, Kriminalprävention im Jugendgerichtsverfahren – Jugendrich-terlichen Handeln vor dem Hintergrund des Brücke-Projekts, Köln: 1983.
  • Polk, Kenneth, When Less Means More: An Analysis of Destructuring in Criminal Justice, Crime and Delinquency, c. 33( 2), s. 358-378.
  • Pratt, John, Diversion from the Juvenile Court: A History of Inflation and a Critique of Progress, British Journal of Criminology, c. 26(3), s. 212-233, 1986.
  • Ranft, Otfried, Strafprozessrecht, Stuttgart: 2005.
  • Ruggles-Brise, Evelyn, Prison Reform at Home and Abroad: A Short History of the International Movement since the London Congress 1872, London: 1925.
  • Sessar, Karl/Hering, Rainer, D., Bedeutung und Reichweite Pädagogisch Gemeinter Verfahreneinstellungen durch den Jugendstaatsanwalt: Das Beispiel des „Lübecker Modells“ in Kury, Helmut (der.) Kriminologische Forschung in der Diskussion, Köln:1985, s. 371-415.
  • Sevdiren, Öznur, Cezalandırmada Paradigma Değişikliği Olarak Onarıcı Adalet Felsefesi: Bir Sentez Denemesi, Ceza Hukuku Dergisi, Nisan, 2011 (yayım aşama-sında).
  • Sonnen, Bernd, Rüdiger Die §§ 45 und 47 JGG- Eine Betrachtung der Anwen-dungspraxis und der Möglichkeiten Deutsche Vereinigung für Jugengerichte und Jugendgerichtshilfen (ed.) Die Jugendrichterlichen Entscheidungen – Anspruch und Wirklichkeit, Münih: 1981.
  • Schaffstein, Friedrich/Beulke, Werner Jugendstrafrecht, Kohlhammer, 14. baskı, Stuttgart: 2002.
  • Schmidhäuser, Eberhard, Freiverkaufen mit Strafcharakter im Strafprozess, Juris-tenzeitung, c. 28 (17), 1973, s. 529.
  • Sölez-Tan, Ümran/Artuk, Mehmet- Emin, Çocuk Ceza Hukuku Açısından Kamu Davasının Ertelenmesi, Argumentum, Şubat, s. 285-290, 1992.
  • The President’s Commission on Law Enforcement and Administration of Justice (1967) The Challenge of Crime in a Free Society, Washington: 1967.
  • UNICEF/Adalet Bakanlığı, Çocukların Yargılanması ve Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, İstanbul: 1999.
  • UNICEF, Ulusal Çocuk ve Suç: Nedenler ve Önleme Çalışmaları Sempozyumu 29-30 Mart 2001, Ankara: 2001.
  • Yenisey, Feridun, ‘Genç Ceza Hukukunun Yeniden Yapılandırılması Hakkında Bazı Düşünceler’, in İçel, Kayıhan, Ünver, Yener, Çocuk ve Suç-Ceza, Ankara: 2005, s. 19-47.
  • Yenisey, Feridun/Nuhoğlu, Ayşe Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, Kunter-Yenisey, 15. baskı, İstanbul: 2006.
  • Von Liszt, Franz, Strafrechtliche Vorträge und Aufsätze, cilt:1-2, Berlin:1905.
  • Walter, Michael, Wandlungen in der Reaktion auf Kriminalität. Zur kriminologi-schen und insbesondere dogmatischen Bedeutung von Diversion, Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft, c. 93(1), s. 32-68, 1985.
  • Walter, Michael, Der Erziehungsgedanke im Jugendstrafrecht – Abschied oder Re-formulierung, s. 51-61 in Wolff, Jörg/Marek, Andrzej (der.) Erziehung und Strafe, Bonn: 1990, s. 28-49.
  • Zafer, Hamide, Ceza Muhakemesi Hukukunda Özelleşme Eğilimi: Uzlaşma in Öztek, Selçuk/Deren-Yıldırım, Nevhis, Prof. Ergun Önen’e Armağan, İstanbul: 2003, s. 727-750.
  • Zafer, Hamide, Küçük/Genç Ceza Muhakemesinde Hazırlık Soruşturmasının Özel-likleri, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, c. 1-2, 2004, s. 291-330. Zimring, Frank, American Juvenile Justice, New York: 2005.